1. Wstęp
ŚRODOWISKO (technicznie), dopełnienie wyróżnionego systemu do całej przestrzeni, czyli zbiór wszystkich obiektów (wraz z ich atrybutami oraz relacjami między atrybutami), które, z uwagi na przyjęte kryteria przynależności do systemu, nie zostały do niego zaliczone.
Dobór kryteriów – wpływa na położenie granicy pomiędzy systemem a środowiskiem – decyduje o wyniku procesu klasyfikacji i rozpoznawania obiektów w określonych sytuacjach.
• Wraz ze zmianą kryteriów zmienia się zwykle położenie tej granicy gdyż obiekty podlegają ponownej klasyfikacji,
• Obiekty systemu oraz obiekty środowiska są w istocie zdefiniowane poprzez swoje atrybuty czyli cechy oraz relacje (związki) jakie między tymi cechami zachodzą.
• Oprócz relacji wewnątrz systemu oraz wewnątrz jego środowiska istotne są relacje pomiędzy obiektami systemu a obiektami środowiska.
Przykłady par system-środowisko
• mitologia grecka – inne mitologie,
• system dziesiętny liczenia – inne systemy liczenia,
• system nerwowy konkretnego człowieka – pozostałe elementy jego organizmu,
• sieć kanalizacyjna – wieś w której się ta sieć się znajduje
Szczególny przykład systemu
populacja ludzka czyli zbiór wszystkich ludzi i grup ludzi, pomiędzy którymi zachodzą relacje spełniające określone kryteria jakości egzystencji, np. kryteria zaspokojenia potrzeb, stabilności struktur społecznych i ekonomicznych, itp. Środowiskiem populacji ludzkiej jest cała reszta Wszechświata.
ŚRODOWISKO (popularne), ogół elementów nieożywionych i ożywionych, zarówno naturalnych jak i powstałych w wyniku działalności człowieka, występujących na określonym obszarze oraz ich wzajemne powiązania, oddziaływania i zależności.
Środowisko przyrodnicze- środowisko przyrodnicze (środowisko naturalne, środowisko geograficzne), powłoka ziemska, w której funkcjonuje życie org.; otoczenie człowieka obejmujące: zewn. część skorupy ziemskiej, część atmosfery (troposferę i dolne piętro stratosfery), wody (hydrosferę morską i lądową), pokrywę glebową, szatę roślinną i świat zwierzęcy.
W jego ramach można wyróżnić następujące elementy:
• budowa geologiczna
• rzeźba terenu
• klimat
• gleba
• przepływ wody
• szata roślinna
• świat zwierzęcy
Rodzaje obiektów:
1. ich atrybuty (właściwości) zupełnie nie zależą od obiektów wyróżnionego systemu (tj. od ludzi)
2. są one częściowo wyznaczone przez cywilizacyjne bądź biologiczne zachowanie się ludzi (grup ludzi)
3. atrybuty te są całkowicie zdeterminowane przez człowieka
Pierwsza kategoria obiektów
• praktycznie cały Wszechświat wraz z istotną częścią planety Ziemia (np. jądro Ziemi).
Druga kategoria obiektów
• obiekty, z którymi populacja ludzka wymienia strumienie masy i energii przyczyniając się do istotnej modyfikacji ich atrybutów. Jest to tzw. środowisko przyrodnicze lub środowisko naturalne, które jeszcze do „niedawna” należało do kategorii pierwszej.
Trzecia kategoria obiektów
• wytwory cywilizacji ludzkiej. Miasta wraz z ich infrastrukturą, zakłady przemysłowe, lotniska, porty, sztuczne zbiorniki wodne, farmy hodowlane, linie energetyczne, satelity komunikacyjne, itp. należą do środowiska cywilizacyjnego. Zwierzęta tego samego gatunku mogą należeć do środowiska naturalnego bądź cywilizacyjnego zależnie od tego, czy żyją na wolności, czy też stanowią przedmiot hodowli przemysłowej.
Procesy transportu masy i energii
• Przepływ energii - energia przepływa jednokierunkowym strumieniem w układzie otwartym
• Krążenie materii- materia krąży w systemach naturalnych w obiegu zamkniętym.
Cykl hydrologiczny
Cykle biogeochemiczne
Opisują drogę pierwiastka w trakcie jego przemian we wszystkich procesach geologicznych, fizycznych, chemicznych i biochemicznych, uwzględniając wszystkie formy i stany, w jakich występuje w atmosferze, hydrosferze oraz litosferze.
Przykład obiegu azotu w ekosystemie lądowym
Główne strumienie form azotu
• Tlenki azotu (NOx) ze źródeł antropologicznych.
• spalanie paliw kopalnych 21,3 TgN/rok
• lotnictwo 0,6 TgN/rok
• Przemysł 1,5 TgN/rok
• Spalanie biomasy 7,7 TgN/rok
• Tlenki azotu (NOx) ze źródeł natur.
• Procesy mikrobiologicznych w glebie 5,5 TgN/rok
• Wyładowania 12,2 TgN/rok
• Amoniak
• Hodowla zwierzęca 21,6 TgN/rok
• Produkcja nawozów 9 TgN/rok
• Spalanie biomasy 5,9 TgN/rok
Ochrona środowiska
= ochrona obiektów kategorii 2 i 3 =
= ochrona przyrody + ochrona wytworów cywilizacji
Ochrona przyrody
ogół działań zmierzających do zachowania w niezmienionym lub optymalnym stanie przyrody ożywionej i nieożywionej, a także krajobrazu. Głównym celem ochrony przyrody jest utrzymanie stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych oraz zachowanie różnorodności biologicznej
Motywy ochrony przyrody
• natury estetycznej - aby podziwiać ,
• społeczne - (rekreacyjne) aby odpoczywać,
• gospodarcze - aby pozyskiwać surowce i rozwijać gospodarkę,
• poznawcze - aby badać przyrodę i jej dynamikę,
• historyczno-naukowe - dla pokoleń
Obowiązek ochrony przyrody reguluje ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92 poz. 880) z późniejszymi zmianami.
Formy prawne ochrony przyrody
• parki narodowe,
• rezerwaty przyrody,
• pomniki przyrody,
• ochrona gatunkowa,
• użytki ekologiczne,
• obszary Natura 2000
• parki krajobrazowe,
• zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,
• stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej,
• obszary chronionego krajobrazu
Park narodowy
• obszar powołany celem ochrony występującej tam przyrody ożywionej (rzadziej np. cech krajobrazu), na którym prawnie ograniczona jest możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, osiedlania się itd.
• Według polskiej Ustawy o ochronie przyrody z 2004 roku jest to:
"Obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe"
• W ramach parku narodowego wyróżnia się zwykle 3 strefy: strefę ochrony ścisłej, strefę ochrony częściowej i otulinę parku narodowego.
Rezerwat przyrody
• obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
• Przedmiotem ochrony może być całość przyrody na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki (fauna, flora, twory przyrody nieoż...
kprzemek5