ŚCIĄGI - HISTORIA WYCHOWANIA.doc

KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ

Bezpośrednią przyczyną  powstania KEN była kasata Jezuitów.  Bardziej pośrednią – czasy saskie (upadek edukacji) i stanisławowskie (próba reformy edukacji).  KEN powstała 14 października 1773 roku. Byli Jezuici stacili swoje posady i majątki, większość młodzieży straciła możliwość edukacji w szkołach średnich. Wiadomość o kasacie dotarła do sejmu RP 10 października.  Trwał rok szkolny. Majątek pojezuicki oddano państwu. Pod patronatem Michała Poniatowskiego powstała KEN, która przejęła Nadzów nad szkołami pojezuickimi. Oprócz tych szkół pod patronatem KEN znalazły się też inne szkoły (oprócz Warszawskiego Korpusu Kadetów)3 okresy KEN:*3 lata organizacji (do 22 października 1776)*Od 1776 do sierpnia 1783r. – organizacja systemu szkolnego, prawa, Ustawy Szkolne)*Od ogłoszenia „Ustaw” do 10 kwietnia 1794r. (ostatnie posiedzenie) / Szkoły KENowskie działały od 1773 do 1795 roku. Udało się stworzyć pierwszy, nowoczesny system szkolny w Europie. Niestety trwało to za krótko, by zrealizować wszystkie plany. 2/3 nauczycieli to byli duchowni. Szlachta była niechętna tym szkołom. Woleli wysyłać dzieci do szkół kalwińskich lub luterańskich. / KOMISJA LUSTRACYJNA – powołano ją w celu przejęcia majątków pojezuickich (od 24.10.1773 do końca 1773r.) – szacowała dobra jezuickie, głównie nieruchomości. / KOMISJA ROZDAWCZA – działała aby zgromadzić fundusze na wynagrodzenia nauczycieli i utrzymanie szkół. Pozyskiwano pieniądze poprzez dzierżawę majątków (nieudolnie dość) (14.03.1774 – 22.10. 1776) / KOMISJA SĄDOWA – rozstrzygała kwestie sporne majątkowe (1774 – 22.10.1776) / Pierwszy skład KEN: (4 posłów: 2-korona, 2-litwa; 4 senatorów: 2 – korona, 2 – Litwa)Ignacy Massalski – senator litewski, biskup wileński, do 1776r. przewodniczący KEN;Michał Poniatowski – senator koronny, biskup potocki, krakowski, prymas, przewodniczący KEN 1776-1789;Joachim Chreptowicz – senator litewski podkanclerzy litewski;Adam Kazimierz Czartoryski – poseł litewski, książę, komendant Szkoły Rycerskiej;Andrzej Zamoyski – poseł koronny, Kanclerz Wielki Koronny;August Sułkowski – senator koronny, wojewoda gnieźnieński (wyrzucony za grabież dóbr pojezuickich);Ignacy Potocki – poseł litewski, pisarz, sekretarz KEN prezes Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych 1775-1791;Antoni Poniński – poseł koronny, starosta kopanicki. / Od 1776r zwiększono skład do 12 osób wybieranych na 6 letnią kadencję. (m.in. J.U. Niemcewicz, H. Kołłątaj)

USTAWODAWSTWO SZKOLNE KEN „Ustawy Komisji Edukacji Narodowej dla stanu akademickiego i na szkoły w krajach Przeczypospolitej przepisane” – uchwalone w 1783 roku, udoskonalone w 1790r. / - dla szkół parafialnych (Massalski)- na szkoły wojewódzkie (Potocki)- porządek i układ nauk w szkołach wojewódzkich (Potocki)- układ nauk w szkołach powiatowych (Potocki)- przepisy dla rektorów, prefektów i dyrektorów - przepisy dla nauczycieli względem raportów- instrukcja dla wizytatorów - przepisy pensjo mistrzom i mistrzyniom dane.

TOWARZYSTWO DO KSIĄG ELEMENTARNYCH Powołane 10.02.1775r., pierwsze posiedzenie 7 marca.  Przewodniczącym był Ignacy Potocki, a od 1791 do 1795 Julian Ursyn Niemcewicz. Sekretarzem był Grzegorz Piramowicz, zastępcą sekretarza Antoni Popławski. / Członkam 10 osobowego Towarzystwa byli m.in. Hugo Kołłątaj, Onufry Kopczyński, Józef Wybicki, Franciszek Zabłocki / Ogłaszano konkursy na podręczniki, lub zlecano ich napisanie konkretnym specjalistom. Zadania: *przygotowanie podręczników szkolnych *organizowanie wizytacji szkolnych *opracowywanie regulaminów i wytycznych dla szkół *tworzenie i nadzorowanie realizacji planów i programów nauczania *przyjmowanie i ocena raportów, sprawozdań szkolnych i powizytacyjnych.

Cele wychowania w szkołach KEN: obywatelskie i narodowe, szczęście osobiste i społeczne, wychowanie religijne zgodne z filozofią oświeceniową (dobro ojczyzny)

Program nauczania: 6 klas.  7-letnie. W kl.1 uczy jeden nauczyciel (kaligrafii, gramatyki, polskiej i łacińskiej, nauki moralnej, arytmetyki i geografii) Jest też religia. W sumie 20 godzin tygodniowo. Kl. 2 uczy kolejny nauczyciel tych samych przedmiotów 20 godzin tygodniowo. Kl 3: uczy 4 profesorów: retoryk, matematyk, fizyk i prawnik. Kl.4: pogłębianie wiedzy, religia w kościele. Kl 5 (dwa lata) – większość kończyło swoją edukację; Kl. 6.

Hierarchia szkolna wg. H. Kołłątaja:  KEN à Szkoły główne (Koronna – Akademia Krakowska; Litewska – Akademia Wileńska) à Szkoły Wydziałowe - średnie (tzw. Wojewódzkie, było ich dziesięć wydziałów) à Szkoły podwydziałowe  - średnie (powiatowe, mniejsze) à Szkoły Parafialne (elementarne, podlegały kościołom i parafiom) à Pensje, Szkółki prywatne /      Szkoły Główne kształciły nauczycieli, Szkoły Wydziałowe to szkoły średnie 6-klasowe, 7-letnie (5 kl. 2 lata). Pracowalo 6 nauczycieli + rektor+kaznodzieja + 2-3 metrów (językowców nowożytnych); Szkoły podwydziałowe – średnie, 3-klasowe, 6-letnie. Pracowało 3 nauczycieli +rektor +kaznodzieja+metr.  Nie było tylu nauczycieli, żeby wszystkie szkoły średnie były wg. modelu szkół wydziałowych. / PRZEMIANY DOKONANE PRZEZ KEN *utworzenie sektora szkół państwowych i położenie nacisku na wychowanie obywatelskie, państwowe, religijne. *stworzenie spójnego systemu szkół średnich. *opracowanie nowoczesnych podręczników. *wprowadzenie bardziej racjonalnych metod dydakt.-wychow. *powołanie świeckiego stanu nauczycielskiego i seminariów nauczycielskich. *stworzenie nadzoru wizytatorskiego. *zajęcie się oświatą ludu. *zajęcie się kwestią wychowania dziewcząt i nadzorem pensji. * stworzenie samorządu szkolnictwa (wydziały oświatowe)

POLSKA NIEPODLEGŁA

SEJM NAUCZYCIELSKI 1919. OKOLICZNOŚCI POWSTANIA.Rząd zapowiadał utworzenie powszechnej szkoły, bezpłatnej, dostępnej dla wszystkich dzieci bez względu na stan majątkowy rodziców. Minister Oświaty – Ksawery Prauss, wystąpił z projektem, którego celami były: zjednoczenie szkolnictwa wszystkich dzielnic polski pod jednym rządem, oraz przygotowanie projektów ustaw szkolnych, które obowiązywać będą w całym obszarze ziem polskich. Podstawą przyszłego ustroju szkolnego miała być 7 klasowa szkoła powszechna przeznaczona, dla dzieci wszystkich warstw społecznych. Reforma szkolnictwa średniego ogólnokształcącego polegać miała na wydzieleniu niższych klas i połączeniu ich ze szkołami powszechnymi, oraz na utworzeniu klas wyższych, 5 letnich gimnazjów kilku typów. Zasada jedności szkolnictwa: miała być zachowana ciągłość programowa. Religii nauczano nie wywierając przymusu wyznaniowego. programu Praussa nie zrealizowano (bo rząd Moraczewskiego upadł w styczniu 1919 r.) / Ogólnopolski Zjazd Nauczycielski, zwany Sejmem Nauczycielskim – odbył się w Warszawie 14-17 kwietnia 1919 zwołany z inicjatywy Ministerstwa w celu omówienia ważniejszych problemów szkolnictwa w odrodzonej Polsce. Sejm zgadzał się z projektem Praussa. Celem przedstawionych na zjeździe projektów było unarodowienie szkolnictwa, służące integracji narodu polskiego, przy poszanowaniu odrębności kulturowych poszczególnych dzielnic. Na Zjeździe wysunięto zasady powszechności, obowiązkowości i bezpłatności szkolnictwa powszechnego. Obowiązek szkolny miał się rozpocząć w 7 roku życia, a szkoła powszechna miała być 7 klasowa i jednolita. Najniżej zorganizowaną szkołą powszechną miała być szkoła o dwu nauczycielach, a w każdej gminie miała powstać pełna 7 klasowa szkoła. Pełna szkoła powszechna miała stać się podstawą szkół średnich ogólno kształcących i zawodowych. Wypowiadano się za 5 letnią szkołą średnią, do której przyjmowano by bez egzaminu absolwentów 7 klas szkoły powszechnej. Dla młodzieży która po skończeniu 7 klas szkoły obowiązkowej nauki rozpoczyna pracę, powinny być tworzone szkoły uzupełniające. Po ukończeniu szkoły średniej młodzież powinna mieć prawo wstępu do szkół wyższych. / REFORMA JĘDRZEJEWICZOWSKA. 11 marca 1932 r. rząd sanacyjny dokonał reformy całego system. Wdrażana przez ministra Janusza Jędrzejewicza od lipca 1932, której zasady obowiązywały do 1948.
Program nauczania szkoły powszechnej rozbito na trzy szczeble, którym odpowiadały trzy stopnie organizacyjne. Nauka w każdej szkole powszechnej, trwała 7 lat. * Szkoła I stopnia miała realizować program czterech pierwszych klas z elementami programowymi klas starszych (V-VII). Nauka w klasie pierwszej i drugiej miała trwać po jednym roku; w klasie trzeciej dwa lata, a w klasie czwartej - trzy lata. * Szkoła II stopnia realizowała w pełnym zakresie program nauczania dla klas 1 –6, z pewnymi elementami programu klasy siódmej. Klasa szósta miała być dwuletnia. * Szkoła III stopnia miała realizować pełny program obejmujący 7 klas i 7 lat nauki. / Cele edukacyjne szkoły powszechnej : miały ułatwić państwu organizację wychowania i kształcenia ogółu na dobrych obywateli Rzeczypospolitej, zapewnić jak najwyższe wyrobienie religijne, moralne, umysłowe i fizyczne oraz jak najlepsze przygotowanie do życia, zdolnym  i dzielniejszym jednostkom ze wszelkich środowisk umożliwić osiągnięcie najwyższego wykształcenia. / Ustawa wprowadziła obowiązkowe dokształcanie ogólne i zawodowe całej młodzieży do lat 18.

JAN HENRYK PESTALOZZI (1746 1827)Pestalozzi  w formie aforyzmów w książce „Wieczory Pustelnika” zawarł swoje poglądy pedagogiczne: Uważał,że:- celem wychowania jest rozwój i wyrobienie wewnętrznych sił natury ludzkiej;- do wykształcenia maj prawo wszyscy ludzie;- podłożem wychowawczym, na którym ma się rozwijać prawdziwe człowieczeństwo jest rodzina;- szkoła ma umacniać i kontynuować działalność wychow. rodziny;ma mieć kierunek ogólnokształcący a nie zawodowy;- jej celem ma być dążenie do harmonijnego rozwoju wszystkich naturalnych sił i zdolności dziecka, czyli: głowy, serca i ręki. / Po przewrocie ustroju w Szwajcarii i powstaniu Republiki Helweckiej (1798), rząd polecił Pestalozziemu zajęcie się sierotami wojennymi. W Stans założył zakład wychowawczy,W Burgdorf, z polecenia rządu założył, zakład wychowawczy dla bezdomnych dzieci, a potem także normalną szkołę ludową i seminarium nauczycielskie, które niebawem zyskały wielki rozgłos, ze względu na zupełnie nowy program i metody nauczania. Swoje dokonania pedagogiczne opisał w książce „Jak Gertruda uczy swoje dzieci „(1801).
Plan nauki w szkole w Burgdorf obejmował : język ojczysty , rachunki , naukę historii naturalnej , naukę geografii . Ich uzupełnieniem była gimnastyka , muzyka i rysunki. Wielką wagę przywiązywał do pracy ręcznej uczniów, do strugania, wycinania, klejenia, lepienia, do uprawiania ogródka, hodowania kwiatów i roślin. Każda lekcja trwała najwyżej godzinę. Od następnej oddzielona była krótką rekreacją. Ostatnia lekcja opierała się na dowolnej pracy ucznia, wynikającej z jego upodobań , uzdolnień i zainteresowań. Dyscyplina była łagodna, a kary należały do rzadkości. W nauczaniu panowała ogromna swoboda. Wyniki nauczania były zaskakująco szybkie i wysokie. / Poglądy pedagogiczne wyłożył w sposób luźny, na tle swoich przeżyć biograficznych. Wychowanie ma by zgodne z naturą dziecka , z jej siłami rozwojowymi. Te wszystkie siły i zdolności trzeba ćwiczyć metodycznie, tzn. powoli,uważnie,systematycznie. Nauczanie ma opierać się na metodzie poglądowości. Pojętność umysłu dziecka jest ogromna, pod warunkiem, że nauczanie przebiega zgodnie z trzema naturalnymi stadiami poznania:

1. spostrzeganie wybranego przedmiotu (tego jednego), 2. dokładne ogarnięcie jego znamion (przy pomocy różnych zmysłów), 3. nazwanie go, określenie stosownym słowem lub pojęciem. /  Doszedł Pestalozzi do wyróżnienia trzech podstawowych zasad nauczania, których symbolem są : liczba, kształt, słowo, a podstawowymi czynnościami: liczenie, mierzenie, mówienie.
Tkwiące w dziecku zdolności trzeba rozwijać . W kształceniu moralnym i religijnym kładł nacisk na rozwój takich uczuć jak: miłość, ufność wdzięczność i posłuszeństwo. One później przekształcają się w uczucia moralne i religijne. / Pestalozzi:*Wywołał głębokie zainteresowanie edukacją elementarną , oświatą ludu i nauczaniem początkowym.*Wprowadził do pracy szkoły porządek logiczny, opierający się na znajomości psychicznego rozwoju dziecka, a postrzeganie (poglądowość ) uczynił punktem wyjścia i podstaw szkolnej nauki;*Przekonał nauczycieli o konieczności i potrzebie pobudzania i rozwijania samodzielności uczniów. Szkole elementarnej nadał kierunek ogólnokształcący.

JAN FRYDERYK HERBART (1776 1841) Swój system  pedagogiczny oparł na 2 fundamentach: ETYCE – wyznaczała cel wychowania – silny charakter) i PSYCHOLOGII – (wyznaczała środki do realizacji wychowania). Celem etyki, a zarazem wychowania jest ukształtowanie w człowieku silnego charakteru moralnego, w którym panuje zgoda pomiędzy wolną wolą i postępowaniem zgodnym z pięcioma ideami moralnymi:Idee moralne: Wewnętrznej wolności duchowej – postępowanie zgodne z własnym przekonaniem i wolą.Doskonałości – podnoszenie kultury ciała i duszy. Dominuje silna wola nad słabą wolą.Życzliwości – okazywanie dobroci innym.Prawa – podporządkowywanie się panującym prawom.

Sprawiedliwości, słuszności – wiara w zadośćuczynienie za wyrządzone krzywdy.

Te idee praktyczne stanowią najwyższy cel życia. W podstawę moralną należy też uwzględniać religię. / Założenia psychologiczne: nie ma żadnych dziedzicznych , wrodzonych właściwości psychologicznych. Całe żyie psychiczne powstaje z wyobrażeń, które są pierwotnymi faktami psychicznymi, a z zetknięcia się tych wyobrażeń powstają uczucia, pożądania i wola człowieka. Do kształcenia woli i uczuć człowieka należy dążyć poprzez nauczanie. Najwyższym dobrem moralnym jest dobra wola. Budzi ją tylko ta wiedza, która wywołuje zainteresowanie. Stąd też celem nauczania jest budzenie wielostronnych zainteresowań dziecka.

Środki wychowania: Karność – ostry nacisk na postępowanie wychowanka. Nauczanie – oparte na psychologii. Rozwija zdolności, jest centralną czynnością edukacyjną. Hodowanie/pielęgnowanie – w sensie wychowania moralnego.

Herbart nie jest pajdocentryczny. Wychowanie polega na urabianiu wszystkich do wspólnego celu. Nie bierze pod uwagę indywidualnych cech dziecka. / Herbart uczynił pedagogikę dyscypliną naukową , bo ma swój przedmiot badań , własne cele badawcze, swoistą metodologię i własną terminologię.

HERBARTYŚCI – ZILLER i REIN

Ziller dokonał poprawek w środkach wychowania (wprowadził koncentrację w nauczaniu) / Rein – udoskonalił stopnie formalne: 1. Przygotowanie (analiza) – jasne ujęcie nowej rzeczy; 2. Przedstawienie (synteza) – poglądowy wykład na temat tej rzeczy; 3.połączenie (asocjacja) – kojarzenie nowej rzeczy ze starymi materiałami; 4. Uogólnienie, zebranie (system) – ujęcie wszystkiego w całość; 5. Zastosowanie (metoda) – użycie wiedzy w praktyce.

...