Wierzyciel –jest to podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązków w drodze administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Wg art.5 pea. Wierzycielem jest: gdy obowiązek wynika z decyzji lub postanowienia organów administrujących – organ właściwy do orzekania w I instancji; gdy obowiązek wynika z orzeczeń sądowych albo bezpośrednio z przepisów prawa – organ lub instytucja zainteresowana bezpośrednio w wykonaniu przez zobowiązanego obowiązku albo powołane do czuwania nad wykonaniem obowiązku, a w przypadku braku takiej jednostki lub jej bezczynności - podmiot, na którego rzecz wydane zostało orzeczenie lub którego interesy prawne zostały naruszone w wyniku niewykonania obowiązku. W celu ustalenia, który organ administracji publicznej jest wierzycielem, stosuje się przepisy kpa dotyczące określenia właściwości rzeczowej oraz miejscowej.
1. Właściwość organów administrujących
Właściwość organów administrujących – jest to zdolność prawna organu do rozpatrywania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym. W zależności od tego, na jakiej podstawie organ nabył zdolność do rozpoznawania i rozstrzygnięcia sprawy, można wyróżnić właściwość ustawową (wynikającą wprost z przepisu ustawy) i delegacyjną (wynikająca z delegacji, czyli ze względu na przekazanie danej sprawy lub czynności procesowej w sprawie jednemu organowi przez drugi organ administrujący).
1) właściwość ustawowa – z art.19 kpa wynikają dwie właściwości: rzeczowa i miejscowa, a na podstawie przepisów prawa procesowego regulujących weryfikację decyzji w drodze administracyjnej wynika właściwość instancyjna
- właściwość rzeczowa – właściwość rzeczową organów ustala się wg przepisów o zakresie jego działania – art.20 kpa odsyła do przepisów ustaw materialnoprawnych oraz tych przepisów ustaw ustrojowych, które dotyczą kompetencji organów administracji publicznej; obejmuje ona właściwość resortową, wskazującą pion organów administrujących powołanych do rozpatrywania i rozstrzygania spraw określonego rodzaju i właściwość instancyjną, określającą, który z organów danego pionu resortowego ze względu na zajmowany stopień w strukturze jest powołany do rozpatrywania i rozstrzygania danej kategorii spraw
- właściwość miejscowa – jest to zdolność prawna organu administrującego do rozpoznania i załatwienia spraw danej kategorii na obszarze określonej jednostki podziału terytorialnego kraju. Zgodnie z art.21 kpa obowiązują następujące zasady ustalania właściwości miejscowej:
(a) wg miejsca zamieszkania (siedziby, wg miejsca pobytu w przypadku braku miejsca zamieszkania) - we wszystkich sprawach, z wyłączeniem spraw dotyczących nieruchomości oraz prowadzenia zakładu pracy,
(b) wg miejsca położenia – w sprawach dotyczących nieruchomości, zakładu pracy,
(c) wg miejsca zdarzenia dającego podstawę do wszczęcia postępowania – jeżeli nie można ustalić właściwości wg w/w zasad oraz organ, który jest właściwy dla obszaru dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy – gdy nie można ustalić takiego miejsca.- jest to wyjątkiem
(d) w ordynacji podatkowej – ustaliła reguły właściwości miejscowej dając pierwszeństwo ustawom szczególnym: właściwość miejscową ustala się na podstawie ustaw podatkowych. Jeżeli ustawy podatkowe nie stanowią inaczej, właściwość miejscową organów podatkowych ustala się wg miejsca zamieszkania albo siedziby podatnika, płatnika lub inkasenta. Jeżeli w trakcie roku podatkowego nastąpi zdarzenie powodujące zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego, właściwym miejscowo do końca okresu rozliczeniowego pozostaje ten organ podatkowy, który był właściwy w pierwszym dniu roku podatkowego.
(a) właściwość instancyjna – jest to zdolność prawna organu administrującego do prowadzenia weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej. Jest ona przyznana organom wyższego stopnia oraz w ograniczonym zakresie również organom naczelnym.
2) właściwość delegacyjna – kpa dopuszcza możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygnięcia danej sprawy albo czynności procesowej w określonej sprawie jednemu organowi przez drugi organ administrujący. Możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygania sprawy jest przewidziana w przypadku wyłączenia organu administrującego. W takim przypadku, właściwy do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia, który może jednak wyznaczyć podległy jemu organ jako właściwy do rozpoznania i załatwienia sprawy na podstawie art. 26 § 2.
2. Podział środków dowodowych i klasyfikacja
Pojęcie i klasyfikacja środków dowodowych – KPA nie definiuje pojęcia środka dowodowego, stanowi jedynie w art.75 § 1, że: jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. W postępowaniu podatkowym dodatkowo są nimi deklaracje, księgi podatkowe i inne dokumenty (art.180 § 1 o.p.). Klasyfikacja środków dowodowych:
1) wg kryterium sposobu zetknięcia się organu orzekającego z faktem będącym przedmiotem dowodu – środki dowodowe dzielimy na:
- bezpośrednie – takie środki, których organ orzekający ma możność bezpośredniego spostrzegania i stwierdzenia prawdziwości określonego faktu (np.: oględziny),
- pośrednie – takie środki, przy których organ orzekający stwierdza istnienie określonego faktu na podstawie nie bezpośredniego spostrzegania, lecz pośrednio, na podstawie spostrzegania innego faktu (np.: zeznania świadków, opinie biegłych, dokumenty co do ich treści, przesłuchania stron).
2) wg kryterium źródła informacji – środki dowodowe dzielą się na:
- rzeczowe – takie, których źródłem informacji są cechy danej rzeczy lub zachowane na niej ślady pewnych zdarzeń, a organ orzekający zaznajamia się z nimi przez oględziny,
- osobowe – środki dowodowe, w których źródłami informacji są osoby (np.: zeznania świadków, opinie biegłych, przesłuchania stron, pisemne oświadczenie zawarte w dokumentach). Środki dowodowe osobowe dzielą się na ustne i pisemne.
3) wg kryterium dopuszczalności przeprowadzenia danego środka dowodowego – wyróżnia się środki dowodowe:
- podstawowe – takie, których przeprowadzenie nie jest obwarowane określonymi przesłankami (np.: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny),
- posiłkowe – środki, których dopuszczalność jest uzależniona od spełnienia określonych przesłanek (np.: przesłuchanie stron).
4) wg kryterium regulacji prawnej środków dowodowych – można je podzielić na:
- uregulowane w przepisach kpa – tj dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny, przesłuchanie stron,
- nie uregulowane w kpa – dla których można przyjąć zaczerpniętą z procedur sądowych nazwę – „środki dowodowe nienazwane”- są to nowe środki, powstające w wyniku rozwoju nauki i techniki. Są dopuszczane, jeżeli mogą przyczynić się do wykrycia prawdy obiektywnej.
System (rodzaje) środków dowodowych
dowód z dokumentów – przez pojęcie dokumentu należy rozumieć akt pisemny, stanowiący wyrażenie określonych myśli lub wiadomości. Kpa nie utrzymuje zasady równej mocy środków dowodowych. Zwiększoną moc dowodową - mają dokumenty urzędowe w zakresie tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone, jeżeli zostaną spełnione dwie łącznie przesłanki: dokumenty sporządzono w przepisanej formie, sporządziły je powołane do tego organy państwowe lub jednostki organizacyjne oraz podmioty w zakresie poruczonych im z mocy prawa spraw wymienionych w art.1 pkt 1 i 4. Dokumenty urzędowe korzystają z dwóch domniemań:
domniemanie prawdziwości – tzn., że dokument pochodzi od organu, który go wysta
wił; dokument jest prawdziwy, jeżeli spełnia łącznie trzy warunki: został wystawiony
przez kompetentny organ, treść dokumentu odpowiada rzeczywistości, dokument po
siada nie zmienioną treść, taką jaką nadał mu wystawca.
domniemanie zgodności z prawdą oświadczenie organu, od którego dokument pocho
dzi – to domniemanie przyjęło kpa w art.76 § 1 i 3 oraz ordynacja podatkowa w
art.194 § 1 i 3. Domniemanie to może być obalone jedynie przez przeprowadzenie
dowodu przeciwko treści dokumentu
Kpa nie wprowadza ograniczeń w odniesieniu do środków dowodowych, które organ
może dopuścić w celu obalenia mocy dowodowej dokumentów urzędowych. W razie
obalenia domniemania zgodności z prawdą lub domniemania prawdziwości doku-
mentu urzędowego nie może on być traktowany jako dowód w sprawie. Moc dowo-
dową zagranicznych dokumentów urzędowych oraz prywatnych nie została w kpa
uregulowana.
zeznania świadków – świadkiem nazywamy osobę fizyczną, która w postępowaniu dotyczącym praw lub obowiązków innego podmiotu składa zeznania o faktach zastrzeżonych lub o których otrzymała wiadomość od innych osób. Zdolność do występowania w charakterze świadka mają tylko osoby fizyczne posiadające wiadomości o określonych faktach, mających znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego w danej sprawie administracyjnej. Kpa i o.p. ograniczają tą zdolność z dwóch przyczyn:
- przyczyny faktyczne – przepis stanowiący, że nie będą świadkami osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń; ocena tej zdolności należy do organu orzekającego w sprawie, a w przypadku korzystania z instytucji pomocy prawnej, do organu przyjmującego zeznania świadka.
- przyczyny prawne – ograniczenia te wymienia art.82pkt 2 i 3kpa, a w o.p art.195pkt 2, 3
1) nie mogą być świadkami: osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej – co do okoliczności objętych tajemnicą w trybie określonym obowiązującymi przepisami
2) duchowni – co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi
Osoba fizyczna, do której nie stosują się w/w ograniczenia ma prawny obowiązek wystę-
powania w charakterze świadka (art.83 § 1 i art.196 § 1 o.p.). Wykonanie tego
prawnego obowiązku jest ograniczone przez wprowadzenie instytucji prawa odmowy
zeznań i prawa odmowy odpowiedzi na pytania. Organ orzekający ocenia, czy danej
osobie przysługuje prawo odmowy zeznań lub prawo odmowy odpowiedzi na pytanie.
- prawo odmowy zeznań – przysługuje wyłącznie małżonkowi strony, wstępnym, zstępnym, rodzeństwu strony oraz jej powinowatym pierwszego stopnia, jak również osobom pozostającym ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo to trwa po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli,
- prawo odmowy odpowiedzi na pytania – przysługuje świadkowi w przypadku, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich wyżej wymienionych na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.
Tryb odbierania zeznań od świadka nie został w kpa uregulowany. Jedynie w art.83 § 3 stanowi się, że przed odebraniem zeznań organ orzekający w sprawie (organ udzielający pomocy prawnej) jest obowiązany uprzedzić świadka o prawie odmowy zeznań, prawie odmowy odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Nie wprowadza się zaprzysiężenia świadka, ani odebrania od świadka przyrzeczenia zeznawania prawdy. Świadek może złożyć zeznanie ustnie ( zaprotokołowane) lub na piśmie.
opinie biegłych – biegłym (zwanym też rzeczoznawcą, ekspertem, znawcą) nazywamy osobę fizyczną powołaną do udziału w postępowaniu dotyczącym innego podmiotu w celu wydania opinii w danej sprawie ze względu na posiadaną wiedzę fachową w tej dziedzinie. Art.84 określa przesłanki zdolności do występowania w postępowaniu w charakterze biegłego:
- przesłanka pozytywna – od której spełnienia jest uzależniona zdolność do wystąpienia w charakterze biegłego, jest posiadanie wiadomości specjalnych
- przesłanka negatywna – której wystąpienie pociąga za sobą utratę tej zdolności; sa następujące:
- istnieje określony związek biegłego z dana sprawą będący podstawą wyłączenia biegłego – biegły podlega wyłączeniu od udziału w sprawie, w której:
a) jest stroną albo jest ze stroną w stosunku prawnym powodującym wpływ wyniku sprawy na jego prawa lub obowiązki
b) występuje jego małżonek, krewny, powinowaty – do drugiego stopnia, także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
c) występuje osoba przysposobiona, pozostając pod opieką lub kuratelą,
d) już był świadkiem, biegłym, przedstawicielem strony lub przedstawicielem osób wyżej wymienionych,
e) uczestniczył w wydaniu decyzji organu niższej instancji, która została zaskarżona,
f) jego udział był powodem wdrożenia przeciw niemu dochodzenia służbowego, postępowania dyscyplinarnego lub karnego,
g) strona jest przełożony służbowy
h) w przypadku uprawdopodobnienia istnienia okoliczności innych, które mogą wywołać wątpliwości co do bezstronności biegłego.
i) Występują okoliczności powodujące utratę zdolności spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń
- Nie ma zdolności do występowania w charakterze biegłego osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej, jeżeli opracowanie opinii pociągałoby za sobą naruszenie prawnego obowiązku ich ochrony, a osoba ta nie została na mocy przepisów szczególnych zwolniona od tego obowiązku.
- Brak zdolności do wystąpienia w charakterze biegłego dotyczy duchownych, jeżeli opracowanie opinii pociągałoby za sobą naruszenie tajemnicy spowiedzi.
- Biegły nie może odmówić wydania opinii, a wykonanie tego obowiązku jest zagwarantowane sankcją. Od wykonania tego obowiązku biegły może być zwolniony przez organ administrujący tylko w przypadku zaistnienia przyczyn, które uprawniają świadków do odmowy zeznań lub odmowy odpowiedzi na pytanie.
oględziny – polegają na bezpośrednim zbadaniu jakiegoś przedmiotu przez organ w celu dokonania spostrzeżeń za pomocą określonego zmysłu(wzroku, słuchu, dotyku, węchu, smaku ) co do właściwości tego przedmiotu. Jest to środek dowodowy bezpośredni, tj. środek umożliwiający bezpośrednie, bez ogniw pośrednich, zetknięcie się organu ze stanem faktycznym w danej sprawie. Oględziny są na pierwszym miejscu jako środek dowodowy. Przedmiotem oględzin może być wszystko co oddziałuje na zmysły ludzkie, łącznie z samym człowiekiem. Szczególną formą oględzin jest eksperyment dowodowy, który polega na tym, że dokonuje się oględzin nie naturalnego stanu faktycznego, lecz stworzoną w sposób sztuczny sytuację mogąca przekonać organ orzekający o słuszności czy niesłuszności założenia dowodowego. Przedstawienie przedmiotu oględzin na wezwanie organu orzekającego jest obowiązkiem, który ciąży zarówno na stronie, jak i na osobie trzeciej, w zależności od tego, w czyim władaniu znajduje się dany przedmiot. Realizacja tego obowiązku przez stronę, jak i przez osobę trzecią, zabezpieczona jest sankcją jedynie w postępowaniu podatkowym, natomiast kpa dopuszcza nałożenie sankcji tylko na osobę trzecią.
przesłuchanie stron – jest to środek dowodowy posiłkowy, dopuszczony w postępowaniu administracyjnym w ostateczności; kpa i o.p. regulują jedynie przesłanki dopuszczalności tego środka dowodowego oraz stanowią, że do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu, a w postępowaniu podatkowym wyłącza zastosowanie wobec strony kary porządkowej. Dopuszczalność tego środka dowodowego jest oparta w postępowaniu administracyjnym na wystąpieniu łącznie dwóch przesłanek:
a) wyczerpania innych środków dowodowych lub ich braku w ogóle,
b) pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy
Do przesłuchania stron stosuje się odpowiednio przepisy o świadkach z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu. Przed przesłuchaniem stron należy je uprzedzić o prawie odmowy odpowiedzi na pytanie oraz o odpowiedzialności za fałszywe zaznanie. Nie uprzedza się o prawie odmowy zeznań, bo strona nie składa zeznań w charakterze świadka. Byłoby to bezprzedmiotowe. Strona jest obowiązana stawić się na wezwanie organu orzekającego. W przypadku nie stawienia się pomimo prawidłowego wezwania, kpa wyłączył możliwość nałożenia na strony grzywny. W postępowaniu podatkowym dopuszcza się nałożenie kary porządkowej na strony. Forma przesłuchania stron, podobnie jak świadka, nie jest unormowana w kpa. O)d przesłuchania stron należy odróżnić wyjaśnienia stron ...
gosicka