05.Dzieje.pdf

William Barclay

DZIEJE

APOSTOLSKIE

Pozna 2002

Tłumaczyli:

Ruth Kowalczuk, Witold Zachanowicz,

Aleksander Bła"owski, Aleksander Kircun

Wydanie poprzednie ukazało si$ nakładem

Wydawnictwa „Słowo Prawdy” w 1979 r.

Redakcja: Adam Ciorga

WPROWADZENIE

Cenna Ksi ga

Mo"na powiedzie1, "e Dzieje Apostolskie s3 najwa"niejsz3 ksi$g3 w

Nowym Testamencie. Gdyby7my jej nie posiadali, to poza tym, co mo"na

by było odtworzy1 z listów Pawła, nie mieliby7my "adnych informacji o

wczesnym Ko7ciele. Istniej3 dwa sposoby pisania historii. Jednym posłu-

guje si$ kronikarz, który stara si$ przedstawi1 bieg wydarze w porz3dku

chronologicznym, tydzie po tygodniu, dzie po dniu. Drugim posługuje

si$ pisarz, który jak gdyby otwieraj3c szereg okien, daje nam mo"liwo71

spojrzenia na wa"ne momenty i wielkich ludzi danego okresu. Autor

Dziejów Apostolskich posługuje si$ tym drugim sposobem. Pomimo przy-

j$tego powszechnie sformułowania tytułu tej ksi$gi, nie mamy do czynie-

nia z wyczerpuj3cym opisem dziejów apostołów. Oprócz apostoła Pawła

ksi$ga wspomina tylko trzech innych apostołów. W rozdziale dwunastym

(w. 2) w jednym zdaniu znajduje si$ wzmianka, "e Jakub, brat Jana został

7ci$ty przez Heroda. Posta1 Jana pojawia si$ tylko w narracji, nieliczne

odcinki Dziejów Apostolskich mówi3 o Piotrze. Grecki tytuł tej ksi$gi

nale"ałoby raczej przetłumaczy1 jako „Dzieła M$"ów Apostolskich”,

poniewa" przekazuje ona typowe czyny, okoliczno7ci i dzieła wielkich

bohaterów wczesnego ko7cioła.

Autor Ksi gi

Od najwcze7niejszych czasów uwa"a si$, "e autorem Dziejów Apo-

stolskich jest Łukasz, chocia" sama ksi$ga nie wspomina o tym fakcie. O

Łukaszu wiemy mało. W Nowym Testamencie znajdujemy o nim zaled-

wie trzy wzmianki (Kol 4,14; Flm 24; 2 Tm 4,11). Na podstawie tych

trzech wzmianek mo"emy stwierdzi1 na pewno dwie rzeczy, po pierwsze,

"e Łukasz był lekarzem i po drugie, "e był jednym z najbardziej cenionym

przez Pawła pomocników i najwierniejszym z jego przyjaciół oraz, "e

towarzyszył mu w czasie ostatniego uwi$zienia. Jednego szczegółu mo-

"emy si$ tylko domy7la1, mianowicie tego, "e Łukasz pochodził z pogan.

Jedenasty wiersz czwartego rozdziału Listu do Kolosan zamyka list$ po-

zdrowie od tych, „którzy s3 z obrzezania”, to jest od Fydów. Wiersz

dwunasty rozpoczyna now3 list$ i mo"na przypuszcza1, "e ta nowa lista

obejmuje osoby pochodz3ce z pogan. Okazuje si$, "e Łukasz jest jedynym

autorem ksi3g Nowego Testamentu pochodz3cym z pogan. U"ywane

przez niego zwroty medyczne sugeruj3, "e był lekarzem. W swojej Ewan-

gelii, pisz3c o człowieku op$tanym przez ducha nieczystego, Łukasz

u"ywa okre7lenia „demon rzucił go na 7rodek”. Było to prawidłowe me-

dyczne okre7lenie konwulsji. Równie" w Ewangelii (9,38) Łukasz opisuje

człowieka, który prosił Jezusa, aby „wejrzał” na jego syna. Przy pomocy

takiego zwrotu zwykle okre7lano wizyt$ lekarza u pacjenta. Najbardziej

interesuj3cym przykładem wskazuj3cym na skłonno71 Łukasza do u"y-

wania zwrotów medycznych jest wypowiedJ o wielbł3dzie i uchu igiel-

nym. Wyst$puje ona u trzech ewangelistów (Mt 19,24; Mk 10,25; Łk

18,25). Marek i Mateusz u"ywaj3 greckiego słowa raphis, które było sło-

wem powszechnie u"ywanym dla okre7lenia igły krawieckiej lub igły

u"ywanej w gospodarstwie domowym. Jedynie Łukasz u"ywa słowa be-

lone, które było fachowym okre7leniem igły chirurgicznej. Dla lekarza

rzecz3 naturaln3 było posługiwanie si$ słownictwem lekarskim.

Odbiorcy Ksi gi

Łukasz zadedykował zarówno swoj3 Ewangeli$ jak i Dzieje Apostol-

skie człowiekowi zwanemu Teofil (Łk 1,3; Dz 1,1). Mo"emy jedynie do-

my7la1 si$, kim był Teofil. W Ewangelii (1,3) imi$ Teofil poprzedzone

jest słowem „ dostojny”. Wyra"enie to dosłownie znaczy „wasza dostoj-

no71”. Teofil musiał by1 osob3 wysoko postawion3 w słu"bie Cesarstwa

Rzymskiego. Istniej3 trzy hipotezy co do tego, kim był Teofil.

1. By1 mo"e imi$ to nie było prawdziwym imieniem człowieka, któ-

remu ksi$ga były zadedykowana. W tamtych czasach przynale"no71 do

chrze7cijan mogła by1 niebezpieczna. Imi$ Teofil albo Teofilus w orygi-

nale pochodzi od dwóch greckich słów: teos, które znaczy Bóg i philein,

które znaczy – miłowa1. By1 mo"e Łukasz napisał swoj3 ksi$g$ dla jakie-

go7 człowieka miłuj3cego Boga, a nie u"ył jego prawdziwego imienia ze

wzgl$du na niebezpieczestwo, jakie taka decyzja mogła spowodowa1.

2. Je"eli Teofil był faktycznie osob3, do której zwracał si$ Łukasz, to,

jak ju" powiedzieli7my, musiał by1 wysokim urz$dnikiem rzymskim. By1

mo"e Łukasz napisał t$ ksi$g$ po to, aby pokaza1 mu, "e chrze7cija stwo

jest pi$kne i godne przyj$cia, a chrze7cijanie s3 dobrymi i szlachetnymi

ludJmi. Mo"liwe, "e Dzieje Apostolskie s3 obron3 chrze7cijastwa, napi-

san3 w celu przekonania jakiego7 dostojnika rzymskiego, aby nie prze7la-

dował chrze7cijan.

3. Istnieje jeszcze jedna teoria, bardziej romantyczna od poprzednich.

Łukasz był lekarzem, a w staro"ytno7ci lekarze cz$sto byli niewolnikami.

By1 mo"e, Łukasz był lekarzem Teofila. By1 mo"e, Teofil był 7miertelnie

chory, a umiej$tno7ci i po7wi$cenie Łukasza pomogły mu wróci1 do

zdrowia. By1 mo"e, Teofil z wdzi$czno7ci obdarzył Łukasza wolno7ci3, a

Łukasz chciał potem odwdzi$czy1 si$ za ten dar. Historia o Jezusie była

czym7 najdro"szym, co posiadał. Napisał j3 i posłał Teofilowi.

Cel napisania Dziejów Apostolskich

Spróbujmy zastanowi1 si$, co skłoniło Łukasza do napisania tej ksi$-

1. Jednym z powodów była ch$1 obiektywnego ukazania chrze7cija-

stwa przedstawicielom rz3du rzymskiego. Wiele razy autor odchodzi od

głównego tematu, aby podkre7li1 jak uprzejmi byli rzymscy stró"e po-

rz3dku w stosunku do Pawła. Wspomina, "e Sergiusz Paweł, prokonsul

Cypru, nawraca si$ na chrze7cijastwo (Dz 13,12), w Koryncie, Galion

jest całkowicie bezstronny (Dz 18,12), pretorzy w Filippi odkrywaj3 swo-

j3 pomyłk$ i publicznie przepraszaj3 Pawła (Dz 16,35), przedstawiciele

władzy w Efezie s3 "yczliwi w stosunku do Pawła i dbaj3 o to, "eby nie

stała mu si$ krzywda (Dz 19,31). Łukasz wykazuje, "e w latach poprze-

dzaj3cych napisanie Dziejów Apostolskich, władze rzymskie cz$sto były

bezstronne, sprawiedliwe i pozytywnie ustosunkowane wzgl$dem chrze-

7cijan. Stara si$ te" wykaza1, "e chrze7cijanie byli dobrymi i lojalnymi

obywatelami i za takich byli uwa"ani przez władze. Na przykład Galion

odpowiadaj3c na skarg$ Fydów na Pawła, orzeka, "e nie chodzi tutaj o

"adne bezprawie lub zły czyn (Dz 18,14), pisarz miejski z Efezu wydaje

dobr3 opini$ o chrze7cijanach (Dz 19,37), Klaudiusz Lizjasz specjalnie

podkre7la, "e nie ma nic przeciwko Pawłowi (Dz 23,29), Festus orzeka, "e

Paweł nie uczynił niczego zasługuj3cego na kar$ 7mierci, a wraz z

Agrypp3 zgadzaj3 si$, "e Paweł mógłby by1 zwolniony, gdyby nie odwo-

łał si$ do cesarza. Łukasz pisał Dzieje Apostolskie w czasach, kiedy

chrze7cijanie byli nielubiani i prze7ladowani i pragn3ł wykaza1, "e rzym-

scy urz$dnicy i funkcjonariusze uwa"aj3c chrze7cijan za dobrych ludzi i

lojalnych obywateli, byli obiektywni w swoich s3dach i postawach. Wy-

suni$to nawet kiedy7 interesuj3c3 sugesti$, "e Dzieje Apostolskie s3 li-

gi.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: