Postępowanie sądowo-administracyjne, zwane również kontrolą sądowo- administracyjną decyzji i innych aktów wydanych przez organy administracji państwowej, to często jedyna szansa na zmianę decyzji niekorzystnych dla podmiotów gospodarczych. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy spór toczy się co do interpretacji niejasnych przepisów prawa. Zakres spraw rozpoznawanych w postępowaniu sądowo-administracyjnym Jak wynika bowiem z treści art. 3 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: "upssa"), sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie. Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje natomiast orzekanie w sprawach skarg na akty lub czynności z zakresu administracji publicznej wskazane w powołanym wyżej przepisie. Tym samym należy rozumieć, iż sądy administracyjne nie mają delegacji ustawowej do rozpatrywania spraw wykraczających poza zakres wskazany w przepisach upssa. W związku z tym w praktyce, w oparciu o powołany przepis, skargę do sądu administracyjnego można składać m.in. na: * decyzje określające lub ustalające wysokość zobowiązań podatkowych, * postanowienia wydawane w toku postępowań administracyjnych, na które służą zażalenia, * decyzje w sprawie odmowy zmiany lub zmieniające postanowienia w sprawie wiążących interpretacji podatkowych, * decyzje administracyjne wydawane w oparciu o KPA i inne akty prawne (np. w sprawie znaków towarowych). Z uwagi na to, iż jednym z najliczniejszych i najczęściej spotykanych, a tym samym najpowszechniejszym w praktyce rodzajem prowadzonych postępowań sądowo-administracyjnych jest kontrola sądowo- administracyjna decyzji i postanowień wydawanych przez organy podatkowe w sprawach z zakresu prawa podatkowego, niniejsze rozważania zostaną odniesione do skarg na akty i czynności wydawane w toku postępowań podatkowych, tj. skarg wnoszonych m.in. na: * decyzje określające lub ustalające zobowiązania podatkowe, * postanowienia, na które służą zażalenia, w tym postanowienia w sprawie interpretacji wydawanych do 30 czerwca 2007 r., * interpretacje indywidualne wydawane od 1 lipca 2007 r., * decyzje w sprawie ulg podatkowych (rozłożenie na raty, umorzenie zaległości podatkowych itp.). Kto i kiedy może złożyć skargę Uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny. Skargę można wnieść także wspólnie - jeżeli kilka osób jest uprawnionych do wniesienia skargi na tę samą decyzję, postanowienie, inny akt lub czynność albo bezczynność organu, wszyscy mogą występować w roli skarżących. Skargę do sądu administracyjnego można sporządzić samodzielnie lub za pośrednictwem pełnomocnika. Przy wnoszeniu skargi do sądu administracyjnego przez podmioty reprezentowane przez ich organy zarządzające albo też np. przez spółki prawa handlowego nie mające osobowości prawnej (m.in. spółki jawne, komandytowe) ważne jest właściwe umocowanie osób reprezentujących te podmioty przez sądem administracyjnym. Istotną kwestią związaną ze skutecznością wniesienia skargi do sądu administracyjnego jest wyczerpanie środków zaskarżenia w postępowaniu podatkowym. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia rozumie się sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, przewidziany w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.; dalej: "OP"). A zatem nie jest możliwe wniesienie skargi bezpośrednio na decyzję organu I instancji (tj. np. naczelnika urzędu skarbowego). Trzeba postąpić zgodnie z pouczeniem i najpierw wnieść w terminie odwołanie do organu wyższej instancji, a potem decyzję organu II instancji zaskarżyć do sądu administracyjnego. Termin i sposób złożenia skargi Postępowanie sądowo-administracyjne od 2004 roku jest dwuinstancyjne. W pierwszej instancji orzekają wojewódzkie sądy administracyjne (WSA). Skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie. Po zreformowaniu sądownictwa administracyjnego zmieniono sposób wnoszenia skargi. Przed 2004 rokiem skargę należało wnieść bezpośrednio do sądu administracyjnego. Obecnie skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi. Inaczej mówiąc, adresatem skargi jest wojewódzki sąd administracyjny, ale organ II instancji, którego decyzję skarżymy, będzie w tym pośredniczył. Organ sam przekazuje skargę właściwemu sądowi administracyjnemu wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie trzydziestu dni od dnia jej wniesienia. Wojewódzki sąd administracyjny nie jest związany granicami skargi. Nawet jeśli podmiot gospodarczy będący skarżącym nie korzysta z pomocy prawnika, sąd po zapoznaniu się z aktami sprawy winien rozpatrzyć wszystkie okoliczności sprawy. Skargi wnoszone bezpośrednio do wojewódzkich sądów administracyjnych są zwracane organom podatkowym w celu zachowania prawidłowej procedury przekazywania skargi. Jeżeli strona wniesie skargę bezpośrednio do sądu, ten może nie zdążyć odesłać jej w terminie do organu. W takim przypadku termin do wniesienia skargi zachowany będzie jedynie wtedy, gdy sąd, do którego wniesiono omyłkowo skargę, zdoła ją nadać na adres organu przed upływem 30-dniowego terminu. Ewentualne ryzyko przekroczenia procesowego terminu oraz skutki z tym związane (odrzucenie skargi) poniesie skarżący podatnik. Dlatego też warto upewnić się, czy skarga została skierowana do właściwego organu, mając na względzie konieczność dochowania ustawowego terminu do wniesienia skargi. Na złożenie skargi skarżący ma 30 dni od dnia doręczenia decyzji. Terminy w postępowaniu sądowym oblicza się według przepisów prawa cywilnego, przy czym jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy. Innym sposobem skutecznego złożenia skargi w terminie - obok osobistego złożenia jej w biurze podawczym organu II instancji - jest nadanie skargi pocztą. Zgodnie z przepisami oddanie pisma w polskim urzędzie pocztowym lub w polskim urzędzie konsularnym jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu. Skargę do WSA można sporządzić samodzielnie lub też powierzyć jej napisanie profesjonaliście (np. radcy prawnemu lub doradcy podatkowemu). O ile jednak przed WSA skarżący może występować samodzielnie, o tyle przed Naczelnym Sądem Administracyjnym (w ramach skargi kasacyjnej od wyroku WSA) skarżący musi występować poprzez pełnomocnika. Koniecznym warunkiem skuteczności skargi jest opłacenie wpisu. W przypadku spraw podatkowych zwykle będzie to wpis stosunkowy, aczkolwiek możliwy jest wpis stały, gdy nie występuje wartość przedmiotu sporu (np. skargi na decyzje w sprawie interpretacji podatkowych). Wpis należy zapłacić najpóźniej na wezwanie sądu w określonym terminie, a brak zapłaty spowoduje odrzucenie skargi. W sytuacji jednak, gdy strona jest reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego, wpis stały musi być uiszczony z chwilą złożenia skargi, pod rygorem odrzucenia skargi. Czynność podjęta w postępowaniu sądowo -administracyjnym po upływie terminu jest bezskuteczna. Wyjątkowo sąd może terminy wskazane w upssa, w tym termin do wniesienia skargi, przywrócić. Niemniej jednak może stać się tak tylko wtedy, gdy strona nie dokonała w terminie czynności w postępowaniu sądowym bez swojej winy, i złoży wniosek o przywrócenie terminu. Pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Należy w nim uprawdopodobnić okoliczności wskazujące na brak winy w uchybieniu terminu. Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi. Równocześnie z wnioskiem trzeba dokonać czynności, której strona nie dokonała w terminie. W tym przypadku jednocześnie z wnioskiem trzeba będzie wnieść skargę. Skarga Skarga do WSA powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym. Każde pismo strony powinno zawierać: * oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, * imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, * oznaczenie rodzaju pisma, * osnowę wniosku lub oświadczenia, * podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, * wskazanie załączników. Oprócz powyższych elementów skarga do WSA musi zawierać: wskazanie zaskarżonej decyzji (postanowienia, innego aktu lub czynności), oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy oraz określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego. Jeżeli skarga jest pierwszym pismem w sprawie, powinna dodatkowo zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania (siedziby). W razie jego braku adresu do doręczeń lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sprawy. Każde dalsze pisma w postępowaniu sądowym pisma muszą zawierać sygnaturę akt. Wstrzymanie wykonania zaskarżanego aktu Samo wniesienie skargi do sądu administracyjnego nie wstrzymuje wykonania zaskarżanego aktu lub czynności. Niemniej jednak możliwe jest - w razie wniesienia skargi - wstrzymanie wykonania decyzji lub postanowienia przez organ, który ją/je wydał, przy czym wstrzymanie wykonania danego aktu lub czynności może wstrzymać organ, z urzędu lub na wniosek skarżącego, w całości lub w części. Jeśli jednak nie doszło do wstrzymania wykonania zaskarżanego aktu lub czynności przed przekazaniem sądowi skargi, wówczas sąd może na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania w całości lub w części zaskarżanego aktu lub czynności. Sytuacja taka co do zasady jest możliwa, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków. Rozprawa Przed wydaniem wyroku sąd administracyjny rozpoznaje sprawę na rozprawach, które co do zasady są - poza pewnymi wyjątkami - jawne. Po rozpoczęciu rozprawy i złożeniu sprawozdania przez sędziego sprawozdawcę, strony - najpierw skarżący, a potem organ - mogą zgłaszać ustnie swoje żądania i wnioski oraz składają wyjaśnienia. Strony mogą ponadto wskazywać podstawy prawne i faktyczne swych żądań i wniosków. Z przebiegu posiedzenia jawnego sporządzany jest każdorazowo, pod kierunkiem przewodniczącego składu sędziowskiego, protokół. Ponieważ w praktyce protokół uwzględnia zgłaszane w trakcie rozprawy ustne żądania i wnioski w sposób bardzo ogólnikowy, warto pomyśleć o sprecyzowaniu wyjaśnień i żądań w tzw. piśmie procesowym i złożyć je najpóźniej w momencie rozpoczęcia rozprawy, jednocześnie przekazując jego kopię stronie przeciwnej. Zyskujemy wówczas pewność, iż sąd weźmie pod uwagę nasze wszelkie zarzuty i wnioski, a ewentualne nieustosunkowanie się sądu do argumentów wskazanych w piśmie procesowym może stanowić przesłankę do złożenia skargi kasacyjnej. Pamiętać również należy o tym, iż nieobecność stron (zarówno skarżącej, jak i pozwanej) lub też ich pełnomocników na rozprawie nie wstrzymuje rozpoznania sprawy. Jeśli zatem z uzasadnionych przyczyn nie może skarżący wziąć udziału w rozprawie, a jednocześnie strona skarżąca ma przekonanie o konieczności uczestniczenia w niej, lepiej z pewnym wyprzedzeniem poprosić sąd o odroczenie terminu rozprawy. Wyrok Wydawane przez sądy administracyjne wyroki zapadają po zamknięciu rozprawy, na podstawie akt sprawy. Mają one formę ustnego ogłoszenia, aczkolwiek sąd, uwzględniając skargę strony skarżącej, ma obowiązek sporządzić pisemne uzasadnienie wyroku, w terminie czternastu dni od dnia ogłoszenia wyroku albo podpisania sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym. To oznacza, iż w przypadku oddalenia skargi, pisemne uzasadnienie jest sporządzane wyłącznie wtedy, gdy z takim wnioskiem zwróci się strona skarżąca, w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyroku. A ponieważ ustne uzasadnienie wyroku jest zwykle ograniczone do zwięzłego podsumowania argumentacji sądu, warto pamiętać o wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia, które niewątpliwie może być bardzo przydatne przy sporządzaniu skargi kasacyjnej. Wydany przez WSA wyrok wiąże sąd administracyjny, który ten wyrok wydał, a nadto organy podatkowe, których akty lub czynności były przedmiotem skargi. W praktyce oznacza to, iż organy podatkowe, choćby nawet nie podzielały stanowiska wyrażonego przez WSA, nie mogą kiedykolwiek indziej zająć - w stosunku do skarżącego i w oparciu o identyczny stan faktyczny - innego niż zaprezentowane przez WSA stanowiska. Skarga kasacyjna Od wydanego przez WSA wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Skargę kasacyjną można oprzeć wyłącznie na dwóch następujących podstawach: 1. naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; 2. naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. W praktyce występują znacznie trudności w określeniu właściwej podstawy skargi kasacyjnej, dlatego też w tej sytuacji warto skorzystać z profesjonalnej pomocy. Sporządzenie bowiem skargi kasacyjnej w oparciu o błędną podstawę prawną spowoduje odrzucenie skargi kasacyjnej z powodów czysto formalnych. Podobnie jak w przypadku skargi, skargę kasacyjną wnosi się za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem. I w tym wypadku ważne jest dochowanie ustawowego terminu oraz skierowanie skargi kasacyjnej do właściwego sądu, bowiem niedopełnienie tych wymogów formalnych spowoduje odrzucenie skargi kasacyjnej już przez WSA. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego kończy postępowanie sądowo- administracyjne, a pisemne uzasadnienie wyroku - inaczej niż w przypadku wyroku WSA - sporządzane jest z urzędu w każdym przypadku, na co wskazuje treść art. 193 upssa. W ostatnim okresie coraz więcej kwestii wątpliwych i spornych rozstrzyganych jest przez sądy administracyjne w ramach tzw. pytań prejudycjalnych do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Dotyczy to przede wszystkim niejasności na tle zgodności polskich przepisów podatkowych z regulacjami unijnymi. Dlatego też sądy administracyjne (z urzędu lub na wniosek stron postępowania) częstokroć sięgają po możliwość złożenia - przed wydaniem ostatecznego wyroku - zapytania prejudycjalnego do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Warto zatem korzystać z takiej formy rozstrzygnięcia spraw i, kierując skargę do sądu administracyjnego, wnioskować o pytania prejudycjalne.
aba3434