1. 0Pojęcie postępowania administracyjnego.
Normy prawa dzielą się na: prawo materialne i normy prawa formalnego /zwane procedurą/.
Procedura-zorganizowane wykonywanie norm prawa materialnego. Norma generalna wskazuje tylko ogólną regułę postępowania, a procedura pozwala dopasować prawo do konkretnej sytuacji. Procedura funkcjonowała nawet w państwie absolutnym poprzez normy jednostronnie obowiązujące , ale bez udziału obywateli. W państwie prawnym funkcjonuje ona poprzez normy dwustronnie obowiązujące, obywatele współuczestniczą w niej, kompetencje organów określone są w ustawie, istnieje kontrola sądowa.
Mówiąc o postępowaniu administracyjnym mamy na myśli prawo procesowe, czyli procedurę administracyjną. Normy prawa procesowego służą realizacji prawa materialnego. Podmioty postępowania administracyjnego pozostają w określonych stosunkach wynikających z przepisów proceduralnych.
Pojecie postępowania administracyjnego:
A/ dotyczy nadania uprawnień i obowiązków,
B/ normuje nakładanie kar w trybie administracyjnym,
C/ reguluje przymusowe wykonanie indywidualnych aktów administracyjnych lub obowiązków wynikających np. z ustawy.
Prawo o postępowaniu administracyjnym stanowi zamknięty układ norm, regulujących akty stosowane przez organ prowadzący proces, które zdeterminowane są celem procesu /skutek procesu związany jest z prawem materialnym, dzięki któremu mógł zostać zrealizowany/.
1) normy proceduralne-sankcję stanowi nieważność lub wadliwość czynności
2) normy prawa materialnego-obwarowane sankcjami /egzekucja, kara/.
2. Kodyfikacja postępowania administracyjnego w Polsce.
Do I wojny światowej i kilka lat po niej obowiązywały ustawy zaborców, które dotyczyły niewielkich części postępowania administracyjnego. Pierwsza kodyfikacja to 1928 rok i trzy rozporządzenia:
1) o postępowaniu administracyjnym /obowiązywał do 1960 roku/,
2) o postępowaniu przymusowym w administracji /obowiązywał w części do 1947 i 1966/,
3) o postępowaniu karnoadministracyjnym /do 1952/
Rozporządzenie o postępowaniu administracyjnym nie było tak znane jak teraz kpa, po II wojnie pojawiło się wiele sprzecznych z nim aktów. Dlatego też w 1958 rusza komisja kodyfikacyjna. W 1960 ogłoszony zostaje nowy kodeks /wszedł w życie 1961/. W 1977 pojawiają się potrzeby nowelizacji , do której dochodzi w 1980 /łącznie z powołaniem NSA/. 1990 to kolejne nowelizacje: wchodzi samorząd terytorialny, rozszerzono możliwość zaskarżania do NSA. 1998 nowelizacje w związku z reformą administracji publicznej, 1995 ustawa o zakresie kompetencji NSA. Postępowanie egzekucyjne skodyfikowano w 1966 /ustawa weszła w życie 1967/, kilkakrotnie nowelizowana m.in.: 1990, 1998. W sprawach karno-administracyjnych orzekają kolegia: 1951 pierwsza ustawa, 1971 nowa kodyfikacja zmieniona ustawą z 1990.
3. Zakres obowiązywania kpa w postępowaniu jurysdykcyjnym.
Prowadzić je mogą:
a) w imieniu wojewody bądź starosty kierownicy służb; straży; inspekcji,
b) organy państwowe np. prezesi sądów, zakłady publiczne /ZUS/, inaczej mówiąc organy administracji rządowej /zespolonej i niezespolonej/ oraz samorządu terytorialnego,
c) inne podmioty pełniące funkcję organów administracji publicznej w znaczeniu funkcjonalnym, powołane z mocy prawa do rozstrzygania; załatwiania spraw indywidualnych np. szkoły wyższe.
Kompetencja organów do załatwiania indywidualnych spraw musi być przewidziana przez materialne prawo administracyjne. Poprzez „decyzję administracyjną” należy rozumieć akty prawne np. orzeczenia, pozwolenia, zezwolenia, nakazy. Celem postępowania jurysdykcyjnego jest załatwienie sprawy indywidualnie oznaczonego adresata np. przez decyzję administracyjną.
Przepisy kpa o postępowaniu jurysdykcyjnym mają zastosowanie przy:
1/ decyzjach konstytutywnych-rozstrzygnięcie sprawy indywidualnej poprzez decyzję administracyjną jako formę indywidualnego zewnętrznego aktu administracyjnego /jednostronne władcze działanie wydającego organu wobec podmiotów spoza administracji publicznej,
2/ decyzjach deklaratoryjnych-potwierdzenie przez organ administracji istnienia obowiązku lub prawa.
Decyzja administracyjna-to zewnętrzny akt władczy organu administracji publicznej, skierowany na wywołanie określonych skutków prawnych, określających sytuację prawną konkretnie oznaczonego podmiotu, w konkretnie oznaczonej sprawie.
4. Zakres stosowania przepisów kpa w sprawach wydawania zaświadczeń.
Patrz pytanie 102.
5. Zakres stosowania przepisów kpa w sprawach skarg i wniosków.
Zakres stosowania przepisów kpa o skargach i wnioskach jest znacznie szerszy niż przepisów o postępowaniu jurysdykcyjnym. Wynika to z przyczyn:
1) krąg podmiotów zobowiązanych stosować przepisy jest szerszy,
2) przepisy kpa o skargach i wnioskach mają zastosowanie w postępowaniach wyłączonych z wyjątkiem spraw wynikających z nadrzędności i podległości,
3) tryb rozpatrywania skarg i wniosków określa kpa, skarga może dotyczyć zaniedbania lub nienależytego wykonania zadań przez organy; naruszenia praworządności, a przedmiotem wniosku może być ulepszanie organizacji, wzmacnianie praworządności, ochrona własności, usprawnianie pracy, pod określeniem organ państwowy kpa rozumie organy przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych jednostek organizacyjnych.
Ciąg dalszy pytanie 104.
6. Wyłączenia spod przepisów kpa.
Kpa nie stosuje się /nie obowiązuje/ wobec:
a) postępowań w sprawach karno-skarbowych,
b) spraw uregulowanych w ustawie z 29.08.97-Ordynacja podatkowa z pewnymi wyjątkami,
c) spraw należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych /chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej/, ze względu na jednoinstancyjność, inne terytorium, podmiotami nie są tylko Polacy,
d) spraw wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej np. nie obowiązuje, gdy wojewoda wydaje polecenie służbowe kierownikowi podległego urzędu,
e) postępowań w sprawach wynikających z podległości służbowej: układ przełożony-pracownik,
f) spraw o wykroczenia regulowanych przez ustawę 20.05.1971,
g) niektórych spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Kpa nie narusza uprawnień wynikających z immunitetu dyplomatycznego i konsularnego oraz umów i zwyczajów międzynarodowych. Rada Ministrów poprzez rozporządzenie może rozciągnąć kpa na postępowanie wyłączone z wyjątkiem podpunktów: a), d), c).
7. Charakter i znaczenie zasad ogólnych postępowania administracyjnego.
Stanowią art. 6-16, czyli rozdział 2 działu I kodeksu, są one obowiązującymi normami, a nie tylko zaleceniami. Ustalają wytyczne działania organów stosujących kpa zarówno w postępowaniu jurydykacyjnym we wszystkich stadiach przed I i II instancją oraz w postępowaniu skargowym. Zasady powinny być współstosowane i urzeczywistniane poprzez instytucje procesowe kpa. Najważniejsze instytucje kpa to konkretyzacja zasad ogólnych, przepisy ogólne o postępowaniu administracyjnym muszą być interpretowane zgodnie z nimi. Wypełniają one ewentualne luki w kpa, ich nie przestrzeganie jest naruszeniem prawa, które kontrolowane jest np. przez sąd administracyjny. Istnieje postulat, aby stosować je nawet przy normach prawa administracyjnego.
8. Zasada legalności.
Wynika z art. 6 stanowiącego, że organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa /niektórzy mówią o dwóch zasadach: legalności i praworządności/.
9. Zasada praworządności.
Jest zasadą konstytucyjną /art. 7 Konstytucji należy łączyć z art. 6 kpa/. Podstawą decyzji administracyjnych mogą być jedynie akty normatywne zaliczane do źródeł powszechnie obowiązującego prawa, czyli zgodnie z art. 87 Konstytucji jest to: konstytucja, ustawa, ratyfikowana umowa międzynarodowa, rozporządzenie, akt prawa miejscowego jako ustanowiony na podstawie ustawy i w celu jej wykonania. NSA stwierdził, że uchwała Rady Ministrów nie stanowią praw i obowiązków wobec osób fizycznych i prawnych, uchwały mają charakter wewnętrzny; organizacyjny.
10. Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli.
Wynika z art. 7. Ma na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Wiąże się z nią dylemat celowości i praworządności. Celowość nie może stanowić powodu naruszania prawa. Podstawą działania administracji publicznej jest przepis, a nie wzgląd na interes społeczny, nie ma wyjątków od praworządności dla celowości. Zasada uwzględniania interesu ma powiązanie z zasadą praworządności, powinna być stosowana przy wykładni norm prawnych, gdy dopuszczają to zasady ogólne, a zwłaszcza gdy decyzja organu administracji zależy od jego uznania /kategoria ocenna lub nieokreślona/.
11. Zasada prawdy obiektywnej.
Wynika z art. 7. Zobowiązuje ona organy administracji do wyjaśniania stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy. Oznacza ona odejście od reguły inicjatywy i dyspozycji dowodami przez strony. Organ może z urzędu zbierać materiały dowodowe, określać okoliczności faktyczne, dopuszcza dowody istotne dla sprawy. Organ działa na mocy ustawy lub ze względu na charakter sprawy. Realizacji tej zasady służą instytucje procesowe np. wyłączenie pracownika /organu administracji/ od załatwiania sprawy oraz przepisy o dowodach i postępowaniu dowodowym.
12. Zasada udzielania informacji prawnej stronom.
Zawarta w art. 9. Zobowiązuje organy do informowania strony o okolicznościach faktycznych i prawnych mających wpływ na ich prawa i obowiązki, powinno to przebiegać poprzez udzielanie wskazówek i wyjaśnień. Realizowana jest ona też przez pouczenia np. o prawie do odwołania. Naruszenie obowiązku pouczenia nie może przynieść stronie szkody, a ewentualna powinna być naprawiona np. poprzez dopuszczenie dowodu; umożliwienia wypowiedzenia się.
13. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym.
Dotyczy art. 10. Realizowana jest na podstawie kpa poprzez instytucje np. zawiadomienia z urzędu lub na wniosek strony o wszczęciu postępowania, o terminie i miejscu przeprowadzenia dowodu, rozprawy administracyjnej. W ramach tej zasady strona może zwrócić się o dodatkowy czas na zapoznanie się z dokumentacją; dowodami. Postępowanie jest wadliwe w chwili, gdy strona nie mogła wziąć w nim udziału, stanowi to podstawę do zaskarżenia nawet decyzji ostatecznej. Od zasady czynnego udziału strony w postępowaniu istnieją wyjątki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia; zdrowia; znaczne szkody materialne. Odstępstwo od zasady powinno znaleźć się w aktach sprawy /adnotacjach/.
14. Zasada przekonania.
W celu uniknięciu stosowania przymusu organy administracyjne wyjaśniają stronom jakimi przesłankami się kierowały w sprawie. Zasada przekonywania realizowana jest przez instytucję kpa, której przejawem jest np. uzasadnienie decyzji. Dokument taki ma ułatwić stronom zrozumienie przesłanek faktycznych i prawnych. Uzasadnienie jest przede wszystkim dla stron. Zasada ta nie pozbawia organów możliwości stosowania przymusu, ma ona znacznie i stosowanie szersze, może funkcjonować nawet, gdy formalne uzasadnienie nie jest wymagane, podstawą do jej przestrzegania jest jakikolwiek kontakt ze stronami w toku postępowania administracyjnego.
15. Zasada szybkości i prostoty postępowania.
Dotyczy tego art. 12 kpa. Zasada ta wnioskuje, aby w celu załatwienia sprawy organy administracji podejmowały szybkie i wnikliwe działania poprzez najprostsze dostępne środki. Sprawy bez dowodów, wyjaśnień, informacji powinny być załatwiane niezwłocznie. Szybkość nie może wpłynąć na odstępstwa od norm kodeksowych i przepisów postępowania administracyjnego. Zasada ta ma powiązanie z przepisami o terminach załatwiania sprzeciwu prokuratora, skarg, wniosków, wydawania zaświadczeń.
