Sienkiewicz Henryk - Listy z podróży do Ameryki.pdf - e book - Marys28

HENRYK SIENKIEWICZ

LISTY Z PODRÓŻY

DO AMERYKI

Tower Press 2000

WSTĘP

W życiu literackim dzieje się wiele rzeczy tak nagłych a niespodziewanych jak śmierć, od

której zastrzegamy się w suplikacjach lub asekurujemy w naszych towarzystwach ubezpie-

czeń. Co do mnie, jak prawdziwe dziecko wieku nie zwykłem się dziwić lada czemu i gdyby

mi ktoś nawet powiedział, że:

Był młody, który życie wstrzemięźliwie pędził.

Był stary, który nigdy nie łajał, nie zrzędził,

wówczas kiwnąwszy głową poprosiłbym tylko o dalszy ciąg tej dobrej bajki lub co najwięcej

zakończyłbym ją tak, jak sam Krasicki:

Wszystko to być może

Prawda, jednakże ja to między bajki włożę.

Lecz gdyby ten sam ktoś przyszedł do mnie w lutym i rzekł mi, że przy końcu marca

przejadę Niemcy, Francję, całą długość Anglii; że przepłynę na wiosnę burzliwy Atlantyk, a

następnie jak ptak na skrzydłach przelecę niezmierzone przestrzenie wielkiej kolei od New

Yorku do San Francisco i strząsnę proch z obuwia mego na brzegach Oceanu Spokojnego,

temu odrzekłbym bez wahania:

– Przyjacielu! pisuj artykuły polemiczne do „Kroniki Soblonowskiej”, albowiem widzę, że

zmysły twoje nie są z tego świata.

Rzeczywiście: prędzej przypuszczałbym, prędzej uwierzyłbym, że wydadzą składkowy

obiad dla mnie, na którym l’abbé Wylizalski powie mówkę na moją cześć i zamianuje mnie p.

o. zelanta przy najmłodszej i najprzystojniejszej ze swoich owieczek; prędzej uwierzyłbym,

że Antychryst, jak mnie o tym zapewniała jedna z moich kuzynek z Wołynia, przyszedł już na

świat; prędzej na koniec uwierzyłbym we wszystko niż w moją wycieczkę do Ameryki.

A jednak – oto jak to się stało.

Pewnego poranku przyszedłem do redakcji i wziąwszy do ręki jedno z pism naszych po-

cząłem je czytać. Było to jakoś w owym czasie, w którym odcinek mój o zelantkach zjednał

mi taką sympatię w niektórych sferach naszego społeczeństwa, że stałem się dla nich polnym

marszałkiem wszelkich zastępów piekielnych. Zewsząd groziły mi niebezpieczeństwa.

Chevalier Zielonogłowski, który już nieraz poprzednio wołał w celu ukarania mnie „o szpadę

ojców swoich”, o mały włos nie zabił mnie w pojedynku, ale nie zabił tylko dlatego, że nie

wyzwał; hrabianka Pipi wydawała zawsze un petit cri jak zraniony gołąb, ilekroć ujrzała na-

zwisko moje drukowane w którymkolwiek z pism warszawskich; w ciszy zaś każdego poran-

ku dochodził mnie płacz świątobliwego oburzenia „Kroniki Soblonowskiej”.

Ach! nie piesek to zginął „Kronice” Milutek ani ziarenko z różańca; żadne z jej dzieci nie

zbłąkało się w lesie grzechów „Przeglądu Tygodniowego”; a jednak płakała ciągle jak owa

panna, która

Słuchać wcale nie chciała,

Tylko ciągle płakała:

Mój zielony dzban,

Stłukł-ci mi go pan!

Niestety, nie mogę ukryć, że powodem owego płaczu byłem ja, a raczej znów ten mój nie-

szczęśliwy odcinek o matkach chrześcijańskich. Ja to stłukłem ów zielony dzban pełen słod-

kiej wody wzajemnej adoracji; ale czyż ja wiedziałem, że jeżeli matki chrześcijańskie cokol-

wiek czynią lub nie, to tylko dla dusznego ich zbawienia? Nie wiedziałem! Mea culpa! za

którą żałuję tu nawet w Ameryce.

Nic więc dziwnego, że wobec takiego stanu rzeczy i w owym piśmie, które zacząłem czy-

tać wspomnianego poranku w redakcji, znalazłem także artykuł, który był względem mnie

mniej więcej tym, czym jest przysłowiowa koza względem pochyłego drzewa. Autor najwięk-

szej (co do liczby stronic) powieści polskiej spojrzał w owym artykule à vol d’oiseau na spo-

łeczeństwo i rozpłakał się rzewnie; potem siadłszy w swą łódkę pasterską żeglował po falach

własnych łez ku opinii publicznej i zezując jednym okiem na Prusa, drugim na mnie, wołał na

ludzi, że koniec świata jest bliski, że apokaliptyczne potwory zaczęły nie tylko chodzić po

świecie, ale i pisywać odcinki, i że on pierwszy przepowiada to w swym piśmie, którego pre-

numerata wynosi: w Warszawie tyle a tyle, na prowincji tyle a tyle, kwartalnie tyle a tyle,

miesięcznie tyle, etc.

Nie jestem jeszcze tak zepsuty, abym nie miał żałować za grzechy; przejęła mnie więc

skrucha i począłem robić rachunek sumienia za siebie i za mego kolegę Prusa.

Ach! lista grzechów naszych była długa jak Bakałarze Adama Pługa. Namawialiśmy ludzi

do zakładania straży ogniowych, szkółek, ochronek, jedwabnictwa, muzeów, resurs rzemieśl-

niczych, ogrodów zoologicznych, spółek, banków, regulowania brzegów Wisły, do asenizacji,

kanalizacji, giełd zbożowych. Nie dawaliśmy nikomu spokoju, jeździliśmy po komitetach,

wołaliśmy o drogi bite; napadaliśmy na niewinne pograniczne spekulacje z okowitą, tak jak

gdyby system wolnego handlu nie był wyższym od celnego; nie dawaliśmy ani chwili odpo-

czynku zalegającym w opłatach członkom rozmaitych towarzystw, tak jakby godziło się mar-

nować grosz ciężko zapracowany na Bóg wie jakie niepewne cele. Słowem, daliśmy się we

znaki najspokojniejszym obywatelom naszego kraju, obywatelom, którzy są hamulcem nie

dozwalającym, aby wóz społeczny stoczył się w przepaść, hamulcem tak nawet silnym, że

wóz społeczny nie tylko nie druzgocze się w kawałki po nieznanych drogach, ale stoi w miej-

scu, jak gdyby na cześć i chwałę komitetu szosowego zagrzązł w błocie na szosie pod War-

szawą.

Rozmyślałem tak tedy długo, a żal coraz większy i coraz większa skrucha ogarniała serce

moje, gdy nagle usłyszałem swoje nazwisko wymówione w przedpokoju redakcyjnym. Ktoś

pytał się woźnego, czy może widzieć się ze mną.

– Wielki Boże! – pomyślałem sobie. – To zapewne chevalier Zielonogłowski ze „szpadą

ojców swoich”.

I zdjął mnie strach przed „szpadą ojców” kawalera Zielonogłowskiego. – Co to będzie? co

to będzie? – pytałem się sam siebie.

Tymczasem drzwi otworzyły się. Do redakcji wszedł jakiś dżentelmen mający koło sześciu

stóp wzrostu, ze wspaniałą jasną brodą.

– Czy z panem Litwosem mam honor mówić? – spytał niskim, basowym głosem, który

przypominał mi ryk lwa.

– Czym panu mogę służyć? – odpowiedziałem z uprzejmym pośpiechem, robiąc rękoma z

tyłu rozpaczne wysilenia, aby dostać się do laski stojącej w kącie, która jak na złość zsunęła

się właśnie na ziemię.

– Czy to pan pisuje „Chwilę obecną”?

– Stało się! – pomyślałem.

– To jest... właściwie... Bo to widzi pan, czasami reporterowie przynoszą mi mylne fakta...

Ale z kimże mam honor?

– Jestem X z Poznańskiego.

Odetchnąłem, albowiem nigdy nic nie pisałem o Poznańskiem.

– A więc pan z Poznańskiego?

– Tak, panie.

– Ach! to właśnie cieszy mnie niewymownie.

– Widzę, że pan nie bardzo kocha warszawiaków.

– Owszem, panie. Tylko bez wzajemności.

– Otóż przyszedłem spytać, czy panowie macie jakie stosunki z Ameryką?

– Nie mogę panu ukryć – odpowiedziałem ze spuszczonymi oczyma – że nasza gazeta li-

czy tam kilka tysięcy prenumeratorów...

– Aż tylu?

– O, tak! między innymi prezydent Grant pilnie studiuje naszą politykę.

– Nie chodzi mi o tak wysokie stosunki. Ja, panie, wyjeżdżam do Stanów Zjednoczonych

pojutrze i chciałbym od panów dostać list do pana Horaina. Czy pan zna pana Horaina?

– Oh! doskonale... Od trzech lat.

Mówiąc nawiasem, czytałem wszystkie listy pana Horaina, ale jego samego nie widziałem

nigdy w życiu.

– Więc pan go zna od trzech lat? Ależ mnie się zdaje, że on od czterech lat mieszka w

Ameryce?

– Omyliłem się: znam go od sześciu lat.

– Owóż prosiłbym panów o list do niego. Ja chcę tam kupić kawał gruntu i osiedlić się.

Moja żona słaba, potrzebuje ciepłego klimatu, a tam, słyszę, ciepło.

– Jak gdzie. Ale przecież i we Włoszech ciepło.

– Ciepło, ale drogo; tymczasem tam, słyszę, ziemię darmo dają, tylko się trzeba strzec, że-

by nie okpili, bo to chytry naród. Owóż pan Horain, jako człowiek miejscowy, pomoże mi i

powie, komu ufać, komu nie. A przy tym i ja się z nim potrafię rozmówić, bo to ja po angiel-

sku... jakoś nie ten... tego...

– Dobrze. Damy panu listy do pana Horaina.

– A pan sam się na wystawę nie wybierze?

– Ja? poczekaj no pan... jeszczem się nad tym nie zastanowił... Zaraz... Wybiorę się, nie

wybiorę, wybiorę, nie wybiorę... wybiorę... Tak jest! jadę, panie.

– A to pan jedź teraz ze mną: będzie nam obudwom raźniej.

– A która teraz godzina?

– Samo południe.

– O drugiej jadam obiad, mam więc dwie godziny czasu do namysłu. Przyjdź pan na obiad,

będę zdecydowany.

– Dobrze. Żegnam pana!

– Kłaniam się panu serdecznie. Pani dobrodzice moje uszanowanie!

Zostałem sam.

Godzina pierwsza po południu uderzyła na naszym zakatarzonym zegarze, a ja, siedząc na

tym samym miejscu, rozmyślałem jeszcze: jechać czy nie jechać? – jak Hamlet nad swoim:

„być czy nie być”. Ale jeżeli nie pojadę, cóż będę robił? Będę pisywał po nocach?... Ależ i w

Ameryce mogę pisywać także. Co więcej, doktor zalecił mi, żebym nie pisywał po nocach; a

ponieważ w Ameryce właśnie wtedy wypada noc, kiedy u nas dzień, zatem pisywać w Ame-

ryce w nocy jest to pisywać w Europie we dnie, czyli: jechać do Ameryki jest to wypełniać

polecenie swego doktora.

Sienkiewicz Henryk - Listy z podróży do Ameryki.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: