I POWSTANIE I ROZWÓJ FILOZOFII. FILOZOFIA JAKO NAUKA.
Etymologia pojęcia – phileo – kocham, sophia – mądrość. Philosophia = umiłowanie mądrości
1. Filozofia jako nauka:
- Starożytność: filozofia jako wszechnauka.
- Średniowiecze: filozofia jako „królowa nauka” i „sługa teologii”
- Nowożytność: filozofia jako meta nauka.
2. Etapy rozwoju filozofii: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesna.
3. Działy filozofii: teoria bytu [ontologia], teoria poznania [gnoseologia: od gnosis=wiedza], historiozofia, filozofia człowieka [antropologia filozoficzna], aksjologia =teoria wartości [etyka, estetyka], metodologia, logika.
4. Rodzaje filozofii: teoretyczna, praktyczna [np. etyka, estetyka, filozofia polityki]
5. Podstawowe kierunki filozofii: materializm, idealizm.
6. Filozofia a religia
Przedmiot filozofii FILOZOFIA to nauka o tym co dla ludzkości najważniejsze i najcenniejsze, czyli we wcześniejszych okresach: NORMY MORALNE, BÓG I DUSZA, PRZYRODA.
Przedmiotem filozofii był na początku ŚWIAT RZECZYWISTY, później zawężony do myśli ludzkich o świecie. Filozofia na początku nie była uznawana jako nauka. Myśliciele, którzy ją uprawiali przez podejście bardziej ogólne nie uznawali jej jako nauki. Filozofia była POEZJĄ, chęcią poznania, zaspakajaniem potrzeb.
Zakres filozofii.
Zanim jeszcze zarysował się pełny zakres filozofii zostały już wyodrębnione pewne działy.
Np. za czasów Arystotelesa LOGIKA
Później SOCJOLOGIA, PSYCHOLOGIA
FILOZOFIA = miłość mądrości (z grec.)
FILEO + SOPHIA miłość + mądrość
„Mądrość jest rzeczą boską, a jedynie miłość jej jest dostępna dla ludzi” PITAGORAS
Platon podzielił WIEDZĘ na:
- wiedzę o zjawiskach
wiedzę o bycie – FILOZOFIA –
oznaczenie wiedzy najistotniejszej, ogólniejszej, prawdziwej i trwalszej
Filozofia Europejska i jej okresy:
3 WIELKIE EPOKI]
Starożytna (VI p.n.e. – VI w n.e.)
Średniowieczna (do XIV w)
Nowożytna (od XV w)
Poprzednicy filozofów.
Jeszcze przed rozpoczęciem filozofii w Grecji, Grecy posiadali już:
1.WIERZENIA RELIGIJNE – rysy pierwotnej religii. Grecy widzieli potęgi wyższe od człowieka wb których jest on bezsilny i bezradny.
Wytworzenie koncepcji:
-religijno-moralnej
-religijno – poznawczej
-religijno-poetyckiej
Z koncepcji rel-poetyckiej powstała mitologia OLIMPU.
Wierzenia religijne + potrzeby moralne – zrodziły myśli o trwaniu duszy, sprawiedliwości, o pozagrobowej nagrodzie i karze. (Później przeniknęły do Filozofii).
2.UMIEJĘTNOŚCI PRAKTYCZNE – Grecy opanowali je już w VII w od innych ludów (Wschodu, Felicjan, Egipcjan) Rachunki, handel, mierzenie przestrzeni, rolnictwo, leczenie.
PRAKTYKOWALI NIE ZNAJĄC PRZYCZYN.
3.ŻYCIOWE REGUŁY – „Jak postępować, by nie dezorganizować ustroju społecznego, sobie korzyść przynieść a innym krzywdy nie zrobić.”
MĘDRCY formułowali przepisy i prymitywne refleksje etyczne. Mędrcami byli praktycy, działacze, którzy zajmowali wybitne stanowiska.
PITTAKOS, SALON, TALES – założyciel szkoły filozoficznej.
1. Sokrates [469-399] nauczyciel i wychowawca [bezinteresowny twórca i przedstawiciel prawdy]
2. Twórca filozofii antropologiczno – moralnej [w odróżnieniu od filozofii przyrody]
3. Intelektualizm etyczny – od wiedzy do cnoty [dobro, sprawiedliwość, uczciwość]
4. Najwyższą cnotą jest dzielność = arete [rycerskość, honor]
5. Filozofia ma stworzyć arystokratycznego mędrca, umiejącego ukrócić demokratyczną swobodę moralną i polityczną.
6. Dialektyka jako metoda uprawnień filozofii: stawianie pytań, poszukiwanie odpowiedzi, potrzeba analizy i definiowania pojęć.
7. Sokrates twórcą racjonalistyczno – antropologiczno – moralnej orientacji w filozofii.
SOKRATES 469-399 p.n.e.
Żył i nauczał w Atenach, przez Ateńczyków został skazany na śmierć. Żadnych pism po sobie nie zostawił, ale w dziejach filozofii odegrał rolę przełomową. Jego poglądy znamy z dzieł jego uczniów, przede wszystkim Platona. Dla potomnych stał się wzorcem etycznym filozofa, który żyjąc zgodnie z prawdą, gotów jest też za nią oddać życie. Ostatni dzień życia spędził wśród przyjaciół, dyskutując o nieśmiertelności duszy. Wyrok wykonano dając mu do wypicie cykutę.
Przyznanie się Sokratesa do niewiedzy – „Wiem, że nic nie wiem” – nie jest jedynie ironią (z której uczynił jedną ze swych metod dociekań) mającą wykorzystać pozorną mądrość jego oskarżycieli. W twierdzeniu tym bowiem zawarte jest już nowe rozumienie wiedzy jako wiedzy właśnie. Próbując odpowiedzieć na pytanie czym jest sama wiedza prowadził Sokrates niekończące się rozmowy z mieszkańcami Aten. ( w rozmowach tych ujawniając często niewiedzę najbardziej z nich szanowanych, co przyczyniło się do jego zaskarżenia, sądu i wyroku śmierci.). Wprawdzie nie znalazł odpowiedzi na to pytanie, ale stawiając je otworzył nowy obszar dociekań. SOKRATES z pewnością stał się wzorcem dla wszystkich tych, którzy pożądając mądrości, są jej miłośnikami – filozofami
W rozmowach Sokrates nie usiłował pouczać czy przekonywać swoich rozmówców, ale przez umiejętne stawianie pytań (co przekształcił w metodę) próbował pomóc im wydobyć podstawy życiowych przekonań i poglądów, wierząc iż człowiek wiedzę może odnaleźć tylko w sobie samym. Sokratesowi chodziło raczej o wiedzę etyczną. Pierwotne pytanie dotyczyło pochodzenia dzielności etycznych (cnót): czy są one wrodzone, czy też można się ich nauczyć. Sokrates nie udzielił na to pytanie ostatecznej odpowiedzi, ale stwierdził, że dzielności nie są bardziej wrodzone niż sama mądrość, gdyż są tylko jej przejawem. Stanowisko takie nazywane jest ETYCZNYM INTELEKTUALIZMEM.
Sokrates konsekwentnie próbował wskazać jak żyć cnotliwie. Przekonywał że każdy z nas szuka dla siebie dobra, ale możemy się mylić lub nie wiedzieć, czym ono jest. Ponieważ jednak szukamy tylko dobra, to kiedy je wreszcie nieomylnie poznamy, nie będziemy mogli czynić zła: wszelkie zło jest więc błędem, wiedza to cnota, zatem nikt świadomie nie popełnia zła. Przesłanki oraz rozwinięcia tego argumentu dostarczają materiału do dyskusji etycznych od chwili ich sformułowania po raz pierwszy w dialogach Platona.
III PLATON: ONTOLOGIA, TEORIA POZNANIA, FILOZOFIA CZŁOWIEKA [427-347]
1. Arystokratyczne pochodzenie , ambicje polityczne, antydemokratyczna postawa.
2. Akademia platońska i jej cele.
3. Intelektualizm i aksjologizm.
4. Nauka o ideach.
5. Dialektyka i racjonalizm.
6. Bezwzględność prawdy.
7. Dualizm duszy i ciała:
- dusza rozumna [w głowie]
- dusza popędliwa [w piersiach]
- dusza pożądliwa [w brzuchu]
- dusza jest wieczna – ciało przemija
- wędrówka dusz
8. Platońska filozofia miłości.
9. Idea państwa:
- Państwo jako wartość nadrzędna.
- Arystokratyzm demokratyczny jako idealny system społeczny [37 stróżów prawa]
- Rola filozofów w rządzeniu państwem.
Regulacyjne funkcje państwa [w zakresie wychowania, nadzorowania Był uczniem i przyjacielem Sokratesa. Około 388 roku założył w Atenach szkołę nazwaną Akademią. Przetrwała ona aż do 529 r. N.e. Dzieła Platona mają głównie formę dialogów.
Dusza – jako moc ożywiająca to, co żyje – utożsamiana była z oddechem, tchnieniem. Myśl grecka rozwinęła to pojęcie, wyodrębniając różne funkcje duszy i różne stopnie uduchowienia: żywotność, zmysłowość, umysłowość (właściwą jedynie człowiekowi). Platon mówiąc o duszy zwraca szczególną uwagę na zmysłowość i umysłowość, interesują go głównie zdolności poznawcze człowieka.
Chcąc wyjaśnić, skąd ludzie pogrążeni w świecie zmysłowym mogą mieć jakąkolwiek wiedzę o świecie idei, Platon przyjął koncepcję WIEDZY WRODZONEJ (później – natywizm) Wiedzę tę przynosi na świat nieśmiertelna, „pamiętliwa” dusza, która podczas swej wędrówki jako czysty duch zdobywa ją w świecie idei. Ale ponieważ jest to wiedza czysto umysłowa, samo wcielenie się duszy powoduje że dusza zapomina o świecie idei; stąd potrzeba pewnych szczególnych zabiegów, żeby jej pomóc tę wiedzę sobie przypomnieć.
POLIS – greckie miasto – państwo.
SPRAWIEDLIWOŚĆ – gł. Element doskonałości człowieka i wspólnoty politycznej należy umieć rozpoznać „co komu się należy”
W swej Politei” Platon nakreślił obraz doskonale „zestrojonej” społeczności, wychodząc od analogii, jaka zachodzi między wewn. Ustrojem jednostki i ustrojem POLIS, trzem funkcjom duszy: rozum, odwaga, pożądanie, odpowiadać by miały w polis funkcje: rządców, żołnierzy i rolników. Przede wszystkim analogia ta służy Platonowi do podkreślenia, że sama jednostka stanowi pewną funkcję „całości”, jaką jest POLIS i powinna być tak ukształtowana, jak tego wymaga doskonałość tej całości.
Rozwijając swą „psycho – polityczną” analogię doszedł do wniosku, że tak jak rozum rządzić powinien człowiekiem, tak też w państwie panować powinni filozofowie. Platońską koncepcję politei” uznaje się za prawzór wszelkich późniejszych utopii politycznych.
Dzieła: „Fedon”, Państwo”
- małżeństw i przyrostu naturalnego]
IV ARYSTOTELES [384-322]: ONTOLOGIA, TEORIA POZNANIA, FILOZOFIA SPOŁECZNA
1. Uczeń Platona, twórca Liceum, ambicje polityczne.
2. Cztery przyczyny bytu: materialna, formalna, sprawcza i celowa. Zagadnienie pierwszej przyczyny.
3. Jedność duszy i ciała: Dusza wegetatywna [roślinna], zmysłowa [zwierzęca] i rozumna [właściwa człowiekowi]
4. Funkcją i głównym zadaniem duszy jest poznanie zmysłowe i umysłowe. Z wrażenia umysł wyabstrahowuje istotę rzeczy.
5. Pojednanie racjonalizmu z empiryzmem.
6. Człowiek jako istota społeczna: uzależniona jest od rodziny, klasy społecznej i państwa.
7. Najlepszym jest ustrój monarchiczno – republikański.
8. W państwie ma obowiązywać prawo, które powinno zapewnić obywatelom sprawiedliwość i dobro. Niewolnictwo nie jest sprzeczne z pojęciem sprawiedliwości.
Był jednym z najwszechstronniejszych myślicieli greckich. Kształcił się początkowo w Akademii Platońskiej, ale własną filozofię rozwinął w opozycji do Platona. Założył w Atenach własną szkołę, nazwaną liceum albo szkołą perypatetyczną. Obszerny zbiór jego pism uporządkowali dopiero jego uczniowie.
źródłem filozofii jest zdziwienie wobec wspaniałości wszechświata i podziw, jaki on budzi.
EMPEIRIA – to co zmysłowe, dostępne zmysłom oraz oparta na tym znajomość, obeznanie z rzeczami, które nie jest jeszcze poznaniem prawdziwym – wiedzą, chociaż od niego wszelka wiedza się zaczyna.
TEORIA - miała znaczenie sakralne, oznaczała oddawanie czci Bogu oraz adorację. Arystoteles teorią nazywał najwyższy rodzaj poznania. Wiedza teoretyczna jest wiedzą boską.
Przez filozofię rozumiał wiedzę Dzielność człowieka jako istoty rozumnej polega na tym, że dzięki teorii, dający wgląd w ogólny porządek rzeczy, odnajduję on właściwą miarę dla swojego postępowania, co pozwala mu samodzielnie kształtować własne życie. Etyka A. Ma charakter INDYWIDUALISTYCZNY.
Arystoteles odnosi sprawiedliwość do prawa i jego przestrzegania, wprowadzając do tej cnoty element równości. SPRAWIEDLIWOŚĆ staje się u niego spoiwem wiążącym ludzi we wspólnotę która przez nią nabiera charakteru politycznego. Utrzymanie politycznego charakteru wspólnoty wymaga od obywateli traktowania jej jako obszaru komunikacji, przybierającego w demokracji formę mówienia, słuchania. To dzięki mowie LOGOS, zdolności do wydawania sądu, orzekania ludzkie stają się zdolne do życia we wspólnocie mającej na celu dobro wspólne. W tym ogólnym sensie sprawiedliwości tożsama jest z cnotą.
Dwa znaczenia sprawiedliwości:
-destrybutywna (rozdzielcza)
-retrybutywna (wyrównująca)
teoretyczną. Każda z nauk teoretycznych, „czystych” rozważa „to, co jest” w obrębie swej dziedziny. Jednak żadna z nich nie rozpatruje samego „tego, co jest” – samego bytu. Właśnie badanie powszechnych własności „tego, co jest”, ma być zadaniem filozofii pierwszej (teologii, fil. poszukiwanej).
Arystoteles wyróżnia 4 przyczyny powstania wszystkiego:
p. materialna (z czego?)
p. formalna (wedle czego?)
p. sprawcza (kto lub co jest sprawca?)
p. celowa (z jakiego powodu?)
c.d. Arystoteles
POLITYKA – A. Podejmując rozważania nad idealnym ustrojem w sposób systematyczny ujął także całość greckich doświadczeń politycznych, rozpatrując genezę społeczności politycznej, formy ustrojów politycznyc ich przemiany. Tym samym wyodrębnił ten obszar problemowy i utorował drogę rozumieniu polityki jako wiedzy o bycie politycznym.
PRZEKONANIE – metoda, której celem jest zmiana poglądów lub nastawienia słuchacza. Dla A. Retoryka stanowiła przede wszystkim sztukę rozumowego przekonywania.
W starożytności retoryka łączyła wiedzę naukową, z której osiągnięć czerpała, z przestrzenią publiczną, w której je stosowała.
Arystoteles opracował system logiki, który stanowił podstawę studiów logicznych aż do XIX wieku.
SYLOGIZM – wypowiedź, w której, gdy się coś założy, coś innego niż się założyło, musi wynikać dlatego, że się założyło.
Najczęstsza forma sylogizmu składa się z 3 twierdzeń, z których dwa są przesłankami, a jedno wnioskiem argumentu. Np. typowy sylogizm: Wszyscy ludzie są śmiertelni, Sokrates jest człowiekiem, Sokrates jest śmiertelny.
A. uważał ludzką istotę za jeden byt będący częścią natury. PSYCHE czyli dusza, jest wg niego siłą ożywiającą ciało. Określał ją jako „formę ciała” i „pierwszy akt ciała naturalnego, które posiada w możności życie”. Dusza jest sprawczą, formalną i celową przyczyną ciała i ginie po jego śmierci.
Myśli należy traktować jako coś, co narzuca formę rozumowi.
A. wyróżniał rozum czynny – twórczy i bierny – przyjmuje myśli.
V DEMOKRYT [460-350] I JEGO KONTYNUATORZY. ONTOLOGIA I ETYKA.
1. Podróże naukowe do Egiptu, Babilonii, Persji i Aten.
2. Dzieła zebrane przez Trazylosa w pięć grup: etyka, fizyka, matematyka, muzyka i technika.
3. Atomistyczna koncepcja bytu: byt istnieje równie dobrze jak niebyt. Nieskończona liczba atomów różniących się od siebie kształtem, położeniem i szykiem.
4. Wielkość światów i ich różnorodność zależy od struktury atomów. Dotyczy to także świata nieożywionego, roślin, zwierząt, człowieka.
5. Są dwa rodzaje poznania: trafne [rozumowe] i nietrafne [zmysłowe].
6. Wspólnym celem wszystkich ludzi jest dobro i wiedza, zaś przyjemność jest inna dla każdego. Szczęście uzyskujemy dzięki harmonii z innymi jednostkami. Tym celom służy także rozwój kultury, państwo, religia, nauka i filozofia.
7. Epikur: szczęście polega na doznaniu przyjemności, nieszczęście zaś jest udziałem w cierpieniu. Najwięcej przyjemności ma ten, kto ma najmniej potrzeb. Szczęśliwe jest życie zgodne z naturą, wolne od lęków przed bogami i śmiercią.
Ogólnie: etyka harmonizmu.
...
Kino-Domowe