16. Zasada ugodowego załatwiania spraw.
Po raz pierwszy wprowadzona do kpa w 1980 roku. Aktualnie dotyczy jej art.. 13 kpa. W kodeksie kwestie ugody to art. 114-122, jej zawarcie może nastąpić pod dwoma warunkami:
1)gdy w sporze administracyjnym uczestniczą strony o spornych interesach;
2)organ prowadzący postępowanie powinien nakłaniać strony do zawarcia ugody.
Zawarcie i zatwierdzenie ugody wyklucza potrzebę decyzji administracyjnej /ugoda ma takie same skutki jak decyzja/.
17. Zasada pisemności.
Wymaga, aby sprawa załatwiana była w formie pisemnej. Ustnie można, gdy przemawia za tym interes strony i nie zabrania przepis /ustalenia przybierają np. postać protokołu/. Zasada ta ma sprzyjać pewności i jasności stosunków prawnych.
18. Zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego.
Wynika z art. 15 kpa, stała się zasadą ogólną w 1980 w skutek uchylenia art. 57ustawy z 1958 /wcześniej nie było dwuinstancyjności/. Od tego momentu przysługiwało odwołanie od decyzji wojewody w I instancji do ministra, gdy on był I instancją można było wnioskować o ponowne rozpatrzenie sprawy. Przepis ten stosuje się odpowiednio do kolegiów samorządowych w I instancji. Odstępstwa od tej zasady możliwe są tylko poprzez ustawę /nie zaleca się/. Zasada ta pogłębia praworządność, ma walor ustrojowo-polityczny , uznawana za środek kontroli prawidłowości rozstrzygnięć organów administracji publicznej.
19. Zasada trwałości decyzji administracyjnych.
1) decyzję wydaną przez organ I instancji bez odwołania w określonym terminie;
2) decyzję wydaną przez organ odwoławczy;
3) decyzję wydaną przez ministra /jako I instancja/ bądź samorządowe kolegium odwoławcze /w sprawach należących do zadań własnych/;
4) decyzję, od której brak jest możliwości odwołania.
Zmiana; uchylenie takich decyzji może nastąpić tylko na podstawie rozdziału 12 i 13 działu II kpa.
Decyzja administracyjna , która dotyczy sprawy już rozstrzygniętej poprzez inną decyzję ostateczną, jest nieważna.
20. Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnych.
Zawarta w art. 16 § 2, wprowadzona w 1980, dla jej realizacji powstał NSA /od 1990 kontroluje on legalność/. Od 1995 NSA jest właściwy dla wszystkich decyzji administracyjnych z wyjątkiem art. 19 ustawy o NSA. Działanie NSA:
1) uchyla niezgodną z prawem decyzję i odsyła do organu administracji publicznej,
2) podnosi jakość pracy organów administracji publicznej, ujednolica wykładnię prawa administracyjnego,
3) cenny w doktrynie i nauczaniu prawa administracyjnego.
21. Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa.
Art. 8 kodeksu. Ma duży zakres i doniosłość polityczną. Stanowi postulat dla aparatu administracji publicznej-dotyczy kultury administrowania. Działania tego aparatu powinny być nacechowane obiektywizmem, zgodnością z prawem, wysokim poziomem etycznym. Tylko wtedy odniosą one pozytywne skutki wśród obywateli /stron/, ich znajomych, krewnych. Państwo /jego organy/, aby pogłębiać zaufanie obywateli musi być wzorem-spełniać w/w postulaty.
22. Organy prowadzące postępowanie administracyjne.
A/ Organy administracji rządowej: terenowe /organy administracji zespolonej np. wojewodowie i niezespolonej np. dyrektor urzędu celnego/ i centralne,
B/ Organy samorządu terytorialnego.
23. Organy wyższego stopnia w rozumieniu przepisów kpa.
a) samorządowe kolegia odwoławcze-w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego,
b) właściwi ministrowie-w stosunku do wojewodów,
c) organy nadrzędne lub ministrowie-w stosunku do organów administracji publicznej innych niż punkt 1 i 2,
d) w stosunku do organów organizacji społecznych-odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji.
24. Organy naczelne w rozumieniu przepisów kpa.
A/ Prezes RM lub właściwi ministrowie-w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego; organów administracji rządowej,
B/ Organy o ogólnokrajowym zasięgu działania-w stosunku do organów państwowych innych niż punkt 1,
C/ W stosunku do organów organizacji społecznych-naczelne organy tych organizacji; wyjątkowo Prezes RM; właściwy minister.
25. Rodzaje właściwości organów.
Właściwość organu-zdolność prawna organu do rozpoznania i rozstrzygania spraw w postępowaniu administracyjnym.
Rodzaje właściwości organów:
1) ustawowa-wynika z ustawy, najczęściej funkcjonująca,
2) z przeniesienia-przepisy ustawy upoważniają do tego np. na podstawie porozumienia wojewoda może przenieść swoją właściwość na samorząd terytorialny,
3) z delegacji-przy wyłączeniu organu administracji publicznej od załatwiania sprawy, w takim przypadku właściwy jest organ wyższego stopnia,
4) miejscowa-patrz pytanie 26,
5) rzeczowa-ustala się według przepisów o zakresie działania organu administracji, wyznaczanych przez przepisy ustrojowe np. ustawa o samorządzie gminnym, inaczej mówiąc polega na upoważnieniu określonego organu lub pionu organów do załatwiania danej kategorii spraw,
6) instancyjna zwana funkcjonalną-odmiana rzeczowej, określa, który z organów w danym pionie jest właściwy w I i II instancji.
26. Właściwość miejscowa administracji według przepisów kpa.
Jest to zdolność organu do realizowania swojej właściwości rzeczowej na określonym obszarze np. gminy, miasta. Ustalana na podstawie kryteriów z art. 21 kpa:
a) w sprawach nieruchomości-orzeka organ właściwy jej położeniu, gdy leży ona w granicach dwóch organów, to orzeka ten, gdzie leży większa część nieruchomości,
b) w sprawach prowadzenia zakładu pracy-według miejsca, gdzie on działał, jest lub będzie,
c) w innych sprawach-według miejsca zamieszkania; pobytu w kraju lub ostatniego miejsca zamieszkania; pobytu.
Gdy te kryteria zawiodą, to właściwy jest organ z obszaru dzielnicy Śródmieście z gminy Warszawa-Centrum. W chwili naruszenia przepisów o właściwości decyzja organu administracyjnego naruszające je jest nieważna.
27. Rozstrzyganie sporów o właściwość pomiędzy organami administracji publicznej.
Mogą przybierać dwojaki charakter:
a) pozytywny-gdy dwa lub więcej organów uważa się za właściwy do załatwienia danej sprawy,
b) negatywny-gdy żaden nie uważa się za właściwy do załatwienia sprawy.
Spory o właściwość rozstrzygają między:
1) organami jednostek samorządu terytorialnego /bez punktów 2-4/-wspólny dla nich organ wyższego stopnia lub sąd administracyjny,
2) kierownikami służb, straży, inspekcji tego samego powiatu-starosta,
3) organami administracji zespolonej w województwie /bez punktu 2/-wojewoda,
4) organami jednostek samorządu terytorialnego różnych województw /sprawy z zakresu administracji rządowej/-minister do spraw administracji publicznej,
5) wojewodami oraz organami administracji zespolonej różnych województw-minister do spraw administracji publicznej,
6) wojewodami a organami administracji niezespolonej-minister do spraw administracji publicznej w porozumieniu z organem nadzorującym organ w sporze z wojewodą,
7) organami innymi niż punkt 1-6-wspólny organ wyższego stopnia bądź minister do spraw administracji publicznej,
8) organami administracji, gdzie jedna ze stron to minister-Prezes RM.
Wniosek o rozpatrzenie sporu przez sąd administracyjny złożyć mogą: strona, RPO, minister do spraw administracji publicznej, Prokurator Generalny, organ administracji publicznej bądź samorządu terytorialnego. Do czasu rozstrzygnięcia nie powinno się podejmować działań /są wyjątki/.
...
gosicka