rehabilitacja_artykul_2008_02_17595.pdf

FIZYKOTERAPIA

Zastosowanie krioterapii

Medycyna sportowa poszukuje coraz skuteczniejszych metod, które pozwalałyby na skrócenie okresu leczenia urazów

oraz przyczyniały się do poprawy zarówno wydolności fizycznej organizmu poszkodowanych zawodników, jak i ich sa-

mopoczucia oraz kondycji psychicznej. Jedną z metod fizjoterapii, która spełnia powyższe warunki i tym samym coraz

częściej znajduje zastosowanie w medycynie sportowej, jest krioterapia.

wyczynowym, związana z dążeniem

do poprawiania przez zawodników i tak

już bardzo wyśrubowanych rekordów,

będących na granicy możliwości fizycz-

nych zawodników, powoduje, że obecnie

wyczyny sportowców oscylują na granicy

wytrzymałości organizmu. Obciążenia,

często o charakterze supramaksymalnym,

przyczyniają się do zwiększonej urazowości

układu kostno-stawowego u zawodników,

powodując tym samym konieczność

przerw w treningach, co w konsekwencji

wpływa negatywnie na osiągane wyniki.

Z tego też powodu medycyna sportowa

poszukuje coraz skuteczniejszych metod,

które pozwalałyby na skrócenie okresu

leczenia urazów oraz przyczyniały się do

poprawy zarówno wydolności fizycznej

organizmu poszkodowanych zawodników,

jak i ich samopoczucia oraz kondycji

psychicznej.

Jedną z metod fizjoterapii, która speł-

nia powyższe warunki i tym samym

coraz częściej znajduje zastosowanie

w medycynie sportowej, jest krioterapia.

Mianem krioterapii określa się bodźcowe,

stymulujące, powierzchniowe działanie

temperatur kriogenicznych (poniżej

-100°C) aplikowanych w krótkim czasie

– 2-3 minut – w celu wywołania i wyko-

rzystania fizjologicznych reakcji na zimno

do wspomagania leczenia podstawowego

i ułatwienia leczenia ruchem.

Ze względu na sposób aplikacji krańcowo

niskich temperatur na organizm ludzki

wyróżnia się krioterapię miejscową – sto-

sowaną na wybraną okolicę ciała – oraz

krioterapię ogólnoustrojową – obejmującą

całe ciało pacjenta.

okolic ciała, a łączny czas trwania zabiegu

nie powinien przekraczać 12 minut.

Ponadto do miejscowego leczenia

zimnem stosowane są tradycyjnie rów-

nież inne metody, nie będące krioterapią

sensu stricto, zgodnie z nowoczesnym

ujęciem definicji tej formy fizjoterapii.

Należą do nich m.in.: okłady plastikowy-

mi woreczkami wypełnionymi kostkami

lodu, okłady woreczkami wypełnionymi

schłodzonym żelem silikonowym, masaż

kostką lodu, kąpiele w śniegu ( ice slush ),

okłady ze schłodzonych ręczników ( ice

towels ) oraz aerozole oziębiające polega-

jące na spryskiwaniu powierzchni skóry

w okolicy zmiany chorobowej przy użyciu

szybko parujących substancji lotnych (np.

chlorek etylu).

czynnie uprawiających sport do ekstre-

malnego wysiłku fizycznego.

Efekty lecznicze krioterapii wykorzysty-

wane w medycynie sportowej związane

są z uśmierzeniem bólu, obniżeniem ak-

tywności procesu zapalnego, obniżeniem

napięcia mięśni szkieletowych, wzrostem

siły mięśniowej, zmniejszeniem obrzęków,

przyspieszeniem procesów regenera-

cyjnych i naprawczych oraz poprawą

ruchomości leczonych stawów.

Ogólnoustrojowe stosowanie krańcowo

niskich temperatur powoduje ponadto

zwiększenie tolerancji wysiłku i odporno-

ści organizmu oraz korzystnie wpływa na

psychikę, powodując obniżenie nadpobudli-

wości, lęku i niepokoju, a także na poprawę

percepcji i koncentracji oraz lepszą odpor-

ność ośrodkowego układu nerwowego na

zmęczenie. Ogólnoustrojowa aplikacja

temperatur kriogenicznych wpływa także

korzystnie na układ hormonalny (wzrost

sekrecji adrenaliny, noradrenaliny, ACTH,

kortyzolu oraz testosteronu).

Zarówno po ostrych, jak i po prze-

wlekłych urazach u sportowców w celu

odzyskania pełnej sprawności niezbędna

jest kinezyterapia. Dzięki działaniu anal-

getycznemu, obniżeniu spastyczności

mięśni oraz zwiększeniu siły ich skurczu

podczas aplikacji temperatur krioge-

nicznych możliwe jest około trzykrotne

zwiększenie intensywności i wydłużenie

czasu prowadzenia ćwiczeń, a tym samym

osiągnięcie znacznie lepszych rezultatów

rehabilitacji.

Leczenie ostrych urazów sportowych

opiera się na zasadzie ICE ( immobilisation,

cooling, elevation – unieruchomienie,

oziębienie, uniesienie kończyny powyżej

poziomu klatki piersiowej). Zastosowanie

temperatur kriogenicznych bezpośrednio

po ostrym urazie jako tzw. pierwsza pomoc

jest bardzo korzystne, gdyż oprócz działania

przeciwbólowego, przeciwobrzękowego

i przeciwzapalnego oraz ograniczenia

wielkości powstającego krwiaka powoduje

także spowolnienie metabolizmu tkanek,

zapobiega ich wtórnemu uszkodzeniu

na skutek hipoksji oraz pozwala na za-

stosowanie wczesnej rehabilitacji i tym

Krioterapia ogólnoustrojowa

Z kolei zabiegi krioterapii ogólnoustro-

jowej wykonywane są w kriokomorach

lub kriosaunach. W zależności od ich

typu zabiegowi może być poddanych

w jednym czasie od 1 do 7 osób. Tem-

peratura w komorze właściwej waha się

w zakresie od -110°C do -160°C, a czas

trwania pojedynczego zabiegu wynosi od

60 do 180 sekund. Czas trwania zabiegu

i temperatura są zależne od indywidual-

nej reakcji zawodnika na oddziaływanie

zimna.

Podczas zabiegów krioterapii ogólno-

ustrojowej konieczne jest przestrzeganie

określonej procedury związanej z odpo-

wiednim ubiorem oraz sposobem zacho-

wania się w komorze kriogenicznej.

Bezpośrednio po każdym zabiegu krio-

terapii wszystkie osoby poddawane są

kinezyterapii, która ma na celu zwiększenie

i utrwalenie korzystnych efektów działania

temperatur kriogenicznych.

Cykl terapeutyczny obejmuje zwykle

10-20 codziennych zabiegów.

Krioterapia miejscowa

Zabiegi krioterapii miejscowej polegają na

aplikacji gazów (ciekły azot, dwutlenek

węgla, schłodzone powietrze) o tempera-

turze kriogenicznej za pomocą odpowied-

niej dyszy bezpośrednio na zmienioną

chorobowo okolicę ciała. Czas aplikacji

na jedną okolicę wynosi 1-3 minut, przy

czym w ramach jednego zabiegu można

poddawać schładzaniu maksymalnie pięć

Krioterapia

w medycynie sportowej

W medycynie sportowej zabiegi krioterapii

stosuje się w leczeniu zarówno ostrych, jak

i przewlekłych urazów tkanek miękkich

oraz w celu przygotowania zawodników

34 REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2008

w medycynie sportowej

C oraz większa rywalizacja w sporcie

FIZYKOTERAPIA

samym przyspiesza proces zdrowienia.

Zaniechanie stosowania odpowiednich

ćwiczeń w tym okresie może skutkować

trwałym inwalidztwem i przedwczesnym

zakończeniem kariery sportowej.

W ostatnim okresie krioterapia ogólno-

ustrojowa jest coraz częściej stosowana

u sportowców jako forma odnowy biologicz-

nej, pozwalająca szybko i efektywnie zrege-

nerować organizm po wytężonym wysiłku

fizycznym. Krioterapia ogólnoustrojowa

zwiększa również możliwości wysiłkowe,

dzięki czemu zawodnicy mogą sprostać

większym obciążeniom treningowym

i uzyskiwać lepsze wyniki w sporcie.

– profilaktykę zmian przeciążeniowych

układu ruchu i odnowę biologiczną:

• wspomaganie odnowy biologicznej

(działanie biostymulujące, poprawa

nastroju, samopoczucia),

• wspomaganie treningu wytrzymało-

ściowego i siłowego,

• przyspieszenierestytucjipowysiłkowej

(regulacja stresu oksydacyjnego),

• profilaktyka przeciążeń układu ru-

chu.

− miejscowe zaburzenia ukrwienia, wy-

niszczenie i wychłodzenie organizmu,

− klaustrofobię oraz zaburzenia psychiczne

w przypadku stosowania temperatur

kriogenicznych ogólnoustrojowo jako

czynniki uniemożliwiające nawiązanie

odpowiedniej współpracy z chorym

w trakcie zabiegu, a zwłaszcza nieprze-

strzeganie przez niego odpowiednich

procedur postępowania w komorze

kriogenicznej.

W przypadku sportowców wyczyno-

wych, będących z założenia osobami bez

trwałych obciążeń chorobowych, istotne

znaczenie wydają się mieć jedynie niektóre

z wymienionych przeciwwskazań.

Podsumowując, należy podkreślić, że, jak

wynika z licznych dostępnych doniesień

literatury fachowej, zabiegi krioterapii

są dobrze tolerowane i odgrywają istotną

rolę w medycynie sportowej zarówno

w leczeniu ostrych i przewlekłych urazów,

jak i w osiąganiu przez zawodników coraz

lepszych wyników sportowych.

Przeciwwskazania do krioterapii

Uwzględniając dotychczasowe wyniki

badań, obecnie do przeciwwskazań sto-

sowania krioterapii zalicza się:

− nietolerancję zimna,

− krioglobulinemię,

− chorobę Raynauda,

− niedoczynność tarczycy,

− ostre schorzenia dróg oddechowych,

− chorobę nowotworową,

− choroby układu sercowo-naczyniowego

(niestabilna dusznica bolesna, wady

aparatu zastawkowego serca w postaci

zwężenia lewego ujścia tętniczego oraz

lewego ujścia żylnego, niewydolność

krążenia, groźne zaburzenia rytmu

serca),

− zmiany skórne o charakterze ropno-

-zgorzelinowym,

− neuropatie układu współczulnego,

Wskazania do krioterapii

Na obecnym etapie wiedzy jako wskazania

do zastosowania krioterapii w sporcie

wymienia się:

− leczenie ostrych urazów stawów i tkanek

miękkich, takich jak: stłuczenia, krwiaki

i skręcenia stawów,

− leczenie przewlekłych zmian poura-

zowych i przeciążeniowych mięśni

i stawów:

• leczenie zespołów przeciążeniowych

mięśni, przyczepów mięśni, stawów

i kręgosłupa,

• rehabilitacja po rekonstrukcjach

wewnątrzstawowych oraz operacjach

więzadeł, ścięgien, mięśni i kości,

A GATA S TANEK , G RZEGORZ C IEŚLAR ,

A LEKSANDER S IEROŃ

Oddział Kliniczny Chorób Wewnętrznych, Angiologii

i Medycyny Fizykalnej w Bytomiu Śląskiego Uniwersytetu

Medycznego w Katowicach

Piśmiennictwo u autorów i w „RwP+”

Piśmiennictwo

1. Sieroń A., Cieślar G. (red.) Krioterapia - leczenie zimnem.a-medica press, Bielsko-Biała

2007.

2. Knight K.L. Cryotherapy in sport injury management. Human Kinetics, Champaign, 1995.

3. Zimmer K. Krioterapia w medycynie ogólnej. Sport Wyczynowy, 2003, 5-6, 461-462.

4. Swenson C., Sward L., Karisson J. Cryotherapy in sports medicine. Scand J Med Sci Sports,

1996, 6(4), 193-200.

5. Meeusen R, Lievens P. The use of cryotherapy in sports injuries. Sports Med, 1986, 3(6),

398-414.

6. Gawroński W. Znaczenie zastosowania zimna w leczeniu i rehabilitacji ostrych uszkodzeń

tkanek miękkich narządu ruchu. Medicina Sportiva, 1998, 2(2) , 163-174.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: