• Literatura podstawowa
1. B. Pietrzak, Z. Polański, B. Woźniak, System finansowy w Polsce T1 i T2, PWN Warszawa 2008 Rozdział pierwszy oraz część druga Publiczny system finansowy
2. C. Kosikowski, E. Ruśkowski, Finanse publiczne i prawo finansowe, Wolters Kulwer Polska – Oficyna 2008
4. J.M. Buchanan, Finanse publiczne w warunkach demokracji, PWN Warszawa 1997
5. E. Malinowska-Misiąg, W. Misiąg, Finanse publiczne w Polsce, LexisNexis Polska 2007
• Pojęcie finansów, ich podział i, funkcje
• Finanse jako dyscyplina naukowa
Finanse są działem nauki, który zajmuje się badaniem określonego elementu rzeczywistości ekonomicznej bazującego na pieniądzu i formułowaniem na podstawie uzyskanych wyników określonych twierdzeń i praw.
Finanse są tak ściśle powiązane z różnymi dyscyplinami nauki, że trudno pomijać zjawiska które są przedmiotem nauk ekonomicznych, społecznych, politycznych czy prawnych.
Finanse a inne dyscypliny naukowe:
• Ekonomia finansów
• Makro i mikroekonomia
• Historia (finansów)
• Socjologia (finansów)
• Psychologia (finansów)
• Nauki prawne (prawo finansowe, publiczne, międzynarodowe, bankowe, ubezpieczeniowe, gospodarcze itp.)
• Nauki o polityce finansów
• Statystyka (finansowa)
• Matematyka finansowa i inżynieria finansowa
• Zarządzanie strategiczne
Klasyfikacja finansów na charakter względny (spotyka się różne podejścia) Bardziej znana jest klasyfikacja ze względu na funkcje ekonomiczne; wyróżnia się w niej:
• Skarbowość
• Finanse publiczne
• Finanse międzynarodowe
• Finanse gospodarstw domowych
• Finanse przedsiębiorstw
• Finanse zarządcze
• Bankowość
• Ubezpieczenia
• Teoria rynku kapitałowego
• Finanse osobiste
Obecnie termin finanse jest różnie interpretowany:
W węższym ujęciu to tylko stosunki pieniężne w sferze podziału (nie zalicza się do nich stosunków w sferze wymiany)
W szerszym ujęciu to zjawiska pieniężne w sferze podziału i w sferze wymiany
Finanse obejmują ruch zasobów pieniężnych (przychody i wydatki)
W najszerszym podejściu do zjawisk finansowych zalicza się także pewne elementy gospodarki nie mające charakteru pieniężnego (świadczenia czy podatki w naturze)
Wszystkie ujęcia maja jeden element wspólny którym jest pieniądz
Definiując pojęcie finansów można stwierdzić, że obejmuje ono ogół zjawisk związanych z tworzeniem (emisją), przepływem, gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych.
Finanse to środki pieniężne zgromadzone i wydatkowane przez różne podmioty gospodarcze, do których można zaliczyć np. państwo, przedsiębiorstwa, gospodarstwo konsumenckie.
W związku z powyższym można dokonać podziału finansów na:
• Finanse publiczne – dotyczą gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez budżet państwa, jednostek samorządu terytorialnego, ubezpieczenia społeczne i inne instytucje publiczne – świadczenie przymusowe i wykorzystane na realizacje potrzeb publicznych.
• Finanse prywatne – gromadzone i wydatkowane zgodnie z potrzebami indywidualnymi.
Finanse publiczne szukają odpowiedzi m.in. na następujące pytania:
1. Dlaczego władze publiczne zgłaszają popyt na pieniądz,
2. Jakie czynniki kształtują wielkość tego popytu,
3. W jaki sposób popyt na pieniądz może być zaspokojony (podatki, pożyczki) i jakie są granice ciężarów fiskalnych,
4. Jakie dziedziny życia społecznego i gospodarczego powinny być finansowane z funduszy publicznych, w jakich proporcjach,
5. Jaki udział w gromadzeniu i wydatkowaniu środków publicznych powinny mieć władze państwowe, samorządowe, aby zapewnić bezpieczeństwo finansowe kraju do realizacji fundamentalnych funkcji państwa oraz tworzyć finansowe warunki rozwoju samorządności.
6 inne
• Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych:
• Przedmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych:
1. Strumienie pieniężne rynkowe albo ekwiwalentne – wielkość przychodów i wydatków jest regulowany przez mechanizm rynkowy (popyt, podaż, ceny, stawki wynagrodzeń) i mogą one podlegać zewnętrznym wpływom np. opodatkowanie.
2. Strumienie pieniężne redystrybucyjne albo transfery (podatki, darowizny, subwencje) regulowane przepisami prawa,
3. Dochody pieniężne kredytowe,
4. Oszczędności (depozyty w banku lub inna forma)
• Funkcje finansów
1. Funkcja fiskalna – związana jest z dostarczaniem państwu środków pieniężnych na realizacją, zadań państwa. Fiskalizm dotyczy źródeł:
• podatkowych (podatek VAT, podatek dochodowy od osób fizycznych, prawnych itd..)
• niepodatkowych (cła, wpłaty z zysku NBP)
Funkcja fiskalna jest ściśle związana z funkcjami pozafiskalnymi jak:
• Funkcja rozdzielcza
• Funkcja interwencyjna
• Funkcja bodźcowa
Funkcja redystrybucyjna (rozdzielcza) – polega na rozdzieleniu osiągniętych przez podmiot dochodów lub przychodów na część, która zostaje odprowadzona do budżetu państwa lub budżetów samorządowych i część pozostającą do wyłącznej dyspozycji podmiotu.
Funkcja redystrybucyjna stanowi podstawę do dokonywania wydatków budżetowych – transferów.
Wydatki te związane są z utrzymaniem sfery produkcji niematerialnej np. oświaty, kultury, nauki, itd. Wydatki te dotyczą także różnego rodzaju dotacji i subwencji z budżetu państwa.
Dotacja – bezzwrotna pomoc finansowa państwa na dofinansowanie lub finansowanie określonej działalności lub określonego podmiotu. Dotacje określone są na zasadzie procedur przetargowych.
Rodzaje dotacji:
Dotacja celowa - na dofinansowanie lub finansowanie zadań administracji rządowej oraz zadań zleconych jst., a także zadań własnych jst., fundacjom, stowarzyszeniom itd..
Dotacje podmiotowe – przeznaczone na dofinansowanie działalności bieżącej, ustawowo wskazanego podmiotu,
Dotacje przedmiotowe – związane z wydatkowaniem środków budżetowych na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów i usług, kalkulowanych wg stawek jednostkowych.
Subwencja – to szczególny rodzaj dotacji związany z bezzwrotna pomocą finansową państwa udzielaną poszczególnym podmiotom (instytucjom, organizacjom gospodarczym lub społecznym, osobom fizycznym.
Subwencje mogą mieć różnego rodzaju charakter:
a) Oświatowa
b) Równoważąca
c) Rekompensująca
d) Wyrównawcza
2. Rodzaje subwencji dla powiatów:
c) Wyrównawcza
3. Rodzaje subwencji dla województw:
b) Regionalna
Funkcja stymulacyjna (nazywana również funkcją ingerencyjną, bodźcową lub interwencyjną) – polega na ingerencji państwa w działalność poszczególnych podmiotów za pomocą określonych instrumentów np.:
1) Polityka podatkowa – najważniejszy instrument regulujący,
2) Polityka kredytowa – wyznaczenie ceny za użyczenie pieniądza,
3) Polityka dewizowa – ściśle związana ze stosunkami danego kraju z zagranicą czyli wymianą międzynarodową (eksportu i importu)
Funkcja kontrolna – polega na śledzeniu przepływu strumieni pieniężnych.
• Pojęcie i zasady funkcjonowania publicznego systemu finansowego
• Pojęcie publicznego systemu finansowego
• Część sytemu finansowego skierowana na realizację funkcji i zadań publicznych – „wykluczonych” przez prywatny system finansowy
• Część systemu finansowego zajmująca się gromadzeniem i wydatkowaniem publicznych zasobów pieniężnych
• Publiczne zasoby pieniężne to inaczej finanse publiczne
• Pojęcie finanse publiczne
Finanse to zjawiska związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych wraz z całą ich otoczką, polegająca na planowaniu, ewidencji, sprawozdawczości i kontroli.
W szerokim rozumieniu własność publiczna to własność przynależna podmiotom publicznym (sektora publicznego). Zalicza się do niego przedsiębiorstwa i banki państwowe oraz samorządowe, państwo, samorząd terytorialny itp..
W wąskim rozumieniu to własność jednostek posiadających status podmiotów prawa publicznego tj.: państwo jednostki samorządu terytorialnego i zakłady publiczne.
Finanse publiczne – badają mechanizmy poszczególnych zjawiska finansowych, poszukują reguł, według których należy nakładać podatki, określają dostępne dla podatnika drogi odwołań od decyzji, a także precyzują techniki kontroli operacji dotyczących wydatków.
Finanse publiczne pod różnymi nazwami –legislacja finansowa, prawo finansowe, prawo budżetowe, rachunkowość publiczna – stanowią gałąź prawa publicznego.
Krajowe prawo publiczne dzieli się na dwie gałęzie:
Finanse publiczne stanowią uzupełnienie tych dwóch gałęzi prawa.
Metody badawcze nauki o finansach publicznych
a) bezpośrednia nie jest możliwa
b) pośrednia na podstawie rachunków będących zapisem tych operacji. Rachunki są liczbowym odzwierciedleniem przesunięć zasobów publicznych.
Techniki finansów publicznych
• ...
gosicka