K_031_09.pdf

CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ

SEKRETARIAT

OŚRODEK INFORMACJI

629 - 35 - 69, 628 - 37 - 04

693 - 46 - 92, 625 - 76 - 23

UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24

00 - 503 W A R S Z A W A

TELEFAX 629 - 40 - 89

INTERNET

http://www.cbos.pl

E-mail: sekretariat@cbos.pl

BS/31/2009

REAKCJE NA KRYZYS GOSPODARCZY

K OMUNIKAT Z BADAŃ

WARSZAWA, LUTY 2009

P RZEDRUK I ROZPOWSZECHNIANIE MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH

JEST DOZWOLONE WYŁĄCZNIE Z PODANIEM ŹRÓDŁA

Polacy uświadomili sobie wagę światowego kryzysu gospodarczego, zaczęli się też

obawiać o skutki, jakie może on mieć dla naszego kraju. Jeszcze w styczniu nastroje

społeczne były dobre, jednak ostatnie tygodnie przyniosły wyraźne ich pogorszenie. W lutym 1

pogorszyły się zarówno ogólne oceny dotyczące bieżącej sytuacji w kraju, jak i opinie o stanie

gospodarki. Wyraźnie więcej niż w styczniu jest pesymistów, jeśli chodzi o perspektywy

gospodarcze na najbliższy rok 2 . Choć najprawdopodobniej podstawową przyczyną spadku

nastrojów jest rozpowszechnienie się wiedzy o spowolnieniu gospodarczym w Polsce i na

świecie oraz związanych z tym konsekwencjach, a nie zmiana sytuacji bytowej, jednak można

już zauważyć odczuwanie skutków w wymiarze indywidualnym.

O DCZUWANE I PRZEWIDYWANE SKUTKI KRYZYSU

Od ostatniego sondażu wyraźnie przybyło badanych deklarujących, że odczuli już

skutki światowego kryzysu finansowego i gospodarczego. Obecnie blisko połowa

ankietowanych (48%) twierdzi, że już odczuła jego konsekwencje, podczas gdy trzy miesiące

temu mówiło tak jedynie 18% respondentów 3 .

CBOS

RYS. 1. W OSTATNICH TYGODNIACH NA ŚWIECIE NARASTA KRYZYS FINANSOWY

I GOSPODARCZY. CZY PAN(I) LUB PANA(I) GOSPODARSTWO DOMOWE ODCZUŁO

SKUTKI TEGO KRYZYSU?

Tak

Nie

Trudno powiedzieć

XI 2008

18%

75%

II 2009

48%

1 Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (225) zrealizowano w dniach 5–11 lutego 2009 roku na liczącej

1048 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.

2 Zob. komunikat CBOS „Nastroje społeczne w lutym”, luty 2009.

3 Zob. komunikat CBOS „Reakcje na kryzys finansowy”, grudzień 2008.

- 2 -

Najczęściej wskazywanym skutkiem kryzysu jest ograniczenie możliwości zarobko-

wania i związany z tym spadek dochodów (24% ogółu dorosłych). W ciągu ostatnich trzech

miesięcy czterokrotnie zwiększyła się liczebność osób dostrzegających to zjawisko. Spośród

grup społeczno-zawodowych szczególnie narażeni są rolnicy – większość z nich zauważyła

spadek swoich dochodów. Bardzo częste deklaracje zmniejszenia możliwości zarobkowania

zanotowaliśmy też u bezrobotnych. Być może przewidują oni, że nowa, złożona sytuacja na

rynku pracy utrudni im znalezienie stałego zatrudnienia i zmniejszy możliwości pracy

dorywczej. Dwie piąte spośród pracowników stwierdzających ograniczenie możliwości

zarobkowania pracuje w zakładach, które już odczuły skutki kryzysu.

Drugim co do częstości wskazywania skutkiem kryzysu jest obniżenie wartości

majątku, np. akcji, jednostek udziałowych funduszu inwestycyjnego (11% ogółu).

W porównaniu z listopadem 2008 roku jest to niemal trzykrotny wzrost.

Tabela 1

Odpowiedzi twierdzące

XI 2008

II 2009

Jakie były to skutki? Czy:

ogółu

respondentów

tych, którzy

odczuli skutki

kryzysu

(N=186)

ogółu

respondentów

tych, którzy

odczuli skutki

kryzysu

(N=507)

w procentach

− ograniczyły się Pana(i) możliwości zarobkowania,

spadły Pana(i) dochody

− spadła wartość Pana(i) majątku (np. akcji,

jednostek udziałowych funduszu inwestycyjnego)

− zwiększyła się rata kredytu, który Pan(i) spłaca

− stracił(a) Pan(i) pracę

1,5

− odmówiono Panu(i) przyznania kredytu

lub cofnięto już podjętą decyzję w tej sprawie

1,5

Inne skutki

Mniej zauważalne jest zwiększenie się rat kredytów do spłacenia, prawdopodobnie

dlatego, że wzrosły przede wszystkim raty kredytów denominowanych w obcych walutach.

Co dwunasty respondent (8%) zauważył wzrost płatności. Około 42% Polaków ma do

spłacenia jakieś raty, pożyczki, długi lub kredyty 4 , więc mniej więcej jedna piąta

kredytobiorców dostrzega zwiększenie obciążeń.

Co dwudziesty piąty respondent (4%) twierdzi, że w wyniku kryzysu stracił pracę.

Bezrobocie co prawda ostatnio wzrosło, lecz nie w takim stopniu. Można przypuszczać, że

4 Zob. R. Boguszewski Oszczędności i długi , w: „Jak się nam żyje” , red. K. Zagórski, „Opinie i Diagnozy” nr 9,

CBOS, Warszawa 2008.

- 3 -

bezrobotni deklarujący stratę pracy rozumieją „kryzys” w szerszej perspektywie – z ich

punktu widzenia trwa on od dawna. Jednocześnie około jednej czwartej deklarujących utratę

pracy to osoby zatrudnione, w większości w pełnym wymiarze czasu pracy. W ich przypadku

chodzi prawdopodobnie o utratę możliwości dodatkowego zarobkowania.

Stosunkowo nieliczna, lecz dwukrotnie większa niż przed trzema miesiącami, jest

grupa osób, którym odmówiono przyznania kredytu lub też cofnięto już podjętą decyzję

kredytową. Szczególnie często przydarzyło się to osobom żyjącym w złej sytuacji materialnej.

śród innych skutków najczęściej wymieniano podwyżki cen i wzrost kosztów

utrzymania, a więc zjawiska, które mogą, ale nie muszą mieć związku z globalnym kryzysem.

Niektórzy mówili o konsekwencjach obniżenia wartości złotówki, takich jak np. wzrost

kosztów podróży zagranicznych. Rolnicy wspominali o obniżeniu cen skupu produktów

rolnych lub o wzroście kosztów produkcji.

Niemal wszyscy obawiają się, że kryzys będzie miał negatywny wpływ na gospodarkę

Polski: 49% badanych sądzi, że jest to kwestia przyszłości, natomiast 44% uważa, iż skutki

już teraz są widoczne. W listopadzie 2008 roku jedynie 12% dostrzegało skutki kryzysu,

zanotowaliśmy więc 32-punktowy wzrost.

CBOS

RYS. 2. CZY, PANA(I) ZDANIEM, KRYZYS BĘDZIE MIAŁ NEGATYWNY WPŁYW

NA SYTUACJĘ

PANA(I) I PANA(I) RODZINY

Nie, raczej nie będzie miał wpływu

Tak, będzie miał wpływ

Tak, już ma wpływ

XI 2008

39%

38%

II 2009

21%

51%

23%

PANA(I) ZAKŁADU PRACY (TYLKO ODPOWIEDZI PRACUJĄCYCH)

Nie, raczej nie będzie miał wpływu

Tak, będzie miał wpływ

Tak, już ma wpływ

XI 2008

44%

37%

II 2009

26%

50%

17%

POLSKIEJ GOSPODARKI

Nie, raczej nie będzie miał wpływu

Tak, będzie miał wpływ

Tak, już ma wpływ

XI 2008

12%

60%

12%

II 2009

49%

44%

Pominięto odpowiedzi „trudno powiedzieć”

- 4 -

Zdecydowana większość zatrudnionych obawia się, że ucierpi ich zakład pracy:

co drugi (50%) sądzi, że kryzys będzie miał w przyszłości wpływ na sytuację zakładu, a 17%

już teraz dostrzegło jego konsekwencje. Szczególnie często o negatywnych następstwach dla

swojego gospodarstwa rolnego mówią rolnicy. W listopadzie ubiegłego roku największa

grupa pracowników była nastawiona optymistycznie i sądziła, że ich zakładowi raczej nic nie

grozi.

Zdecydowana większość ankietowanych jest zdania, że kryzys już ma lub będzie miał

negatywny wpływ na sytuację ich lub ich rodzin. Warto zwrócić uwagę na rozbieżność

między liczebnością badanych, którzy twierdzą, że oni sami lub gospodarstwo domowe

odczuło skutki kryzysu (48%, rys. 1), a odsetkiem przekonanych, iż kryzys już ma wpływ na

sytuację ich rodziny (23%, rys. 2). Około połowy ankietowanych deklarujących, że ich

gospodarstwo domowe odczuło konsekwencje kryzysu, myśli o przyszłych negatywnych

skutkach – twierdzą oni, że kryzys dopiero będzie miał wpływ. Odczuli oni jego skutki w ten

sposób, że zdali sobie z niego sprawę i zaczęli się go obawiać.

Tabela 2

Czy, Pana(i) zdaniem, kryzys będzie miał negatywny

wpływ na sytuację Pana(i) i Pana(i) rodziny?

Czy Pan(i) lub Pana(i) gospodarstwo domowe

odczuło skutki kryzysu?

Tak

Nie

w procentach

Nie, raczej nie będzie miał wpływu

Tak, będzie miał wpływ

Tak, już ma wpływ

D ZIAŁANIA OBRONNE I PREWENCYJNE

Najczęściej deklarowaną strategią obronną jest w obecnej sytuacji ograniczanie

wydatków. Co piąty respondent (21%) deklaruje, że z powodu doniesień o światowym

kryzysie zrezygnował z zakupu wymagającego poniesienia znaczących wydatków. W ciągu

ostatnich trzech miesięcy grupa ta zwiększyła się przeszło dwukrotnie. Im gorsze warunki

materialne gospodarstwa domowego, tym częściej stosowano tę strategię zabezpieczenia się

przed konsekwencjami kryzysu.

Co dziewiąty Polak (11%, blisko dwukrotny wzrost od listopada 2008) zrezygnował

z wzięcia kredytu obawiając się, że nie będzie mógł go spłacić. Pozostałe działania

wskazywano rzadziej i w porównaniu z sondażem listopadowym nie zyskały one w stopniu

istotnym na popularności. Na zakup towarów, które mogą zdrożeć (na zapas, jako inwestycję),

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: