ŚRODKI STOSOWANE W LECZENIU ZAKAŻEŃ BAKTERYJNYCH

Zakres działania

Przez zakres działania danego leku przeciw zakażeniom rozumie się, przeciw którym drobnoustrojom dana substancja jest skuteczna (in vitro) w stężeniach, dających się uzyskać w miejscu występowania zakażenia u człowieka

Rodzaj działania

Zarówno in vitro, jak i in vivo można rozróżnić dwa rodzaje działania chemioterapeutyków:

à bakteriostatyczne

à bakteriobójcze

Na podstawie rodzaju działania leki przeciw zakażeniom dzieli się na trzy klasy:

I.                   działanie bakteriobójcze zależne od stężenia: aminoglikozydy, fluorochinolony

II.                 działanie bakteriobójcze zależne od czasu: większość antybiotyków b-laktamowych

III.              działanie niebakteriobójcze (bakteriostatyczne): starsze makrolidy, tetracykliny, sulfonamidy

Siła działania

Determinuje jakie stężenie jest potrzebne do uzyskania efektu terapeutycznego, podawana jako:

MIC - minimalne stężenie hamujące

MBC - minimalne stężenie bakteriobójcze

Efekt poantybiotykowy - to dalsze utrzymanie się działania przeciwbakteryjnego po zmniejszeniu się stężenia leku poniżej wartości mierzalnych.

Efekt pierwszej dawki - oznacza uwarunkowany przez działanie aminoglikozydu przejściowy spadek wrażliwości drobnoustroju, polega on na zmniejszeniu wychwytu substancji czynnej do wnętrza komórki.

Oporność na lek - występuje, gdy wartość MIC jest większa od najwyższego (nietoksycznego) stężenia in vivo, dającego się uzyskać w surowicy lub tkankach:

à pierwotna

à wtórna

Mechanizmy oporności - chromosomalne i pozachromosomalne

Oporność krzyżowa - polega na występowaniu oporności na chemioterapeutyki, które są pokrewne pod względem budowy chemicznej à mechanizm działania

ANTYBIOTYKI β-LAKTAMOWE

(ryc.11-7)

Klasyfikacja:

-                      penicyliny

-                      cefalosporyny

-                      imipenem

-                      aztreonam

Mechanizm działania:

à antybiotyki β-laktamowe działają bakteriobójczo

à hamują aktywność podstawowych enzymów syntezy ściany komórkowej

à (?) prawdopodobnie aktywują jeden lub kilka enzymów autolitycznych

Oporność bakterii à produkcja β-laktamazy: cefalosporynazy i penicylinazy

PENICYLINY

1. Budowa chemiczna:

(wzór)

-   wszystkie penicyliny są pochodnymi kwasu 6-amino-penicylanowego

-   poszczególne penicyliny różnią się między sobą budową łańcucha bocznego

2. Oporność bakteryjna:

- produkcja penicylinazy à hydrolizuje pierścień β-laktamowy do kwasu penicyloilowego (substancję pozbawioną aktywności)

KLASYFIKACJA PENICYLIN:

1.     Penicylina G (benzylopenicylina)

2.     Penicylina V (penicylina fenoksymetylowa)

3.     Penicyliny penicylinazooporne:

metycylina

oksacylina

kloksacylina

dikloksacylina

4.     Penicyliny o szerokim zakresie działania:

ampicylina

amoksycylina

bakampicylina

cyklacylina

5.     Penicyliny antypseudomonas:

karbenicylina

UREIDOPENICYLINY:

              azlocylina

              mezlocylina

              piperacylina

6.     Połączenie penicylin z inhibitorem β-laktamaz

amoksycylina + kwas klawulanowy

ampicylina + sulbaktam

tykarcylina + kwas klawulanowy

piperacylina + tazobaktam

PENICYLINA G (benzylopenicylina, penicylina benzylowa)

(wzór)

-   spektrum działania obejmuje:

§         ziarenkowce G(+): paciorkowcowe (enterokoki są oporne!)

§         pałeczki G(-): maczugowiec błonicy, meningokoki (dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych)

§         krętki: Borrelia burgdorferi, Treponema pallidum

-   nie działa na pałeczki G(-), krętki gruźlicy, wirusy, pierwotniaki i grzyby

-   wrażliwa na działanie penicylinazy

-   mniej niż 30% dawki wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając we krwi stężenie 5-krotnie mniejsze niż po podaniu domięśniowym

-   działa synergistycznie z aminoglikozydami, wankomycyną, amfoterycyną B, metronidazolem

-   działa antagonistycznie z chloramfenikolem, tetracyklinami i innymi antybiotykami bakteriostatycznymi

Preparaty proste:

PENICILLIN G - fl. 1 000 000 j.m., 10 000 000 j.m. (sól sodowa benzylopenicyliny)

PENICILLIN G SODIUM - fl.1M j.m., 5M j.m., 10M j.m. - substancja sucha do sporządzania roztworów (iv.,im.)

PENICYLINA V (penicylina fenoksymetylowa, Phenoxybenzamine)

-   penicylina do stosowania doustnego!

-   zakres działania zbliżony do penicyliny benzylowej

-   wrażliwa na działanie β-laktamaz

-   stosowana w paciorkowcowych zakażeniach górnych dróg oddechowych à zapalenie migdałków, gardła

-   nie należy stosować w leczeniu kiły i rzeżączki

Preparaty proste:

ARCASIN - tabl. powl. 1M j.m., 1,5M j.m. (sól potasowa fenoksymetylopenicyliny)

FENOSPEN - tabl. podzielone 1M j.m.

V-CYLINA - tabl. 0,4M j.m. (sól potasowa fenoksymetylopenicyliny)

PENICYLINY PENICYLINAZOOPORNE

METYCYLINA (Meticillin, sól sodowa metycyliny)

(wzór)

-   półsyntentyczna penicylina o znacznej oporności na penicylinazy wytwarzane przez gronkowce

-   działa głównie na gronkowce (w mniejszym stopniu na paciorkowce i Neisseria spp.)

-   oporność niektórych szczepów gronkowców jest związana z zaburzeniami powinowactwa białek PBP2A do metycyliny

-   podawana pozajelitowo

-   przenika do tkanek i płynów ustrojowych à zwłaszcza do kości, żółci (słabo do PMR)

Preparaty proste:

CELBENIN - fl. 1g subt. sucha

NAFCYLINA (Nafcillin, sól sodowa nafcyliny)

(wzór)

-   półsyntetyczna penicylina o wąskim spektrum działania

-   działa na gronkowce i paciorkowce silniej niż metycylina

-   wykazuje oporność krzyżową z metycyliną, penicylinami izoksazolilowymi, cefalosporynami

-   słabo wchłania się z przewodu pokarmowego

-   w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych przenika do PMR

-   jest szczególnie zalecana w gronkowcowym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych

-   podawana jest domięśniowo: 1g/4ml wody do wstrzyknięć lub 0,9 % NaCl

KLOKSACYLINA (Cloxacillin, sól sodowa kloksacyliny)

(wzór)

-   półsyntetyczna penicylina izoksazolilowa do stosowania doustnego i pozajelitowego

-   działa głównie na ziarniaki G(+) - przede wszystkim gronkowce (także wytwarzające penicylinazę), nieco słabiej na paciorkowce, spośród bakterii G(-) działa na Neisseria spp.

-   stosowana głównie w zakażeniach gronkowcowych

Preparaty proste:

APO-CLOXI - kaps. 250mg, 500mg

OKSACYLINA (Oxacillin)

(wzór)

-   półsyntetyczna penicylina izoksazolilowa o wąskim zakresie działania przeciwbakteryjnego

-   ma mniejszą oporność na działanie penicylinazy niż pozostałe penicyliny izoskazolilowe

-   spektrum j.w.

Preparaty proste:

OXACILIN - kaps. 250mg

STAPENOR - kaps. 250mg, fl. 500mg i 1g (iv., im.)

DIKLOKSACYLINA (Dicloxacillin, Diclossacillina sodica)

(wzór)

-   półsyntetyczna penicylina izoksazolilowa oporna na działanie β-laktamaz

...