rehabilitacja_artykul_2008_04_22336.pdf

MASAŻ

Masaż wibracyjny

a dzwon rezonansowy

W ostatnim czasie na polskim rynku pojawił się szereg nowych urządzeń służących do masażu wibracyjnego. W instruk-

cjach obsługi zazwyczaj brak jest bliższych informacji na temat częstotliwości i natężenia stosowanej wibracji. W polskim

piśmiennictwie trudno szukać artykułów traktujących o sposobach, zastosowaniu i działaniu masażu wibracyjnego. W ni-

niejszym artykule zebrano dane z piśmiennictwa naukowego na temat zastosowania wibracji dla celów treningu, odnowy

biologicznej i rehabilitacji.

na czucie głębokie – propriocepcję.

Propriocepcja to zmysł orientacji ułożenia

części własnego ciała, ich ruchu i wibracji.

Receptory tego zmysłu – proprioreceptory

– są ulokowane w mięśniach i ścięgnach.

Dostarczają one także mózgowi informacji

o tonusie mięśniowym. Za czucie wibracji

odpowiadają duże, kuliste ciałka Vatera-

-Paciniego w tkance podskórnej – włókno

nerwowe otoczone jest wielowarstwowym,

koncentrycznym układem spłaszczonych

komórek Schwanna, pomiędzy którymi

znajduje się płyn tkankowy.

głównym celem jest zwalczanie bólów

mięśniowo-szkieletowych w układzie ru-

chu. Są one na ogół bezpieczne, emitują

wibrację o niewielkim natężeniu. Jednym

z najstarszych urządzeń tego typu jest

Aquavibron, wykorzystujący jako źródło

energii wodę wodociągową wypływającą

z kranu pod normalnym ciśnieniem. Masaż

odbywa się tu metodą „na sucho” – osoba

korzystająca z masażu nie ma bezpośred-

niego kontaktu z wodą. Do dyspozycji

jest 10 różnych membran masujących

wykonanych ze specjalnej gumy.

Goats zwrócił uwagę, że terapia ultra-

dźwiękami o częstotliwości 1-3 MHz jest

także rodzajem masażu wibracyjnego. Jej

skutki fizjologiczne i efekty terapeutyczne

można porównać do następstw masażu

konwencjonalnego.

W ostatnich latach na rynku pokazało się

kilka urządzeń służących do wielomiejsco-

wego masażu wibracyjnego. Produkowane

są one albo w charakterze kamizelki,

albo materaca lub maty. W pierwszym

przypadku regulowane, samoprzylepne

zaczepy umożliwiają mocowanie wokół

klatki piersiowej, ramion, barków i nóg.

Urządzenia te mogą być zasilane z aku-

mulatorów lub prądem zmiennym z sieci

– wtedy stosuje się zasilacz prądem stałym

o napięciu 12 V. Urządzenie jest sterowane

przy pomocy sterownika połączonego

przewodem, opartego na mikrokomputerze,

lub zdalnie, przy pomocy pilota.

Moduły wibracyjne zlokalizowane

są najczęściej parzyście w okolicy gór-

nego brzegu łopatek, w okolicy mięśni

przykręgosłupowych na wysokości kręgów

L2-L3 i na tylnej części ud. W większości

tego typu urządzeń zainstalowano także

urządzenie emitujące promieniowanie

podczerwone, które służy do jednoczesne-

go nagrzewania masowanej okolicy ciała,

przy czym istnieje możliwość włączenia

lub wyłączenia grzania, a niektóre firmy

zapewniają regulację temperatury grzania.

Użytkownik ma do dyspozycji następujące

tryby pracy urządzenia: płynny, pulsacyjny,

falowy lub automatyczny, może też dowol-

nie wybierać, z których modułów będzie

emitowana wibracja. Specjalny przycisk

zapewnia wybór jednego spośród dwóch

lub trzech stopni intensywności wibracji.

Masaż wibracyjny z zastosowaniem tych

urządzeń trwa 5-20 min. Pod wpływem

rytmicznych wstrząsów dochodzi do ob-

niżenia pobudliwości receptorów bólu

i podwyższenia pobudliwości propriore-

ceptorów. Drogą odruchową zachodzą

zmiany w układzie nerwowym. Uspraw-

nienie krążenia obwodowego wpływa

na usuwanie obrzęku tkanek. Warto

zwrócić uwagę na to, że masaż wibra-

cyjny zapewnia rozluźnienie mięśni, zaś

jego działanie ogólne może także polegać

na relaksacji – obniżeniu napięcia emo-

cjonalnego. Masaż wibracyjny szczególne

zastosowanie znajduje w bólach górnego

i dolnego odcinka kręgosłupa, w stanach

wzmożonego napięcia mięśni. Może też

służyć do przygotowania pacjenta do ćwi-

czeń leczniczych (kinezyterapii).

Z eksperymentu przeprowadzonego

w Salonikach przez Hatzitakiego i wsp.

wynika, że masaż wibracyjny ścięgien

Achillesa poprawia czucie głębokie i za-

pewnia lepszą funkcję posturalną oraz

poczucie równowagi. Podobne wyniki uzy-

skał zespół z Montrealu kierowany przez

Thomsona. Badania Karnata i Schindlera

wykazały, że masaż wibracyjny mięśni

karku prowadzi do poprawy orientacji

przestrzennej. Przeprowadzony przez

Newhama i Ledermana eksperyment

z udziałem 120 ochotników wykazał, że ma-

saż wibracyjny mięśnia czworogłowowego

uda nie wpływa na poprawę pobudliwości

motoneuronów.

Ręczny masaż wibracyjny

Masaż ręczny jest znany od tysięcy lat.

Jednym z istotnych elementów masażu

klasycznego jest masaż wibracyjny. Ma-

sażysta w kontakcie ze skórą wykonuje

ręką ruchy trzęsące, powodując wibrację

tkanki podskórnej. Najczęściej celem tego

typu masażu jest zmniejszenie obrzęku

tkanki. Działanie masażu wibracyjnego

jest podobne do wpływu innego elementu

składowego masażu – klepania. Wibracja

ręczna stosowana jest też w celu drenażu

drzewa oskrzelowego u osób z zalega-

jącym śluzem, co prowadzi do poprawy

wentylacji płuc.

Cafarelli i wsp. z Toronto na pod-

stawie eksperymentu przeprowadzo-

nego na 12 ochotnikach stwierdzili,

że 4-minutowy masaż wibracyjny zmniejsza

uczucie zmęczenia mięśni.

Mechaniczny masaż

wibracyjny miejscowy

Obecnie na rynku znajduje się szereg

urządzeń do mechanicznego masażu

wibracyjnego miejscowego. Najczęściej

są to urządzenia przypominające koń-

cówkę prysznicową. Służą do masażu

zlokalizowanego w jednym miejscu. Ich

REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2008

M asaż wibracyjny wywiera wpływ

MASAŻ

zrmh

qlh}egqh

qdu}g}lhsudf|

Mechaniczny masaż

wibracyjny całego ciała

W swoim dziele zatytułowanym „Massage –

the scientific basis of an ancient art” (1994)

Goats zauważył, że pierwszą w historii

terapią wibracyjną była jazda wierzchem

na koniu. Masaż wibracyjny całego ciała

może być szkodliwy dla organizmu w przy-

padku codziennego narażenia przez kilka

lub kilkanaście godzin, jak ma to miejsce

np. u traktorzystów.

Od początku XX w. do środków wyko-

rzystywanych początkowo w treningu

sportowym, a ostatnio także w lecznic-

twie, dołączyły ćwiczenia wibracyjne.

Zwane przez niektórych wibrotreningiem,

polegają na stymulacji nerwowo-mię-

śniowej całego ciała za pomocą wibracji

(ang. whole body vibration – WBV). Dzięki

platformie wibracyjnej u osoby ćwiczącej

wywołuje się kilkadziesiąt skurczów

mięśni w ciągu jednej minuty. Podstawą

treningu wibracyjnego jest wykorzystanie

drgań o częstotliwościach w zakresie

20-60 Hz i małej, 2- lub 4-milimetrowej

amplitudzie. Drgania te generowane

są przez platformę, na której stoi osoba

ćwicząca. Przyspieszenie może kształto-

wać się na poziomie ~ 2,2-5,1 g. Drgania

wywierają stymulujący wpływ na kości,

stawy, mięśnie, czucie głębokie, poczucie

równowagi i układ nerwowy. Program

treningu wibracyjnego ustalany jest in-

dywidualnie. Czas trwania jednej sesji

odbywającej się 2-3 razy w tygodniu

wynosi maksymalnie 30 min. W miarę

treningu modyfikuje się ćwiczenia oraz

stopień ich trudności.

Zespół z Berlina pod kierownictwem

Belavý’ego przeprowadził bardzo ciekawy

eksperyment mający na celu ocenę wpły-

wu długotrwałej nieważkości na układ

kostno-stawowy. Okazało się, że trening

wibracyjny stosowany w warunkach

nieważkości może mieć działanie pre-

wencyjne w powstawaniu niekorzystnych

zmian w mięśniach tułowia i w krążkach

międzykręgowych. Ma to duże znaczenie

w medycynie kosmicznej.

Z badań Cochranae’a i wsp. z Nowej

Zelandii wynika, że ćwiczenia wibracyjne

mogą nieco zwiększyć wydolność układu

krążenia. Dolny i wsp. z Uniwersytetu Ida-

ho wykazali, że WBV wpływa korzystniej

na osoby starsze i prowadzące siedzący

tryb życia niż na osoby młode, poprawiając

ogólną zdolność do wysiłku i gęstość kości

u kobiet po menopauzie.

Fontana i wsp. z Uniwersytetu Queen-

sland przeprowadzili niezwykle ciekawy

eksperyment z udziałem 25 zdrowych

i młodych ludzi niecierpiących na bóle

krzyża. Okazało się, że ćwiczenia w od-

ciążeniu, wykonywane w pozycji kucz-

nej, prowadziły do przyjęcia bardziej

fizjologicznej pozycji w odcinku lędź-

wiowo-krzyżowym, jeżeli towarzyszyła

im WBV aplikowana z niską częstotliwo-

ścią. Na podstawie tych badań autorzy

wyciągnęli wniosek, że WBV poprawia

propriocepcję w odcinku lędźwiowo-

krzyżowym kręgosłupa.

Badania Gusiego i wsp. z Hiszpanii prze-

prowadzone u 28 kobiet po menopauzie

wykazały profilaktyczny wpływ trwającej

8 miesięcy WBV na zagrożenie złamaniem

szyjki kości udowej, natomiast badania

Kawanabego i wsp. przeprowadzone

u osób starszych po dwóch miesiącach

ćwiczeń i stosowania WBV wykazały,

że poprawie uległy zarówno szybkość

chodu, jak długość kroku i czas stania

na jednej nodze.

Przeprowadzono także badania neuro-

fizjologiczne nad wpływem WBV na zapis

EMG z mięśni: vastus lateralis (VL), biceps

femoris (BF), biceps brachii (BB) i triceps

brachii (TB) u 10 aktywnych rekreacyjnie

studentów Uniwersytetu Windsor w Kana-

dzie. W statycznym półprzysiadzie WBV

zwiększyła aktywność mięśnia obszernego

bocznego (VL) o 2,9-6,7% i dwugłowego uda

(BF) o 0,8-1,2%. Podczas dynamicznego pół-

przysiadu WBV zwiększyła aktywność mię-

śnia VL o 3,7-8,7% i BF o 0,4-2,0%. Zastoso-

wanie wyższej amplitudy WBV (4 mm) oraz

częstotliwości 35 Hz, 40 Hz i 45 Hz skutko-

wało zwiększeniem aktywności wszystkich

czterech badanych mięśni w zapisie EMG.

Podobne wyniki uzyskał Mishi i wsp.

W badaniach van Nessa i wsp. z Nij-

megen w Holandii odległe wyniki prowa-

dzonej przez 6 tygodni WBV u chorych

we wczesnym okresie po udarze mózgu

nie wykazały w badaniach kontrolnych

wykonanych po upływie 6 i 12 tygodni

różnicy między WBV i muzykoterapią,

natomiast Schuhfried i wsp. z Uniwersytetu

Wiedeńskiego stwierdzili, że WBV może

wpłynąć pozytywnie na kontrolę postural-

ną i mobilność u chorych ze stwardnieniem

rozsianym. Zaś Slota i wsp. z Uniwersytetu

Wirginia na podstawie badań przeprowa-

dzonych na 21 ochotnikach stwierdzili,

że WBV zaburza kontrolę posturalną

podczas niestabilnej pozycji siedzącej.

e|}dsuhqxphurzdçåÞ

ÊÝ}dwhohirqxmgrg}ld xsuhqxphudw|

ăÍÑÌËÐÑÑÎÊÊÒ

ÞÓÑÓÊÑÑÑÒÑÓ

ËÝz|sh qlmrgsrzlhgqlirupxodu}

xplhv}f}rq|zvhuzlvlh

lqwhuqhwrz|pçåÞ

zzzÝphg|f}q|ÝhodphgÝso

ÌÝgrnrqdmzs dw|rgsrzlhgqlhmnzrw|

qdnrqwrÝÝrðdwrzlfh

ËÒÊÓËÓËÌÊÌÓÓÓÓÌÎÓËÓÓËÊÌÓÓÒ

uhqxphudwru}|çåpdmwdn¸h

sh q|grvwsgrlqwhuqhwrzhmed}|up

lz|ure¥zphg|f}q|fk}dplhv}f}rqhm

zqdv}|pvhuzlvlh

zzzÝphg|f}q|ÝhodphgÝso

duwr«suhqxphudw|

urf}qhmóÊÓÓ}

gzxohwqlhmóÊÑÓ}

}djudqlf}qhmćsuhqxphudwdsrovnd{Ë

zzzÝphg|f}q|ÝhodphgÝso

gÊÏ odw

|vrnl

Wnioski

Urządzenia typu dzwon rezonansowy, które

umożliwiają masaż wibracyjny w wielu

wybranych częściach tułowia, mogą

znaleźć szerokie zastosowanie w schorze-

niach narządu ruchu, zwłaszcza w bólach

górnego i dolnego odcinka kręgosłupa,

w stanach wzmożonego napięcia mięśni

i dla obniżenia napięcia emocjonalnego.

Należy jednak podkreślić, iż nie jest to urzą-

dzenie specjalistyczne, lecz przeznaczone

do powszechnego użytku.

J ÓZEF O PARA

Piśmiennictwo u autora i w „RwP +”

(www.rehabilitacja.elamed.pl)

46 REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2008

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: