CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH UZDOLNIEŃ

Uzdolnienia językowe (lingwistyczne).

Przejawiają się w:

-          łatwym naśladowaniu ustnych i pisemnych przykładów,

-          wyczuciu języka i jego możliwości,

-          doskonałej pamięci werbalnej w zakresie stosowanych słów,

-          oryginalności połączeń słów i wyobrażeń,

-          szybkim przyswajaniu wiedzy o języku.

Uczniowie uzdolnieni lingwistycznie

-          ujawniają wnikliwą obserwację językową i ciekawość języka,

-          są zainteresowani nowymi dla nich słowami,

-          lubią piękne wyrażenia, aforyzmy i powiedzonka,

-          z łatwością wykonują rozmaite ćwiczenia leksykalne,

-          lubią opowiadać,

-          próbują swych sił w twórczości literackiej,

-          popełniają niewiele błędów ortograficznych i gramatycznych,

-          adekwatnie i ekonomicznie wyrażają swoje myśli,

-          szybko i efektywnie uczą się języków obcych.

Uzdolnienia literackie.

Obok ww. cech uzdolnień lingwistycznych obejmują dodatkowo:

-          rozumienie literackich kryteriów artyzmu,

-          umiejętność obserwacji,

-          bogaty zasób wiedzy,

-          myślenie logiczne,

-          wrażliwość emocjonalną (dostrzeganie i odczuwanie nastrojów).

Uzdolnienia do nauki literatury.

Wymagają umiejętności w zakresie:

-          myślenia obrazowego,

-          rozumienia metafor i epitetów,

-          emocjonalnego współprzeżywania treści,

-          rozumienia sensu alegorii,

-          rozumienia właściwości struktury składniowej mowy pisanej (zdań wielokrotnie złożonych, zwrotów imiesłowowych, przymiotnikowych, przysłówkowych, itp.),

-          empatii.

Uzdolnienia czytelnicze.

U ich podłoża leżą:

-          rozwinięta wyobraźnia twórcza,

-          zdolność do spostrzegania metaforycznego języka sztuki, zrozumienia znaczenia przenośni,

-          bogactwo skojarzeń przy percepcji obrazu,

-          zdolność reagowania emocjonalnego na odczuwanie świata przedstawionego w dziele,

-          ukształtowane pojęcie o metodzie literackiej,

-          dobry smak estetyczny.

Uzdolnienia matematyczne.

Składniki:

-          zdolność pojmowania formalnej struktury zadania – spostrzegania materiału matematycznego,

-          zdolność myślenia logicznego na materiale stosunków liczbowych i przestrzennych, symboli liczbowych i oznaczeń (zdolność myślenia za pomocą symboli matematycznych),

-          zdolność szybkiego i szerokiego uogólniania przedmiotów matematycznych, stosunków, działań,

-          zdolność streszczania procesu rozumowania matematycznego i układu odpowiednich działań (zdolność myślenia strukturami zredukowanymi),

-          plastyczność procesów myślowych w działaniu matematycznym,

-          skłonność do tworzenia jasnych, prostych, ekonomicznych i racjonalnych rozwiązań,

-          zdolność szybkiego i dowolnego zmieniania kierunku procesu myślowego, odwracalność procesów myślowych,

-          zdolność do przechowywania informacji matematycznej – uogólnione pamiętanie stosunków matematycznych, typowych charakterystyk, schematów, rozumowań
i dowodów, metod i zasad rozwiązywania zadań.

Dodatkowe zdolności, które mogą, ale nie muszą występować:

-          szybkość przebiegu procesów myślowych,

-          zdolności rachunkowe – wykonywanie szybkie i dokładne obliczeń, często w pamięci,

-          pamięć do cyfr, liczb, wzorów,

-          wyobraźnia przestrzenna,

-          zdolność naocznego wyobrażania abstrakcyjnych stosunków i zależności,

-          mała podatność na zmęczenie.

Uzdolnienia techniczne.

W działalności technicznej wyróżnia się dwa aspekty: intelektualny i praktyczny.

Podstawowe składniki uzdolnień to:

-          rozeznanie techniczne (szybkie rozpoznawanie wytworu, spostrzegawczość techniczna, wyobraźnia, myślenie analityczne i syntetyczne),

-          mistrzostwo techniczne (wykonawstwo, sprawność, nawyki pracy, umiejętność wykonania rysunku technicznego),

-          twórczość techniczna (oryginalność pomysłów, sposób pracy, organizacja pracy).

Uzdolnienia muzyczne.

Do głównych składników należą tutaj:

-          czułość słuchowa w zakresie wysokości dźwięków, natężenia barwy i czasu trwania dźwięków,

-          pamięć muzyczna,

-          wrażliwość estetyczna związana z emocjonalno-intelektualnymi reakcjami jednostki,

-          zdolności wykonawcze,

-          siła woli,

-          pewność siebie.

Uzdolnienia plastyczne.

Dwie główne cechy uzdolnień plastycznych to:

1.      Tworzenie sobie szerokiego świata obrazów, kształtów i barwy poprzez wnikanie
w obraz natury;

2.      Urabianie tego materiału, budowanie i szafowanie tym światem według nakazu własnej indywidualności, który staje się nakazem estetycznym (myślenie twórcze).

Cechy szczegółowe:

-          umiejętność widzenia przestrzennego,

-          umiejętność spostrzegania istotnych elementów i zjawisk natury (analityczna obserwacja)

-          samodzielność w odtwarzaniu i tworzeniu (fantazja twórcza),

-          samodzielne i intuicyjne zdobywanie umiejętności plastycznych,

-          umiejętność spostrzegania wybitnych dzieł malarskich i badania sposobów ich tworzenia,

-          żywe i głębokie zainteresowania plastyczne,

-          doskonała koordynacja oko – ręka,

-          bogaty zasób wiedzy,

-          bogactwo rozwoju uczuć,

-          bardzo dobra pamięć wzrokowa,

-          siła woli.

Uzdolnienia pedagogiczne.

Obejmują takie składowe jak:

-          zdolności dydaktyczne charakteryzujące się umiejętnością szybkiego opracowania metody przekazywania wiadomości i kształtowania nawyków ogólnych prawidłowości uczenia się,

-          zdolność konstruktywne - szybkiego projektowania i kształtowania osobowości wychowanka oraz umiejętność przewidywania rezultatów pracy pedagogicznej
i zachowania się dziecka w różnych sytuacjach,

-          zdolności percepcyjne dotyczące adekwatnego spostrzegania i pojmowania psychologii dziecka oraz poziomu jego rozwoju psychicznego w danym okresie życia,

-          zdolności ekspresywne - zewnętrznego wyrażania swoich myśli, wiadomości, przekonań i uczuć, za pośrednictwem mowy oraz mimiki i pantomimiki,

-          zdolności autorytatywne warunkujące pośrednie i bezpośrednie oddziaływanie na uczniów,

-          zdolności komunikatywne polegające na prawidłowym zawiązywaniu interakcji
z dziećmi (takt pedagogiczny),

-          zdolności organizatorskie,

-          określone cechy osobowości: właściwości uwagi (trwałość i przerzutność, analityczność i całościowe ukierunkowanie), cechy intelektu (obiektywność, sprawiedliwość), postawy emocjonalne (życzliwość i troska o uczniów, więź emocjonalna w stosunkach z uczniami), postawy wolicjonalne (wytrwałość
i zrównoważenie).

Uzdolnienia społeczne.

Stanowią grupę, do której zaliczamy uzdolnienia przystosowawcze, uzdolnienia towarzyskie oraz uzdolnienia przywódcze.

Uzdolnienia przystosowawcze związane są z:

-          zdolnością do zmian odpowiadającym stanom otoczenia,

-          zdolnością do zmiany otoczenia zgodnie z własnymi oczekiwaniami,

-          zdolnością do identyfikacji własnych potrzeb i ich zaspokajania,

-          zdolnością przystosowania się do grupy (wzajemnego zaspokajania potrzeb grupy
i jednostki).

Uzdolnienia towarzyskie obejmują:

-          umiejętność adekwatnego odczytywania potrzeb innych ludzi,

-          umiejętność tworzenia warunków, w których potrzeby te mogą być zaspokojone,

-          umiejętność planowania, inicjowania oraz kierowania zabawą.

Uzdolnienia przywódcze składają się z:

-          umiejętności szybkiego podejmowania decyzji,

-          umiejętności przekonywania,

-          umiejętności szybkiego zdobywania zaufania i autorytetu,

-          zdolnością do inicjowania i kierowania działaniami grupy (określanie celu, wyznaczanie ról i zadań, sprawowanie kontroli).

Uzdolnienia empatyczne.

Elementy uzdolnień empatycznych to:

-          uzdolnienia percepcyjne (postrzeganie stanów innej osoby),

-          uzdolnienia do przetwarzania i wytwarzania informacji (wyobrażanie sobie stanów innej osoby, rozumienie, antycypowanie),

-          uzdolnienia do przechowywania (pamięć uczuć, zachowań innego człowieka),

-          wrażliwość emocjonalna (współodczuwanie, identyfikacja ze stanem emocjonalnym drugiego),

-          umiejętności komunikowania empatycznego werbalnego i niewerbalnego.