33 - Pakt społeczny dla dla Polski.pdf - Instytut Sobieskiego - Dooley

http://www.gww.pl/

http://www.gww.pl/ http://www.gww.pl/ http://www.gww.pl/

http://www.gww.pl/

Raport Instytutu Sobieskiego

nr 33, styczeń 2009 r.

dr Łukasz Hardt, Leszek Skiba

Pakt społeczny dla Polski

Konkurencyjność i praca

dr Łukasz Hardt, Leszek Skiba

Pakt społeczny dla

Konkurencyjność i praca

Polski

http://www.sobieski.org.pl/

sobieski@sobieski.org.pl

http://www.sobieski.org.pl/

Spis treści

HISTORIA PAKTÓW SPOŁECZNYCH. PRZYKŁAD IRLANDII I HISZPANII 3

PAKT SPOŁECZNY DLA POLSKI

Dlaczego Komisja Trójstronna nie zdała egzaminu

Państwo jako ośrodek zaufania

JAKOŚĆ RZĄDZENIA

Zmiana modelu władzy

Pakt społeczny jako narzędzie implementacji zasad dobrego rządzenia ( good governance )

i skutecznej reformy regulacyjnej

Pakt społeczny jako narzędzie ograniczania niedoskonałości rządu

Pakt społeczny jako stabilizator makroekonomiczny

ZARYS PROPOZYCJI PAKTU SPOŁECZNEGO:

KONKURENCYJNOŚĆ I PRACA

Partnerzy – strony paktu

Parametry makroekonomiczne budżetu państwa

Wprowadzenie budżetu zadaniowego w ciągu najbliższych 4 lat

Rozliczanie podatku PIT i CIT kwartalnie przez wszystkich przedsiębiorców

Skonsolidowanie składki rentowej i na ubezpieczenie chorobowe

Podwyższenie dochodu zwolnionego od podatku dochodowego

Emerytury mundurowe

Podwyższenie wieku emerytalnego dla osób urodzonych po 1960 roku

Wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw

Wynagrodzenia w administracji

Reforma systemu ubezpieczeń społecznych rolników (KRUS)

Powstrzymanie się od akcji protestacyjnych

Poparcie stron dla działań reformujących administrację

Klauzula nadzwyczajnej zmiany stosunków

Procedura Koncyliacyjna

BIBLIOGRAFIA

www.sobieski.org.pl

HISTORIA PAKTÓW SPOŁECZNYCH.

PRZYKŁAD IRLANDII I HISZPANII

Pakty społeczne w Europie Zachodniej, czyli porozumienia zawierane między rządem,

związkami zawodowymi oraz reprezentacją pracodawców, miały na celu głęboką reformę rynków

pracy oraz poprawę finansów publicznych. Podstawowym celem, w warunkach ograniczania

barier w handlu międzynarodowym i coraz większej internacjonalizacji współczesnej gospodarki,

stały się od początku lat 80tych efektywność i konkurencyjność międzynarodowa gospodarek

europejskich. Te nadzwyczajne porozumienia, z których najbardziej znane są pakty przyjęte

w Irlandii i Hiszpanii, różniły się w swojej istocie od tradycyjnego korporacyjnego modelu

regulacji gospodarki.

Korporatyzm lat siedemdziesiątych został najbardziej rozwinięty w Niemczech i krajach

Skandynawskich. Włączał reprezentację pracodawców oraz pracobiorców w proces tworzenia

polityk gospodarczych państwa, wpisując te instytucje w formalną architekturę państwa. Rozwój

korporatyzmu był ściśle związany ze wzrostem roli związków zawodowych, czego efektem było

rozszerzenie się państwa socjalnego. Natomiast pakty społeczne podpisywane w Irlandii

i Hiszpanii, a także w Holandii i Portugalii, będące reakcją na kryzys ekonomiczny przełomu lat

osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, prowadziły do redukcji państwa socjalnego, a nie do jego

powiększania, które stało się trwałą cechą korporacyjnego systemu dekadę wcześniej.

Fundamentem paktów była diagnoza, iż odpowiedzią na recesję, globalizację rynków

finansowych, towarów i usług, na wysokie zadłużenie publiczne, deficyty budżetowe oraz

bezrobocie powinien być wzrost konkurencyjności gospodarek europejskich. Warunkiem zaś

konkurencyjności było i jest obniżenie kosztów pracy, stabilizacja wzrostu płac, ograniczenie

inflacji oraz stopy procentowej.

Impulsem skłaniającym do poparcia paktów społecznych przez związki zawodowe, zarówno

Hiszpanii i Irlandii, był narastający procesy osłabiania ich siły, z powodu znacznego bezrobocia,

spadku członkowstwa i znacznego rozwarstwienia dochodów, które prowadziło do zróżnicowania

interesów poszczególnych grup pracowników w przypadku Irlandii, a w przypadku Hiszpanii

do spadku liczby członków oraz pozycji społecznej samych związków. Zgoda na neoliberalne

reformy, forsowane przez rządy i pracodawców, wynikała zatem z kryzysu pozycji związków

zawodowych, osłabionych pogorszeniem warunków gospodarczych w latach 80tych.

Model paktów społecznych określony został jako konkurencyjny korporatyzm (Martin Rhodes),

gdyż włączał reprezentacje pracodawców i pracobiorców do procesu przygotowywania polityk

gospodarczych. Jednakże podstawowy cel porozumień odchodził w swojej istocie

od korporacyjnego modelu głębokiej regulacji rynków w kierunku globalnej konkurencyjności

gospodarek. Impulsami mobilizującymi rządy do zmian nie były tylko złe wskaźniki

gospodarcze, lecz również zewnętrzne naciski ekonomiczne skłaniające do monetarnej integracji

europejskiej 1 .

Historia irlandzkich paktów społecznych rozpoczęła się w 1987 roku, gdy w warunkach ponad

ośmioprocentowego deficytu budżetowego, długu publicznego sięgającego aż 117% PKB

oraz ponad szesnastoprocentowego bezrobocia podpisany został trzyletni The Programme

1 K. Hemann, J. Kelly, Party politics and the reemergence of social pacts in Western Europe, Comparative

Political Science, Sierpień 2007, s. 971-972

www.sobieski.org.pl

for National Recovery (PNR). Podstawowymi ustaleniami tego programu były między innymi

stały wzrost płacy o 2% i 3% w zależności od wysokości pensji, aktywna polityka rządu na rzecz

zwiększenia zatrudnienia, redukcja podatku od dochodów oraz pozapodatkowych kosztów pracy

dla najniżej zarabiających oraz przede wszystkim kontrola wydatków budżetowych i redukcja

deficytu budżetowego. Poprawa sytuacji gospodarczej skłoniła uczestników porozumienia

do podpisania w 1990 roku drugiego paktu, nazwanego The Programme for Economic and Social

Progress (PESP). Uregulowaniu wzrostu płac, z możliwością modyfikacji stopy wzrostu podczas

negocjacji w poszczególnych przedsiębiorstwach, towarzyszyło podniesienie podatków

oraz dalsze obniżenie wydatków socjalnych państwa. Trzeci pakt ( The Programme

for Competitiveness and Work – PCW) podpisany w 1993 roku przez reprezentantów

pracodawców, pracobiorców oraz rządu kontynuował proces rozpoczęty w 1987 roku,

a jednocześnie pozwalał na coraz większe indywidualne modyfikacje przyjętych stóp rocznego

wzrostu płac. Redukcja poziomu zadłużenia przyjęta w drugim pakcie zakładała limit

w wysokości 100% PKB w 1993 roku, a kolejne porozumienie ustaliło tę wartość na 95% PKB

w 1996 roku.

Znacznie ambitniejsze cele wyznaczyli sobie autorzy Partnership 2000 podpisanego w 1996 roku.

Pakt ten zakładał znacznie wyższy wzrost płac, w porównaniu do trzech poprzednich

porozumień. Łączny wzrost wynagrodzeń wynosił bowiem 14%. Obok regulacji wynagrodzeń

oraz polityki budżetowej i socjalnej uregulowane zostały inne dziedziny polityki społecznej

państwa, między innymi działania na rzecz ograniczenia ubóstwa. Także liczba uczestników

paktu była znacznie większa, gdyż obejmowała również inne organizacje poza związkami

zawodowymi i reprezentacjami pracodawców.

Bezpośrednim efektem irlandzkich paktów społecznych jest znaczący wzrost gospodarczy. Średni

roczny wzrost w latach 19871993 wyniósł ponad 5%, sięgając do wartości 9.5% w 1997 roku.

Wartość PKB na głowę w porównaniu do średniej w Unii Europejskiej zwiększyła się

w niespełna sześć lat z 71.9% w 1990 roku do 99.3% w 1996 roku.

Strategia wzmocnienia konkurencyjności gospodarki irlandzkiej polegała na czterech

podstawowych elementach 2 .

Po pierwsze solidne fundamenty makroekonomiczne zakładały redukcję poziomu zadłużenia

publicznego. Irlandzka komisja trójstronna ( National Economic and Social Council ) określiła

to w1986 roku jako bezalternatywny imperatyw, ponieważ wysokie bezrobocie oraz znaczne

zadłużenie stanowiły istotne zagrożenie trwałego wzrostu gospodarczego. Redukcja inflacji

oraz stóp procentowych miała na celu stworzenie pozytywnego klimatu dla zagranicznych

inwestycji w Irlandii. Po drugie, wzmocnienie konkurencyjności gospodarki irlandzkiej było

możliwe pod warunkiem ograniczenia wzrostu płac. Po trzecie, długoterminowa

konkurencyjność miała zostać wzmocniona poprzez reformy w wybranych dziedzinach polityki

państwa, przede wszystkim polityki fiskalnej oraz przemysłowej. Wreszcie po czwarte, realizacja

trzech wymienionych powyżej elementów miała wzmocnić integrację społeczną, poprzez

redukcję bezrobocia oraz preferencje na rzecz najniżej zarabiających. Jednocześnie wzrost

zatrudnienia umożliwić miał obniżenia udziału wydatków socjalnych w budżecie.

Natomiast rząd hiszpański i hiszpańskie związki zawodowe podpisały w 1994 roku Pakt z Toledo ,

który uzupełniony o dalsze porozumienia w roku następnym, miał na celu racjonalizację

wydatków socjalnych budżetu państwa, uelastycznienie rynku pracy oraz reformę systemu

emerytur. Zmiany na rynku pracy w znacznym stopniu zmniejszyły obciążenia pozapłacowych

A. Aust, The „Celtic Tiger” and its beneficiaries. “Competitive corporatism” in Ireland.

www.sobieski.org.pl

kosztów pracy, co w efekcie ograniczyło w ciągu kilku lat stopę bezrobocia w Hiszpanii. Spadek

bezrobocia z ponad 20% do niewiele ponad 10% w ciągu kilku lat był najważniejszym rezultatem

porozumień.

PAKT SPOŁECZNY DLA POLSKI

Dlaczego Komisja Trójstronna nie zdała egzaminu

Komisja Trójstronna ds. SpołecznoGospodarczych utworzona w 2001 roku na miejsce powstałej

w 1994 roku komisji trójstronnej miała zdaniem Artura Wołka ( Modernizacja instytucji w: Drogi

do nowoczesności. Idea modernizacji w polskiej myśli politycznej. (red.) J. Kleczkowski i M.

Szułdrzyński) „wszelkie podstawy, by stać się przykładem udanego transferu instytucjonalnego

(…) Naturalne wydawało się odwołanie do instytucji komisji trójstronnej sprawdzonej w krajach,

gdzie tworzenie polityki państwa uznaje się za pole współpracy i porozumienia istotnych grup

interesu pod egidą rządu.”

Długa tradycja silnych związków zawodowych w Polsce skłaniała do przyjęcia korporacyjnego

pomysłu instytucjonalizacji współpracy między rządem a reprezentacjami pracowników.

Zmniejszenie napięć społecznych oraz ograniczenie potencjalnego protestu wobec działań

modernizacyjnych kolejnych rządów stwarzało nadzieję na skuteczne porozumienie, prowadzące

do wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki.

Zdaniem Artura Wołka praktyka wskazuje jednak, iż komisja trójstronna „okazała się instytucją

nietrwałą, która nie uzyskała legitymizacji wśród grup, których narzędziem miała się stać.

Solidarność od początku traktowała ją z podejrzliwością jako potencjalny instrument manipulacji

postkomunistów, a OPZZ był stanowiskiem konkurencyjnego związku mocno uwarunkowany.”

Oddziaływanie związków zawodowych na rozstrzygnięcia polityczne rządu znacznie częściej

miało miejsce w bezpośrednich negocjacjach z bliskimi politycznie partiami. Doświadczenie,

rządzącej w latach 19972001, Akcji Wyborczej Solidarność wskazuje, iż znacznie korzystniejsze

dla związku zawodowego było samodzielne przejęcie władzy nad rządem, niż trudne

dogadywanie się z pozycji słabszego partnera. Dlatego właśnie trwałe wpisanie związków w

polityczny podział na obóz postkomunistyczny i postsolidarnościowy sprawił, iż udział komisji

trójstronnej w procesie decyzyjnym rządu okazał się marginalny.

Dotychczasowy model współpracy rządu z partnerami zewnętrznymi nie zdał egzaminu.

Doraźne porozumienia zawierane w sprawach poszczególnych ustaw nie przełożyły się

na ambitny projekt głębokiej zmiany warunków ekonomicznych w Polsce. Dlatego naszym

zdaniem konieczne jest odwołanie się do doświadczeń zachodnioeuropejskich,

do nadzwyczajnego paktu społecznego, którego treść zostałaby wynegocjowana przy udziale

reprezentantów pracodawców i pracobiorców.

Państwo jako ośrodek zaufania

Wielu ze znaczących współczesnych intelektualistów i naukowców (np. Francis Fukuyama)

wskazuje na ogromną rolę kapitału społecznego zaufania dla rozwoju ekonomicznego

www.sobieski.org.pl

33 - Pakt społeczny dla dla Polski.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: