Kompetencje w świetle sądownictwa administracyjnego – zakres przedmiotowy kontroli sądowej według ustawy z 31.01.1980 roku o NSA:
- NSA i ówczesne ośrodki zamiejscowe rozpatrywały skargi a 20 kategorii decyzji administracyjnych (klauzula enumeratywna otwarta – ustawodawca w 1980 r. godził się na to, że w przyszłości mogą być wydawane ustawy które rozszerzą kontrolę.
- Skarga na bezczynność czyli na milczenie w zakresie przedmiotowym takich jak decyzje (w tych samych 20 sprawach co decyzje).
- NSA okazjonalnie badał legalność aktów administracyjnych (tzn. nie było skargi na akt normatywny przy okazji badania skargi na decyzję).
W 1995 r. nowa ustawa o NSA – zakres właściwości rzeczowej:
- NSA rozpoznawał skargi na decyzję administracyjne (wedle konstrukcji klauzuli generalnej z wyłączeniami). Wszystkie decyzje wolno było skarżyć chyba, że ustawa zabraniała.
- NSA rozpatrywał skargi na niektóre postanowienia z KPA na które służy zażalenie.
- Skarga na inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej,
- Skarga na bezczynność,
- Skarga na akty normatywne wydawane przez organy gmin i związki międzygminne,
- Skarga na akty normatywne wydawane przez terenowe organy administracji rządowej,
- Skargi na rozstrzygnięcia nadzorcze nad samorządem terytorialnym (nadzór nad gminą).
W 1995 roku sądownictwo administracyjne uzyskuje sankcje:
- grzywny na te organy administracji, które nie wykonywały wyroku (10-krotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalane przez GUS).
- wystąpienie prezesa NSA albo składu orzekającego do organu administracji publicznej z sygnalizacją stwierdzonych nieprawidłowości w ich pracy wykrytych w trakcie kontroli.
Ustrój sądownictwa administracyjnego po reformie (dwuinstancyjność postępowania sądowego). W art. 45 Konstytucji RP oraz Europejskiej Konwencji jest wskazane prawo do sądu:
- prawo do procesu sprawiedliwego,
- prawo do procesu jawnego,
- uprawnienie do załatwienia sprawy bez zbędnej zwłoki (Konstytucja) w rozsądnym terminie (Europejska Konwencja),
- prawo do załatwienia sprawy przez sąd właściwy (miejscowo), niezależny (od władzy politycznej), bezstronny (obiektywny) i niezawisły (niezależny od dyrektyw, wytycznych).
Wymiar sprawiedliwości w Polsce sprawują:
- Sąd Najwyższy,
- Sądy Powszechne,
- Sądy Administracyjne (kontrola legalności działań administracji),
- Sądy Wojskowe.
Zasada dwuinstancyjności – prawo do dwukrotnego merytorycznego załatwienia sprawy. Prawo do dwukrotnego merytorycznego w kontekście sądów administracyjnych oznacza prawo do dwukrotnego skontrolowania legalności działań administracji na wniosek przez uprawnione podmioty. I instancja – to Wojewódzkie Sądy Administracyjne; II instancja – to Naczelny Sąd Administracyjny, które sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę działalności publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy:
- organami samorządu i administracji…,
- organami samorządu i administracji rządowej,
- kolegiami odwoławczymi.
Przy czym kontrola działań administracji publicznej sprawowana jest pod katem widzenia zgodności z prawem (legalność).
Nie jest dopuszczalna kontrola celowościowa czyli merytoryczne załatwienie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Jak rozumieć wymierzanie sprawiedliwości w sądownictwie administracyjnym?
Jest to badanie legalności działań administracji publicznej i rozstrzyganie wymienionych w ustawie sporów kompetencyjnych.
Kandydat na sędziego WSA – wymogi:
- musi mieć obywatelstwo polskie i korzystać z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
- jest nieskazitelnego charakteru,
- ukończone wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskany tytuł magistra, albo ukończone studia zagraniczne uznane w Polsce,
- właściwy stan zdrowia do pełnienia obowiązków sędziego,
* zdrowie psychiczne,
* zdrowie fizyczne,
- ukończone 35 lat życia,
- kandydat powinien wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy z dziedziny administracji publicznej, prawa administracyjnego w szerokim znaczeniu,
- pozostawanie 8 lat na stanowisku sędziego w innym sądzie albo na stanowisku prokuratora, adwokata, radcy prawnego, notariusza przez 8 lat. Albo przez 10 lat dany osobnik pracował w instytucjach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego (urzędnicy), lub 2 lata dany osobnik pracował w charakterze asesora sądowego w WSA. Natomiast profesorów, doktorów habilitowanych nauk prawnych zarówno w WSA jak NSA staż pracy nie dotyczy.
Kandydat na sędziego NSA – wymogi:
- wiek 40 lat,
- staż pracy…
Zakres właściwości rzeczowej WSA:
- legalność innych aktów lub czynności:
1) zaświadczenia (akty wiedzy a nie władzy),
2) czynności materialno-techniczne,
3) egzekucja administracyjna,
4) czynności rejestracyjne pojazdów,
5) interpretacje przepisów prawa podatkowego,
6) akty prawa miejscowego wydawane przez organ jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa), przez terenowe organy administracji rządowej,
- wszelkie pozostałe akty typu uchwał wydawane przez jednostki administracji publicznej,
- w zakresie właściwości rzeczowej mieści się kontrola aktu nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego (premier, wojewoda, Izby Obrachunkowe),
- bezczynność organów administracji, jeżeli organ administracji publicznej nie wydał:
* decyzji,
* postanowienia
* innych aktów.
Na bezczynność służy skarga do WSA uprawnionym podmiotom.
Właściwość rzeczowa NSA: (zakres kognicji, kompetencji)
- rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń WSA (skarga kasacyjna od wyroku WSA i od tych postanowień WSA, które rozstrzygają sprawę co do istoty), zażalenie przysługuje na postanowienie WSA,
- rozpoznaje spory kompetencyjne:
* organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej,
* między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, chyba że ustawa stanowi inaczej. Nie ma różnicy między sporem kompetencyjnym a sporem o właściwość.
- podejmowanie tzw. uchwał ogólnych (7 sędziów), w celu wyjaśnienia przepisów prawnych których stosowanie budzi rozbieżność w orzecznictwie WSA,
- podejmowanie uchwał tzw. konkretnych (7 sędziów), rozstrzyga konkretne zagadnienia prawne, które budzą poważne wątpliwości w konkretnej sprawie prze konkretnym WSA).
Obie uchwały mają walor uchwał interpretacyjnych.
- inne sprawy jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.
Właściwość instancyjna – sprawa toczy się w dwóch instancjach:
- I – WSA,
- II – NSA.
W obu instancjach podmioty (WSA i NSA) kontrolują legalność działań administracji publicznej lub nielegalność bezczynności (skarga kasacyjna lub zażalenie). Obie instancje działają kasacyjnie, ale zmienia się przedmiot postępowania:
- I instancja kasuje działania administracji (wyrok),
- II instancja kasuje wyroki WSA lub postanowienia WSA.
Co to jest sprawa sądowoadministracyjna?
Ogólnie jako sprawa z zakresu kontroli działalności administracji publicznej oraz inne sprawy.
Podmioty sądowoadministracyjne:
1) arbiter – sąd,
2) Skarżący – legitymacja skargowa:
- każdy kto ma interes prawny,
- prokurator,
- rzecznik praw obywatelskich,
- organizacja społeczna, jeżeli sprawa dotyczy jej działalności statutowej,
- inne podmioty uprawnione na mocy przepisów odrębnych,
3) organ administracji publicznej – którego działanie (np. decyzja) lub bezczynność zaskarżono, oraz jednostki organizacyjne które pełnią funkcje zlecone.
Koncepcja strony w postępowaniu sądowoadministracyjnycm:
- skarżący,
- organ administracji publicznej, którego działanie lub bezczynność jest zaskarżona.
1) Skarżący:
– każdy kto ma interes prawny w zaskarżeniu działania lub bezczynności,
- Rzecznik Praw Obywatelskich,
Prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich mogą wziąć udział już w toczącym się postępowaniu. Mogą zainicjować/wszcząć postępowanie wnosząc skargę – rozpoczynającą postępowanie przed WSA, skargę kasacyjną z WSA do NSA, zażalenia, nadzwyczajny środek – skarga na wznowienie postępowania traktując ich jako uczestników na prawach strony.
- organizacja społeczna w cudzej sprawie,
- inne podmioty z mocy przepisów szczególnych.
2) Uczestnik postępowania na prawach strony – ustala ustawa Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – traktuje tylko i wyłącznie osobę, która brała udział w postępowaniu administracyjnym (ogólnym, egzekucyjnym, podatkowym), ale nie wniosła skargi. Tylko wtedy, gdy wynik postępowania sądowego WSA dotyczy jej interesu prawnego.
3) Inni uczestnicy:
- podmiot, który nie brał udziału w postępowaniu administracyjnym, ale wynik postępowania sądowego dotyczy jego interesu prawnego,
- organizacja społeczna w sprawach dotyczących osób trzecich jeżeli sprawa dotyczy jej działalności statutowej,
Zdolność sądowa – odpowiednik zdolności prawnej, czyli zdolności do bycia podmiotem praw i obowiązków, człowiek urodzony (prawo administracyjne), z chwilą poczęcia (prawo cywilne). Zdolność sądową mają też nie posiadające osobowości prawnej państwowe jednostki organizacyjne i samorządowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne nie posiadające osobowości prawnej oraz inne jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, a także wszelkie organizacje społeczne w zakresie ich statutowej działalności w sprawach dotyczących osób trzecich.
Zdolność procesowa – jest to zdolność do podejmowania czynności procesowych przed WSA/NSA. Posiadają ją:
- osoby fizyczne, które mają pełną zdolność do czynności prawnych,
- osoby prawne.
Zdolności procesowej nie posiadają osoby, które nie mają osobowości prawnej lub mają ją ograniczoną!
- organizacje społeczne i jednostki organizacyjne posiadające zdolność sądową.
Pełnomocnictwo – strony w postępowaniu przed sądami administracyjnymi mogą działać osobiście albo przez pełnomocników. Pełnomocnikiem może być:
- adwokat – pełnomocnik profesjonalny,
- radca prawny – pełnomocnik profesjonalny,
- rzecznik patentowy – pełnomocnik quasi profesjonalny,
- doradca podatkowy – pełnomocnik quasi profesjonalny,
- inny skarżący lub uczestnik postępowania: rodzice, małżonek, rodzeństwo, zstępni oraz osoby pozostające w stosunku przysposobienia oraz inne osoby jeśli przewidują to przepisy szczególne – pełnomocnicy nieprofesjonalni (tylko dla osób fizycznych).
Rodzaje (zakres) pełnomocnictwa:
- pełnomocnictwo ogólne – do prowadzenia wszelkich spraw przed sądami administracyjnymi,
- pełnomocnictwo do prowadzenia spraw poszczególnych,
- postępowanie dla niektórych tylko czynności w danym postępowaniu.
Pełnomocnictwo musi być udzielone na piśmie. Pełnomocnictwo wygasa w razie śmierci strony albo jeśli ta straci zdolność sądową. Pełnomocnictwo może wypowiedzieć mocodawca oraz pełnomocnik.
Kto ma legitymację skargową?
Skarżący – czyli każdy kto ma w tym interes prawny (strona z postępowania administracyjnego, która w nim nie uczestniczyła), prokurator, rzecznik praw obywatelskich, organizacja społeczna, która brała udział w postępowaniu administracyjnym na prawach strony, inny podmiot, któremu ustawy szczególne przyznają prawo do wniesienia skargi:
- redaktor naczelny gazety 9prawo prasowe),
- inicjator referendum (ustawa o referendum lokalnym),
- organ nadzoru nad samorządem terytorialnym (ustawa o samorządzie gminnym, powiatowym, wojewódzkim),
- organ nadzoru nad samorządem zawodowym (np. ustawa o izbie lekarskiej, aptekarskiej).
Wyczerpanie środków zaskarżenia:
Obowiązek wyczerpania środków zaskarżenia:
- na decyzję najpierw musi być skonsumowane odwołanie,
- na postępowanie wpierw musi być skonsumowane zażalenie.
Surogat odwołania - złożenie pisemnego wezwania w terminie 14 dni jeżeli została wydana decyzja ostateczna.
Terminy:
- dla każdego kto ma interes prawny i organizacji społecznych to jest 30 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia skarżącemu,
- prokurator i rzecznik praw obywatelskich – 6 m-cy od dnia doręczenia decyzji/postanowienia [prokurator i rzecznik nie muszą wyczerpać środków zaskarżenia],
- w innych wypadkach – 6 m-cy od dnia wejścia aktu.
Tryb wnoszenia:
Tryb wnoszenia jest pośredni. Do WSA za pośrednictwem organu administracji publicznej.
Uiszczenie opłaty:
Ani rzecznik ani prokurator nie mają obowiązku uiszczania wpisu od skargi. Pozostali tak.
Forma skargi jako pisma procesowego:
- oznaczenie sądu do którego skarga jest kierowana,
- imię, nazwisko lub nazwy przedstawicieli ustawowych/pełnomocników,
- oznaczenie pisma – tytuł,
- oznaczenie organu,
- sprecyzowanie na czym polega naruszenie prawa/interesu prawnego,
- precyzujemy czego oczekujemy od sądu,
- podpisy,
- załączniki.
Postępowanie przed sądem I instancji [WSA]:
- wniosek o wszczęcie postępowania przed WSA składany jest kiedy ustawa Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi tak stanowi, np. o rozpatrzenie sporów kompetencyjnych,
- składane bezpośrednio do sądu,
- wnioski, które wszczynają postępowanie przed WSA odpowiedź w formie rozstrzygnięcia problemu (postanowienie).
Kwestia suspensywności środka:
Wniesienie skargi na decyzje/postanowienie nie wstrzymuje decyzji postępowania. Skarga na decyzje lub postanowienie nie jest suspensywna, ale organ który wydał tę decyzję może wstrzymać sam z urzędu albo na wniosek skarżącego wykonanie tej decyzji albo w całości albo w części. Sądowi przysługuje wstrzymanie jeśli zachodzi niebezpieczeństwo zastosowania decyzji.
Cofnięcie skargi:
Skarżący może cofnąć skargę. Cofnięcie skargi wiąże sąd. Zasada dyspozytywności ograniczonej jeśli sąd uzna skargę za niedopuszczalną do cofnięcia wówczas gdyby zmierzała do obejścia prawa lub utrzymałaby w mocy decyzje dotkniętą wada nieważności.
Sąd ma prawo odrzucić skargę z przyczyn formalnych na wszczęciu i postępowanie nie zostaje wstrzymane:
- jeśli skargę złożył podmiot nieuprawniony (brak legitymacji skargowej po stronie skarżącego),
- uchybienie terminu, czyli skarga wniesiona po terminie,
- nie wyczerpano środków zaskarżenia,
- bezpośrednio skarga złożona do sądu,
- brak uiszczenia wpisu (prokurator i rzecznik praw obywatelskich zwolnieni),
- braki formalne skargi,
- sprawa nie należy do właściwości WSA/NSA.
Uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie sąd wydaje jeden z trzech wyroków:
- wyrok o uchybieniu decyzji/postanowienia w całości albo w części jeżeli sąd stwierdził że w decyzji lub postanowieniu naruszono prawo materialne albo były przesłanki do wznowienia postępowania administracyjnego albo naruszone inne przepisy proceduralne,
- wyrok w którym stwierdza niemożność decyzji lub postanowienia,
- sąd wydaje wyrok w którym stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa.
Uwzględniając skargę sąd wyda wyrok uchylający interpretację prawa lub stwierdza bezskuteczność tej decyzji,
Uwzględniając skargę na prawo miejscowe, uchwały sąd stwierdza nieważność (wycofanie z obrotu prawnego),
Uwzględniając skargę na akt nadzoru sąd uchyla ten akt (wyrok kasacyjny).
Typy wyroków:
Są dwa typy orzeczeń WSA/NSA:
- wyroki – sąd rozstrzyga sprawę co do istoty (skontrolowanie legalności zaskarżonych aktów lub czynności), który zapada:
* po zamknięciu rozprawy,
* może zapaść na posiedzeniu niejawnym, w postępowaniu uproszczonym,
* gdy ustawa tak stanowi.
- postanowienia.
W jakich przypadkach sąd orzeka postanowienie?
- gdy ustawa nie przewiduje wyroku,
- gdy rozstrzyga w sprawach sporów kompetencyjnych (NSA),
- sąd nakłada grzywnę na organy administracji publicznej w formie postanowienia,
- postanowieniem sąd umarza postępowanie.
Umorzenie:
- skarżący skutecznie cofnął skargę,
- śmierć strony,
- gdy postępowanie sądowe z jakiejkolwiek innej przyczyny stało się bezprzedmiotowe (utrata bytu prawnego = utrata osobowości prawnej).
Postępowanie uproszczone:
- gdy decyzje/postępowanie zaskarżone do sądu dotknięte jest wadą nieważności lub gdy zostały wydane na warunkach dających postawę do wznowienia postępowania,
- na żądanie strony a żadna z pozostałych stron w terminie 14 dni od tego żądania nie zażądała rozprawy.
W trybie uproszczonym sąd rozpatruje sprawę na posiedzeniu niejawnym i zawsze w składzie jednego sędziego.
Postępowanie mediacyjne (negocjacje):
- wniosek o postępowanie mediacyjne musi być złożony przed wyznaczeniem rozprawy, składa skarżący, organ. Postępowanie mediacyjne prowadzi sędzia, referendarz sądowy.
Przywrócenie terminu:
Wniosek o przywrócenie terminu składamy do sądu w którym czynność miała być dokonana w ciągu 7 dni. Należy uprawdopodobnić brak winy w uchybieniu terminu. Równocześnie z wnioskiem o przywrócenie terminu należy dokonać tej czynności dla której termin został uchybiony.
Środki prawne w postępowaniu sądowoadministracyjnym:
- skarga kasacyjna – zwykły środek prawny przesuwają sprawę z WSA do NSA,
- zażalenie – j.w.
...
aba3434