43
Wstęp 4
Rozdział I
Bezrobocie jako kwestia społeczna 7
1.1 Pojęcie bezrobocia i jego rodzaje 9
1.2 Ekonomiczne skutki bezrobocia 12
1.3 Społeczne skutki bezrobocia 14
1.4 Funkcjonowanie rodzin osób bezrobotnych 15
Rozdział II
Kobieta na rynku pracy 23
2.1 Kodeks pracy- przywileje matek pracujących 23
2.2 Praca zawodowa matki a funkcjonowanie rodziny 26
Rozdział III
Metodologiczne podstawy badań 30
3.1 Cel pracy 30
3.2 Problemy badawcze 31
3.3 Metody i techniki badawcze 31
3.4 Teren badań 35
3.5 Organizacja i przebieg badań 38
Rozdział IV
Bezrobocie w powiecie żarskim w latach 2003-2005 39
4.1 Struktura bezrobocia 39
4.1.1 Liczba bezrobotnych w powiecie żarskim według płci 40
4.1.2 Liczba bezrobotnych w powiecie żarskim według wieku 41
4.1.3 Liczba bezrobotnych w powiecie żarskim według poziomu wykształcenia 43
4.1.4 Liczba bezrobotnych w powiecie żarskim według czasu pozostawania bez pracy 45
4.1.5 Liczba bezrobotnych w powiecie żarskim wg posiadanego stażu pracy 47
Rozdział V
Działalność Powiatowego Urzędu Pracy w Żarach - Projekt „SZANSA”- Program pomocy zawodowej dla kobiet w powiecie żarskim 50
5.1 Europejski Fundusz Społeczny 51
5.2 Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich- Działanie 1.6 „Integracja i reintegracja zawodowa kobiet” 54
5.3 Projekt „SZANSA”- Program pomocy zawodowej dla kobiet w powiecie żarskim 57
5.3.1 Beneficjenci projektu 59
5.3.2 Realizacja i formy wsparcia 60
Zakończenie 65
Bibliografia: 67
Spis tabel: 69
Spis wykresów: 69
Załączniki: 69
„Zobowiązujemy się do popierania pełnego zatrudnienia,
czyniąc z niego jeden z podstawowych celów
naszych polityk gospodarczych i społecznych,
oraz do umożliwienia wszystkim,
mężczyznom i kobietom,
zdobycia pewnych i trwałych środków do życia
dzięki swobodnie wybranej, satysfakcjonującej pracy”[1].
Zmiany ustrojowe zapoczątkowane pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku wywołały lawinę różnego rodzaju zjawisk. Jednym z takich zjawisk stało się bezrobocie na skalę wcześniej nie spotykaną.
Dotychczas problemem rynku pracy był ciągły niedobór surowców a po roku 1990 problemem polskiej gospodarki stał się niedobór miejsc pracy. Dynamika, skala i struktura tego zjawiska spowodowała, że przekształcił się on w kwestię społeczną. Instytucją zajmującą się problemem bezrobocia jest system urzędów pracy.
Celem moich rozważań i badań jest przestawienie istoty zjawiska bezrobocia, ustalenie jego wielkości i natężenia ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji kobiet oraz ukazanie działań podejmowanych przez tutejszy Urząd Pracy w celu przeciwdziałania dyskryminacji zawodowej kobiet.
Przyczyną wyboru tego tematu jest fakt, iż mieszkam na terenie powiatu żarskiego oraz od dłuższego czasu pozostaję bez pracy. Problem ten nie jest mi obcy, a rozmowy z innymi niepracującymi kobietami potwierdzają tezę, że kobiety nie tylko muszą, ale i chcą pracować zawodowo. Dlatego też bliższe zapoznanie się z projektem „SZANSA”- Program pomocy zawodowej dla kobiet w powiecie żarskim stać się może dla mnie szansą na zwiększenie swoich szans na rynku pracy.
Zakres pracy licencjackiej: „Działalność Powiatowego Urzędu Pracy w Żarach - Projekt „SZANSA”- Program pomocy zawodowej dla kobiet w powiecie żarskim” obejmuje zagadnienia dotyczące bezrobocia i jego specyfiki, a także zagadnienia dotyczące przeciwdziałaniu negatywnym skutkom i wpływom tego zjawiska na rynek pracy w powiecie żarskim.
Celem pracy jest potwierdzenie przyjętej hipotezy, że aktywne formy walki z bezrobociem, czyli między innymi programy takie projekt „SZANSA” odgrywają istotną rolę w pracy na rzecz ograniczania bezrobocia oraz wyrównywania szans kobiet na rynku pracy. Ze względu na wąskie ramy tegoż opracowania ograniczono się w nim do ukazania struktury bezrobocia na przestrzeni tylko trzech lat. Ewentualne szersze badania w tej dziedzinie planuję przeprowadzić w przyszłości, gdy będzie można dokonać całościowej oceny projektu.
W pracy przedstawiono założenia oraz przebieg realizacji projektu „SZANSA” jako jednego z programów aktywnej walki z bezrobociem kobiet.
Opracowanie zrealizowano w ujęciu problemowym. Aktualność problemu- przeciwdziałanie bezrobociu kobiet i wyrównywanie ich szans na rynku pracy- wymagało zastosowania metody badawczej polegającej na analizie treści dokumentów o poziomie i strukturze bezrobocia- głównie dane ze sprawozdań regionalnych urzędów statystycznych oraz artykułów prasowych, dotyczących problematyki ograniczania bezrobocia. Metoda ta dała punkt wyjścia do przeprowadzenia badań właściwych a mianowicie zbadania funkcjonowania Powiatowego Urzędu Pracy w Żarach oraz sprawdzenia zasad i efektywności działań podejmowanych na rzecz aktywizacji zawodowej kobiet z powiatu żarskiego.
Pomocne w pisaniu okazały się także informacje zaczerpnięte z Internetu oraz czasopism m. in. ze „Służby Pracowniczej” i „Biuletynu informacyjnego PUP w Żarach i ZDZ w Zielonej Górze”.
Praca składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów i zakończenia. W rozdziale pierwszym omówiłam ogólne zagadnienia związane z bezrobociem, czyli pojęcie bezrobocia, jego rodzaje i skutki. Szczególną uwagę zwróciłam na kwestię społeczną bezrobocia oraz funkcjonowanie rodzin osób pozostających bez pracy.
Drugi rozdział poświęciłam sytuacji kobiet na rynku pracy, ponieważ ukazanie tej kwestii jest niezbędne do analizowania zasadności tworzenia programów aktywizacji zawodowej kobiet oraz lepszego zrozumienia czynników, jakie wpływają na decyzję poszukiwania przez nie pracy.
Metodologiczne podstawy badań omówiłam w rozdziale trzecim.
W czwartym rozdziale zamieściłam charakterystykę bezrobocia w powiecie żarskim. Kwestia ta jest ważna, by móc określić warunki panujące na lokalnym rynku pracy oraz ukazać zasadność i cel tworzenia programów aktywnego przeciwdziałania bezrobociu kobiet.
Dokładny opis i przebieg projektu „SZANSA” ”- Program pomocy zawodowej dla kobiet w powiecie żarskim” umieściłam w rozdziale piątym.
Na zakończenie dokonałam podsumowania pracy, weryfikując postawioną we wstępie tezę, której trafność potwierdziły przeprowadzone analizy i badania własne.
Gwałtowne przemiany gospodarki sprawiły, że pewne niekorzystne zjawiska przybrały ogromne rozmiary. Tak też stało się właśnie z bezrobociem. Utrata pracy bądź trudność znalezienia pracy dotknęła coraz większą liczbę osób, tym samym bezrobocie przestało być problemem jednostki a stało się problemem społeczeństwa.
Zmiany w Polsce następowały po 44 latach ustroju opartego na systemie centralnego planowania i upaństwowienia praktycznie całego przemysłu. Prywatne usługi i handel były w tamtym czasie dopuszczone do prywatnej działalności w ograniczonym i ściśle reglamentowanym zakresie, podobnie jak rzemiosło. Pod koniec lat siedemdziesiątych władze komunistyczne zaczęły bardzo ostrożnie dopuszczać kapitał zagraniczny do inwestowania w Polsce, częściowo zwiększyły możliwości działania krajowej prywatnej inicjatywy, a także - zmieniając konstytucję - zadeklarowały trwałość prywatnej własności w rolnictwie.
Problemem społecznym jaki pozostawił po sobie system socjalistyczny jest napięcie pomiędzy oczekiwaniami społecznymi oraz gospodarczymi możliwościami. Po pierwsze – w pierwszych latach działania państwa socjalistycznego nastąpił awans materialny i edukacyjny części ludności wiejskiej i pracowników przemysłu, który bynajmniej nie był skutkiem wyboru, czy raczej narzucenia, tego ustroju, gdyż podobne procesy zachodziły po uprzemysłowieniu w każdym kraju. Po drugie – państwo realizowało model opiekuńczy - zapewniający stabilność poszczególnym pracownikom, ale ograniczający indywidualną - spontaniczną inicjatywę nie tylko w upaństwowionym przemyśle, ale także w prywatnym sektorze rolnym, rzemieślniczym i usługowym. Dawało to ludziom z tak zwanej prywatnej inicjatywy byt w nieprzyjaznym otoczeniu administracyjnym, ale wolny od niespodzianek wywoływanych swobodną konkurencją. Po trzecie – wprowadzono systemy społeczne, np. ubezpieczenia emerytalne dla grup innych niż pracownicy, dotychczas nimi nie objętych, w tym zwłaszcza dla rolników.
Wcześniej niż się można było spodziewać problemem zarządzania przestało być ciągłe poszukiwanie surowców i pracowników. Dyrekcje napotkały natomiast na nieznany im dotychczas problem sprzedaży produkcji. Istotą zmiany było bowiem odwrócenie łańcucha zależności. W socjalizmie konsument stał w kolejce za towarem, handlowiec prosił producenta o dostawy, producent walczył o przydział surowców i rozpaczliwie poszukiwał pracowników, którzy nie musieli przejmować się dyscypliną pracy, za to chętnie korzystali z możliwości „urwania się” z pracy, aby jako konsumenci postać w kolejkach i zdobyć coś dla rodziny. Już po kilku miesiącach 1990 roku okazało się, że pracownik zaczyna szukać pracy a przedsiębiorstwo musi walczyć o rynek zbytu.
Podstawowym negatywnym zjawiskiem towarzyszącym przemianom jest bezrobocie, a więc wykluczenie znaczącej części społeczeństwa z uczestnictwa w życiu gospodarczym i różnicowanie poziomu życia, stosownie do perspektyw zatrudnienia. Jest rzeczą oczywistą, że wydajność pracy powinna rosnąć. Modernizacja gospodarki jest konieczna, gdyby można jakoś przetrwać bez poprawy wydajności to nie upadłby socjalizm.
Wbrew jeszcze żywym mitom o dorobku edukacyjnym lat 1945 do 1989 liczba Polaków z wyższym wykształceniem w 1989 roku była bardzo niska - około 7% i wzrosła w ostatnich latach do 9%. W latach 1990 - 1999 szkoły wyższe zwiększały nabór na studia do wielkości przedtem w Polsce nieznanej. Tymczasem w dłuższym horyzoncie czasowym od kwalifikacji zależeć będzie rodzaj pracy lokowanej w Polsce a nade wszystko zdolność pracowników i przedsiębiorców do mobilności zawodowej koniecznej przy szybkich zmianach strukturalnych. Znany jest fakt, że najniżej kwalifikowani pracownicy zasilają szeregi bezrobotnych. Mniej znany jest fakt, że spośród osób prowadzących działalność gospodarczą na własny rachunek przed 1990 rokiem, drobni przedsiębiorcy z wykształceniem zasadniczym zawodowym najczęściej padali ofiarą rosnącej konkurencji.
Bezrobocie stanowi jeden z najtrudniejszych problemów społeczno-gospodarczych współczesnej gospodarki. W ostatnim dwudziestoleciu nastąpił znaczny wzrost bezrobocia w krajach gospodarczo rozwiniętych. Pojawiło się masowe bezrobocie w krajach postsocjalistycznych centralnej i wschodniej Europy. We współczesnych społecznościach bezrobocie jest problemem kluczowym. Ilekroć jest ono wysokie, występuje marnotrawstwo zasobów, a dochody ludzi kurczą się. Straty ponoszone w okresach wysokiego bezrobocia to największe udokumentowane marnotrawstwo we współczesnej gospodarce.
Bez względu na to, jak wysokie są ekonomiczne skutki bezrobocia, rachunek strat w dolarach nie odzwierciedla właściwie i w pełni szkód ludzkich, społecznych i psychicznych, jakie niosą za sobą okresy trwale utrzymującego się bezrobocia przymusowego. Z nowoczesnych badań wynika zaś, że bezrobocie prowadzi do deterioracji zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego: do wyższego poziomu zachorowań na choroby serca, przypadków alkoholizmu, samobójstw. Badania dowodzą, że niedobrowolne pozostawanie bez pracy to dla wielu ludzi sytuacja o wysokim oddziaływaniu traumatycznym.
Bezrobocie jest ściśle związane z sytuacją finansową i materialną osoby pozostającej bez pracy oraz jej rodziny. „Okres transformacji w Polsce i związane z tym zmiany społeczno- gospodarcze powodują poszerzanie się ubóstwa strukturalnego. W rodzinach bezrobotnych głęboki stopień ubóstwa wręcz uniemożliwia finansowanie przez rodzinę wykształcenie ich dzieci”[2]. Stąd też zjawisko bezrobocia stało się kwestią społeczną, coraz częściej poruszaną w literaturze oraz różnego rodzaju badaniach naukowych.
Bezrobocie jest od dawna przedmiotem zainteresowania socjologów i psychologów, ponieważ ze względu na swoje następstwa jest poważnym problemem społecznym. Ekonomiści rozpatrują przyczyny, rozmiary oraz koszty bezrobocia, natomiast socjologowie i psychologowie skupiają się na konsekwencjach tego zjawiska zarówno dla społeczeństw, jaki i każdej jednostki osobno.
gosicka