Wykład 02-10-05r
Pojęcie i cechy społeczności międzynarodowej.
CECHY społeczności międzynarodowej
1. Mała liczba członków w systemie pr międzynarodowego ok. 200 członków (w systemie prawa wewnętrznego jest duża liczba członków)
2. suwerenna równość państw. Każdy jest równy. jeden nie może drugiemu bez jego zgody nic narzucić.( konsekwencją jest to że te normy muszą być bardzo elastyczne i inna będzie budowa norm)
3. niski stopień zorganizowania wewnętrznego społeczności międzynarodowej (są sądy międzynarodowe ale one mogą sadzić tylko wtedy gdy państwa zgodzą się oddać spór pod ich rozstrzygnięcie)
4. brak obowiązkowego sądownictwa.
W systemie prawa wewnętrznego norma prawna składa sie z hipotezy, dyspozycji, sankcji. W systemie pr międzynarodowego ponieważ państwa są suwerenne brakuje sankcji, jest hipoteza, dyspozycja ale nie ma sankcji. Ponieważ nie ma sankcji w związku z tym pojawiło się pytanie czy to w ogóle jest prawo. I pojawiła się tendencja którą określa się mianem negatoria prawa międzynarodowego. Tutaj słynny filozof Hegel zwolennik monarchii pruskiej- twierdził że pr międzynarodowe to pr zewnętrzne. Koncepcja negująca fakt że to jest prawo została odrzucana z dwóch powodów: że poszczególna norma prawa międzynarodowego sankcją nie dysponuje ale cały system tymi sankcjami dysponuje.
Rodzaje sankcji w prawie międzynarodowym ,podział:
I)ze wzgledu na fakt kto stosuje takie sankcje
a) indywidualne sankcje - stosuje je każde państwo w stosunku do drugiego podmiotu.
b)zbiorowe - stosowane są przez ogół państw np przez organizacje międzynarodowe.
II) ze względu na stopień zorganizowania sankcji
a)sankcje zorganizowane - są przewidziane w umowach międzynarodowych (np państwa zawierają umowę handlową jedno z państw zobowiązuje się dostarczyć drugiemu ładunek i od razu do tego zawarta jest klauzula, państwu które nie wywiązało sie ze swoich zobowiązań grozi sankcja tego i tego rodzaju, np odszkodowanie)
b)sankcje niezorganizowane - nie ma ich nigdzie w umowie ale mimo to mogą zostać zastosowane.
c)środki przymusu bezpośredniego
Te sankcje zorganizowane i niezorganizowane możemy podzielić na:
GR SANKCJI ZORGANIZOWANYCH DZIELIMY NA (tj te przewidziane w umowach międzynarodowych)
a)sankcje organizacyjne - (zorganizowane) dotyczy dalszego uczestnictwa państw we współpracy międzynarodowej, są przewidziane w umowie. tzn. gdy państwo łamie normy pr międzynarodowego to ta sankcja może polegać np na wykluczeniu z org. międzynarodowej, zawieszenie go w prawach członka organizacji, pozbawienie prawa głosu.
Przykłady:
· możliwość wykluczenia z ONZ (gdy Np uporczywie łamie zasady Karty Naród Zjednoczonych) (do tej pory nie wykluczono żadnego państwa, członka)
· Art 19 Karty- jeśli państwo zalega z spłatą składek członkowskich przez okres dłuższy niż dwa lata można go pozbawić prawa głosu w zgromadzeniu ogólnym ONZ
· Traktat o UE- art. 7 –do tej pory nie znalazł zastosowania,.
· na gruncie OBWE- tam możliwość wykluczenia członka organizacji który uporczywie narusza zobowiązania OBWE względem praw człowieka. (tylko raz zastosowano w 1991r wykluczono z OBWE Jugosławię w związku z wojną)
b)sankcje korygujące- zmierzają do tego by pozbawić państwo naruszające normy pr międzynarodowego korzyści wynikającej z takiego naruszenia.
Przykład:
· wspólna waluta euro- jednym z kryterium utrzymywania tej wspólnej waluty jest posiadanie deficytu budżetowego na poziomie mniejszym niż 3%. Jeśli państwo przekroczy ten próg to naruszy zobowiązania swoje prawno-międzynarodowe. (można postawić przed ETS i ETS może zasądzić środki odszkodowawcze jeśli stwierdzi to naruszenie normy prawa międzynarodowego).
c)środki odwetowe- tu zaliczamy:(tu sprzeczność czy zaliczyć je do zorganizowanych czy niezorganizowanych, można je zaliczyć do tej i do tej grupy)
- retorsje
- represalia
Retorsje - środek odwetowy, polega na tym, że jedno państwo A działa w stosunku do drugiego państwa B zgodnie z prawem międzynarodowym ale naruszając interesy polityczne tego państwa B. wtedy państwo B odpowiada identycznie, tj działa zgodnie z prawem międzynarodowym ale narusza interesy polityczne państwa A.
przykład:
· Rosja Niemcy- budowa wodociągu pod dnem Bałtyku -naruszenie interesów Polski
· stosunki dyplomatyczne-państwo A ogłasza że przedstawiciel dyplomatyczny państwa B jest „persona non grata” bo np oskarża go o to że jest szpiegiem
· zwiększenie cła w USA na stal sprowadzaną z UE, UE to samo mogła zrobić
represalia - są gdy państwo A działa w stosunku do państwa B w sposób sprzeczny z pr międzynarodowym, tj. łamie normy prawa międzynarodowego. Wtedy państwo B działa w stosunku do państwa A tak samo, tj również łamiąc normy prawa międzynarodowego. Przykłady:
· Niemcy po I wojnie zgodziły się zapłacić kontrybucje wojenne ale w latach 20-tych kryzys gospodarczy i Niemcy wstrzymują spłatę wiec naruszają swoje zobowiązanie prawno-międzynarodowe przyjęte w Traktacie Wersalskim. Francja wkracza do Niemiec i zajmuje zagłębie RURY ściągając odszkodowanie (Francja też narusza swoje zobowiązanie), represalia są obecnie zakazane.
GR SANKCJI NIEZORGANIZOWANYCH DZIELIMY NA:
a) psychologiczno /socjologiczne - sankcje niezorganizowane polegają na tym że jest państwo które łamie normy prawa międzynarodowego. W ramach sankcji psychologicznych one mają charakter pozaprawny ale mimo to wpływają na prawo. W ramach sankcji psychologicznych/socjologicznych mogą być stosowanie następujące środki np. reakcja opinii publicznej, kampania prasowa w stosunku do danego państwa, bojkot zakupu towarów danego państwa, bojkot ruchu turystycznego (to środki pozaprawne)
b)środki odwetowe
GR ŚRODKÓW PRZYMUSU BEZPOŚREDNIEGO
Są scentralizowane. Tzn. tylko jeden organ na Świecie może zadecydować o stosowaniu środków przymusu bezpośredniego tj. Rada Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych (Narody Zjednoczone a nie ONZ !!! EGZ).
Podstawa prawna to art. 41 (środki przymusu bezpośredniego w postaci sankcji gospodarczych) i art. 42 (środki przymusu bezpośredniego wojskowe) Karty Narodów Zjednoczonych. Skąd centralizacja i dlaczego tylko 1 organ może o tym decydować. Otóż w prawie międzynarodowym (jeśli chodzi o sankcje wojskowe) mamy zakaz wojny między państwami (wg Karty), natomiast nie ma zakazu wojen domowych .na wysłanie wojsk w celu rozwiązania konflikty międzynarodowego musi zgodzić się 5 stałych członków Rady Bezpieczeństwa Narodów. (Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Rosja, Francja Chiny, rzadko panuje między nimi jednomyślność.
Def prawa międzynarodowego
Jest to system norm prawnych regulujący stosunki pomiędzy państwami i innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Głównym podmiotem pr międzynarodowego są państwa. Te normy dotyczą stosunków międzypaństwowych nie będą dotyczyły stosunków handlowych miedzy jednostkami (między ludźmi nie , tylko między państwami).
Prawo międzynarodowe prywatne- stosunki gospodarcze. Nazwa pr międzynarodowe publiczne myląca bo pr międzynarodowe prywatne jest to prawo wewnętrzne Polskie które reguluje stosunki gospodarcze z zakresu stosunków międzynarodowych pomiędzy obywatelami. Jest tu system norm kolizyjnych.
Nazwa-Termin ten wywodzi się z końca XVIII. We Francji, Niemczech termin naród jest jednoznaczny z poj państwo. W Polsce pojęcia te nie są jednoznaczne bo przez wiele dziesiątek lat byliśmy pozbawieni państwa dlatego pojęcia naród i państwo to były pojecia przeciwstawne. We Fr i Niemczech te pojęcia są jednoznaczne dlatego przyjęto nazwę międzynarodowe. (international law).
Podstawy obowiązywania pr międzynarodowego (dlaczego prawo międzynarodowe nam obowiązuje?). Czym innym jest stosowane, czym innym obowiązywanie, może obowiązywać a nie być stosowane.
Mamy dwie teorie na temat obowiązywania prawa międzynarodowego:
a) teoria pozytywistyczna- mówi że prawo międzynarodowe obowiązuje tylko dlatego że państwa wyraziły zgodę aby pr międzynarodowe obowiązywało.
b)teoria naturalistyczna- przeniesieniem koncepcji praw natury jednostkowych na dziedzinę stosunków międzynarodowych.. Pr międzynarodowe obowiązuje z samego faktu istnienia państwa które ma pewne przyrodzone prawa, prawo do integralności terytorium, prawo do niepodległości. Skoro państwo ma te przyrodzone prawa to inne państwa muszą przestrzegać tych praw, a skoro przestrzegają to prawo międzynarodowe obowiązuje.
Też teoria solidarystyczna i normatywistyczna.
Stosowanie pr międzynarodowego
Trzy powody stosowania:
1. siła – prawo międzynarodowe jest stosowane bo istnieje siła która stoi na jego straży, np traktaty pokoju, umowy międzynarodowe
2. wzajemność- przestrzegamy przepisów prawa w stosunku do państwa A bo ono przestrzega w stosunku do nas. Np stosunki dyplomatyczne, konsularne, pr mor...
gosicka