Leśmian Bolesław-Rybak i geniusz.pdf

Bolesław Leśmian

Rybak i geniusz

Był pewien rybak ubogi i pracowity. Miał żonę i czworo dzieci. Mieszkał w nędznej

chałupie i co dzień chodził na połów ryb nad morze.

Zarzucał sieć tylko cztery razy dziennie, gdyż taki miał dziwny obyczaj.

Pewnego razu szedł z siecią na plecach w stronę morza i tak, idąc, śpiewał:

Dziwny rybak ze mnie,

Żal się, Panie Boże!

Cztery razy tylko

Sieć zarzucam w morze.

Cztery razy w morzu

Szczęścia chcę próbować,

Bo tylko do czterech

Potrafię rachować.

A teraz opowiem

Słońcu na błękicie,

Jak mego rachunku

Uczyłem się skrycie.

Jeden księżyc w niebie

Świeci na obłoku,

Drugi - na jeziorze,

Trzeci w moim oku.

Więc razem trzy czynią:

Jeden - drugi - trzeci,

Liczę zaś do czterech,

Bo mam czworo dzieci!

Jakiś wróbel, siedząc na drzewie, przysłuchiwał się uważnie piosence rybaka. Gdy rybak

skończył, wróbel strzepnął ze skrzydeł rosę, otworzył dziobek i odpowiedział:

Rybaku, rybaku,

Szczęścia tobie życzę!

Ty liczysz do czterech,

Ja do pięciu liczę.

Mógłbym wytłumaczyć

Małemu dziecięciu,

Jak się nauczyłem

Rachować do pięciu.

Skrzydła moje pędza

W cztery strony świata,

Bo po całym świecie

Każdy wróbel lata.

Więc mi liczba cztery

Wykreśla się cudnie

Na wschód i na zachód,

Północ i południe.

Cztery świata strony,

Cztery świata kąty,

Liczę zaś do pięciu,

Bo sam jestem piąty!

Zdaje się, że rybak nie rozumiał tej piosenki wróbla, bo szedł dalej w milczeniu i nawet

na wróbla nie spojrzał. Tymczasem z dala już zabłękitniało morze, zaszumiały fale i

powiał wiatr, zapachem morskiej wody przesycony.

Rybak stanął na brzegu i zarzucił sieć do wody. Po chwili wyciągnął ją, ale bardzo

posmutniał, bo zamiast ryb ujrzał na dnie sieci piasek morski.

Zarzucił więc sieć po raz wtóry i znowu wyciągnął, lecz nadaremnie, gdyż tym razem sieć

napełniła się tylko trawą morską.

Westchnął rybak i pogrążył sieć w morzu po raz trzeci, lecz znów na próżno, bo na dnie

sieci jeno ił morski osiadł.

- Nie szczęści mi się dzisiaj! - zawołał rybak. Dzieci w domu na obiad czekają, a ja dotąd

ani jednej ryby nie złowiłem! Już trzy razy sieć zarzuciłem, więc tylko raz jeszcze, ostatni

raz mogę ją zarzucić! Jeśli i tym razem nic nie złowię, to trzeba będzie cały dzień

przegłodować.

Rybak zarzucił sieć po raz czwarty i ostatni. Sieć pogrążyła się w morzu, a rybak, patrząc

na nią, mówił:

- W morzu odbija się niebo pełne słońca i obłoków. Sieć moja pogrążyła się nie tylko w

morzu, lecz i w tym niebie, które się w wodzie odbiło. Bóg zaś przebywa wszędzie: i w

niebie prawdziwym, i w niebie odbitym na fali, więc widzi moją sieć i ryby, które dokoła

sieci krążą. Boże, który przebywasz w niebie odbitym na fali, pobłogosław sieć moją i

rozkaż rybom, aby się w sieci zgromadziły!

Rybak westchnął głęboko i chwycił za sieć, aby ją na brzeg wyciągnąć. Wówczas uczuł,

że sieć jest ciężka, więc uradował się bardzo, sądząc, że złowione ryby tak ciążą.

Co prędzej wywlókł sieć na brzeg i zajrzał do jej wnętrza, lecz zamiast ryb zobaczył małą

szkatułkę miedzianą. Wyjął natychmiast szkatułkę i począł się jej przyglądać.

Szkatułka była na głucho zamknięta i miała na sobie pieczęć ze znakiem sygnetu.

Rybak, zdjęty ciekawością, zerwał pieczęć, otworzył szkatułkę i zajrzał do wnętrza.

Na razie nic nie zobaczył. Szkatułka była pusta. Po chwili wszakże z wnętrza szkatułki

zaczęła się dobywać mgła biała. Dobywała się coraz szybciej i coraz swobodniej, aż

wreszcie przesłoniła całe morze. Rybak nigdy jeszcze nie widział tak gęstej mgły.

Mgła powoli zaczęła się układać w kształty ludzkie. Najpierw zjawiła się olbrzymia głowa,

potem szyja i ramiona, potem ręce i tułów, wreszcie nogi. Wówczas rybak ujrzał przed

sobą jakiegoś wielkoluda, który stał na brzegu, a był tak wysoki, że rybak musiał głowę

zadrzeć do góry, aby mu w twarz spojrzeć. Był to jeden z geniuszów, którzy są mocniejsi

od zwyczajnych czarnoksiężników i zjawiają się bar dzo rzadko - w na j samotnie j szych

miejscowościach albo w na j strasznie j szych bajkach. Rybak się zląkł, ale nie chciał

pokazać, że jest tchórzem, więc ukłonił się grzecznie i rzekł:

- Dzień dobry! Jakże się spało na dnie szkatułki?

Geniusz odpowiedział głosem grzmiącym:

- Spałem na dnie szkatułki trzy wieki, to znaczy trzysta lat, i po raz pierwszy od trzystu lat

oglądam ziemię

- Właśnie w tej chwili panuje na ziemi wiosna! zawołał rybak. - Słońce świeci, ptaki

śpiewają i drzewa się zielenią. Pewno na dnie morza, gdzieś tak długo leżał zamknięty w

szkatule, nie ma ani ptaków, ani drzew, ani słońca?

Geniusz znów odrzekł głosem grzmiącym:

- Po raz pierwszy od lat trzechset patrzę na słońce, na drzewa i na ptaki, lecz ty, rybaku,

patrzysz na te cuda po raz ostatni, gdyż dziś jeszcze, za chwil kilka, muszę cię

uśmiercić!

- Za co? - spytał rybak. - Przecież ci nic złego nie uczyniłem! Leżałeś zamknięty w

szkatule na dnie morskim przez lat trzysta i leżałbyś nadal, gdybym cię nie wyratował.

Zamiast mi się wywdzięczyć za ratunek, chcesz mnie zabić?

- Muszę cię zabić - rzekł geniusz.

- Dlaczego musisz? - zawołał rybak.

- Nie pytaj mnie o nic, bo nie mam czasu na tłumaczenia - odpowiedział geniusz. -

Musisz umrzeć za chwil kilka. Przez wdzięczność za to, żeś mnie wyratował, pozwalam

ci wybrać rodzaj śmierci. Mów więc szczerze, jaką śmierć wolisz: przez utopienie, przez

powieszenie, przez zaduszenie, przez otrucie czy też przez rozpłatanie głowy?

Rybak zamyślił się i rzekł:

- Jeśli mam być szczery, tedy wyznaję, że żadna z tych śmierci nie przypada mi do

gustu. Nie chcę być ani wisielcem, ani topielcem, ani zaduszonym, ani zarżniętym. Wolę

żyć tak, jak żyłem dotąd: w nędzy i w biedzie, byle zawsze widzieć słońce i drzewa, i

kwiaty.

- Nie nadużywaj mojej cierpliwości i nie marudź z wyborem tej lub innej śmierci! - zawołał

geniusz. Powtarzam ci: musisz umrzeć za chwil kilka, więc na próżno żałujesz słońca i

drzew, i kwiatów.

Zafrasował się rybak bardzo, podrapał się w głowę i rzekł:

- Widzę, że śmierci nie uniknę, ale niech się dowiem przynajmniej, dlaczego i za co

umieram? Przecież jestem twoim zbawcą, więc mam prawo żądać jakiejkolwiek

wdzięczności. Nie wymagam od ciebie innej nagrody za ratunek, prócz tej tylko, abyś mi

wytłumaczył przed śmiercią, czemu umrzeć muszę.

- Dobrze! - odpowiedział geniusz. - Zrobię dla ciebie to ustępstwo i wytłumaczę ci

przyczynę twojej nieuniknionej śmierci, gdyż widzę, że nie chcesz umrzeć bez

wyjaśnienia owej tajemniczej przyczyny. Słuchaj więc mojej dziwnej opowieści!

- Słucham! - zawołał rybak, geniusz zaś mówił dalej:

- Za dawnych czasów, za panowania króla Salomona, świat był zupełnie inny aniżeli

dzisiaj. Na drzewach rosły wówczas zamiast owoców wonne i tajemnicze książki w złotej

oprawie, pełne cudownych malowideł i czarodziejskich bajek. Uczone ptaki w błękitnych

okularach przewracały dziobami karty owych książek i przyglądając się malowidłom, na

głos czytały po kolei rozmaite bajki. Jesienią książki te więdły, jak więdną liście, i z

szelestem spadały na ziemię. Wówczas osły, kozły i barany zjadały powiędłe książki, nie

wiedząc wcale o tym, że zjadają czarodziejskie bajki i cudowne malowidła.

W lasach mnóstwo było mądrych słoni, które zamiast trąb miały ruchome lunety i patrzyły

przez te lunety w gwiazdy dalekie, aby z gwiazd wyczytać przyszłość ojczystego lasu.

Węże ówczesne nosiły złociste bransolety i pierścienie i umiały tańczyć przy świetle

księżyca dzikie, zaklęte, opętane tańce, dzwoniąc przy tym nadmiarem pierścieni i

bransolet.

Koniki zaś polne i świerszcze przychodziły na świat z małym, prawie niewidzialnym

krzesiwem w łapkach. Strzygąc łapkami, krzesały co chwila na łąkach iskry błękitne i

czerwone, tak że łąki całe iskrzyły się w nocy, a kwiaty ciekawie przyglądały się tym

błękitnym i czerwonym iskrom.

W świecie tym panował mądry i potężny król Salomon. Przeczytał on wszystkie księgi,

poznał wszystkie czary, nauczył się na pamięć wszystkich zaklęć. Rozumiał też język

zwierząt i ptaków. Żaden król, żaden czarnoksiężnik nie mógł walczyć z królem

Salomonem! Nawet geniusze byli mu posłuszni i bali się jego gniewu.

Ja tylko jeden byłem zbyt hardy i dumny, aby się upokorzyć przed potęgą króla

Salomona! Ja tylko jeden zbuntowałem się przeciw jego władzy i odmówiłem mu

posłuszeństwa!

Nazywam się Sakar i jestem największy i najsilniejszy ze wszystkich geniuszów świata.

Nie chciałem więc służyć królowi Salomonowi, nie chciałem wykonywać jego rozkazów.

Dowiedział się o tym król Salomon i przysłał po mnie Assafa, ministra swego dworu.

Assaf zaprowadził mnie przed tron Salomona. Nie chciałem uklęknąć przed potężnym

królem, jeno dumnie podniosłem głowę i rzekłem:

- Królu, jestem geniuszem, który przyszedł na świat po to, aby panować. Żadną groźbą,

żadnym zaklęciem nie zmusisz mnie do pokory i posłuszeństwa. Wówczas król Salomon

zmarszczył brwi i zawołał:

- Czyż nie wiesz o tym, żem przeczytał wszystkie księgi, żem poznał wszystkie czary i

żem się nauczył na pamięć wszystkich zaklęć? Nikt mi w potędze nie dorówna i nikomu

nie wolno odmawiać mi posłuszeństwa.

I król Salomon spojrzał na mnie groźnie.

Roześmiałem mu się w oczy i odparłem:

- Zanim tyś na świat przyszedł, ja już od dawna istniałem na tym świecie. Zanim tyś

zdążył przeczytać księgi pełne tajemniczych baśni, ja już od dawna byłem bohaterem

tych baśni. Czuję się większym i potężniejszym od ciebie i raz jeszcze powtarzam, że nie

będę ci posłuszny!

Król Salomon tupnął gniewnie nogą o ziemię i rozkazał Assafowi, aby natychmiast

przyniósł ze skarbca królewskiego szkatułę miedzianą.

Assaf przyniósł szkatułę. Król Salomon otworzył ją i wyszeptał jakieś dziwne, nie znane

mi zaklęcie. Wówczas uczułem, że pod wpływem tego zaklęcia rozluźniam się i

rozwiewam w mgłę białą.

Gdym się już cały w mgłę zamienił, król Salomon wdmuchnął mgłę do wnętrza szkatuły,

zamknął pokrywę, położył na niej pieczęć czerwoną i odcisnął na pieczęci znak swego

sygnetu, na którym było wyrzeźbione imię króla Salomona.

Robiłem w szkatule wysiłki, żeby ją otworzyć ale nadaremnie. Pieczęć z odciśniętym na

niej imieniem króla Salomona okazała się mocniejsza ode mnie. Zrozumiałem, że nigdy

nie potrafię złamać tej pieczęci i wydostać się z mego więzienia.

Król Salomon rozkazał Assafowi wrzucić szkatułę wraz ze mną do morza.

Assaf wrzucił. Szkatuła pogrążyła się w morzu i osiadła na dnie morskim.

Zdjęła mnie rozpacz i przerażenie. Zrozumiałem, że tylko szczęśliwy przypadek może

mnie wyratować. Marzyłem na dnie morskim, że jakiś rybak zawadzi nieostrożnie siecią

o miedzianą szkatułę i na brzeg ją wyciągnie, a potem przez ciekawość złamie pieczęć i

otworzy, aby zajrzeć do wnętrza. Postanowiłem więc czekać cierpliwie na taki przypadek

sto lat. Przyrzekłem sobie, że tego, kto mnie zbawi, uczynię najbogatszym na świecie

człowiekiem.

Wszakże czekałem nadaremnie! Sto lat minęło, a nikt mnie nie wyratował.

Wówczas postanowiłem czekać na dnie morskim drugie sto lat i przyrzekłem sobie, iż

tego, kto mię w drugim stuleciu wyratuje, uczynię królem całego świata.

Lecz znów czekałem na próżno. Drugie sto lat minęło, a nikt mnie nie wyzwolił z mego

więzienia!

Byłem jednak cierpliwy. Postanowiłem czekać trzecie sto lat i poprzysiągłem w duchu, iż

tego, kto mię w trzecim stuleciu wyratuje, uczynię najpotężniejszym na świecie

czarownikiem.

I znów minęło sto lat - bez żadnych zmian, bez żadnego ratunku. Nastało czwarte

stulecie... Widząc, jak mi się na dnie morskim nie szczęści, straciłem wreszcie wszelką

cierpliwość. Zawrzał we mnie gniew i nienawiść przeciwko wszystkim ludziom, co chodzą

tam na brzegu, na powierzchni ziemi. I przysiągłem wówczas sobie, że tego, kto mię

teraz wybawi, uśmiercę natychmiast. Przez wdzięczność zaś za ratunek pozwolę mu

tylko wybrać rodzaj śmierci.

Właśnie w chwili, gdym wymówił tę przysięgę, sieć twoja, rybaku, zawadziła o szkatułę i

wygarnęła ją z dna morskiego.

Dzięki tobie znów jestem wolny i znów widzę słońce, ptaki i drzewa. Przysięgi jednak

złamać nie mogę. Sam to chyba dobrze rozumiesz, że przysięga geniusza musi być

spełniona. Nie marudź więc i nie zwlekaj. Wybierz rodzaj śmierci i umrzyj w tym

przekonaniu, żeś śmiercią swoją spełnił przysięgę geniusza!

- Mój panie geniuszu - odpowiedział rybak - opowieść twoja bardzo mię zaciekawiła.

Podobał mi się jej początek, ale wcale nie podobał mi się koniec. Nie rozumiem, czemu

w końcu przysiągłeś, że pozbawisz życia swego zbawcę. Myślałem dotąd, że geniusze

są i mędrsi, i wdzięczniejsi i nie składają tak lekkomyślnych przysiąg.

- Rybaku! - zawołał geniusz. - Okazuj mi więcej czci i szacunku! Nie nazywaj mnie "moim

panem geniuszem" i nie zarzucaj mi lekkomyślności. Jestem tak wielki, że ogarnąć mnie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: