Specyfika działań.pdf

analizy i materiały

Specyika działań

konserwatorskich

w ogrodach regularnych

Dorota Sikora

1. UWARUNKOWANIA WPŁYWAJĄCE

NA PRZYJĘTE POSTĘPOWANIE

KONSERWATORSKIE

Postępowanie konserwatorskie w odniesieniu do ba-

rokowego ogrodu regularnego oraz każdego innego

ogrodu historycznego uzależnione jest od jego stanu

zachowania, uwarunkowań prawnych, ekonomicz-

nych, zastanej funkcji obiektu, kwestii własnościo-

wych, uwarunkowań siedliskowych, uwarunkowań

dotyczących możliwości stosowania historycznych

doborów roślin i materiałów budowlanych, woli

i świadomości zarządzającego ogrodem, społecznej

akceptacji prowadzonych działań konserwatorskich.

Na postępowanie konserwatorskie wpływa również

specyika ogrodu barokowego, wynikająca z zasad

jego tworzenia i pielęgnacji.

Barokowy ogród regularny podporządkowy-

wał sobie miejsce, w którym powstawał. W trakcie

jego zakładania dochodziło do dużych przekształ-

ceń rzeźby terenu na skutek budowy sztucznych

tarasów 1 , plantowania znacznych obszarów w celu

uzyskania dalekich perspektyw 2 , zmian stosunków

wodnych (temu m.in. służył kanał w Ogrodzie Wer-

salskim, założonym na terenie bagiennym) 3 . Ogród

regularny powstawał szybko, zazwyczaj w ciągu 2-3

lat prace kończono, a kolejne przekształcenia odby-

wały się jeszcze szybciej: na przyjazd ważnego gościa

czy w związku z uroczystością dworską. Co więcej,

ówcześni teoretycy zalecali na przykład, aby sadzone

drzewa były maksymalnie kilku- lub kilkunastoletnie,

o ściśle określonych proporcjach pnia i korony, wy-

mieniane w miarę starzenia na nowe, dostosowane

skalą do architektury i reszty kompozycji ogrodowej 4 .

Przy formowaniu drzew alejowych trzymano się ści-

śle zaleceń Dezalliera d'Argenville'a. Przyjęto za nim,

że pień drzewa może mieć maksymalną wysokość

4,80 m. Ogólna wysokość drzewa nie może przekra-

czać 9 m. Korony drzew w alejach nie powinny się

stykać, aby uzyskać formę tzw. „alej otwartych” 5 .

Opisany sposób zakładania i dalszego funkcjono-

wania ogrodu regularnego nie sprzyjał wykształcaniu

bogatych zbiorowisk roślinnych; z założenia nie do-

puszczano do sukcesji roślinnej, wymieniając często

zarówno drzewa, krzewy, obsadzenia kwiatowe, jak

i darń.

Barokowe ogrody regularne przez kolejne stulecia

ulegały przemianom. Część przekształcono w parki

krajobrazowe (sztandarowym przykładem jest park

w Puławach), część pielęgnowano ekstensywnie

(np. ogród w Wolborzu), część nie pielęgnowanych

1 Na przykład w ogrodzie w Podhorcach, w Ogrodzie Wilanow-

skim, w ogrodzie klasztornym karmelitów w Warszawie.

2 Na przykład w Ogrodzie Wilanowskim, w Ogrodzie Branic-

kich w Białymstoku.

3 Na przykład w Ogrodzie Wilanowskim, w XVIII-wiecznych

ogrodach regularnych w Wołczynie, w Krystynopolu, w Cho-

roszczy.

4 Zalecenia takie dawał m.in. Dezallier d’Argenville w swo-

im traktacie La héorie et Pratique de Jardinage, Pa r y ż 170 9

i późniejsze wydania. Zgodnie z głoszonymi przez niego za-

sadami wymieniono współcześnie zadrzewienie w ogrodzie

w Schwetzingen, drzewa w układach alejowych w Herren-

hausen. Skalę zadrzewienia dopasowuje się do charakteru

ogrodu w Wersalu – poprzez wymianę przerośniętych boskie-

tów na nowe nasadzenia. Całkowitą wymianę zadrzewienia

na nowe, w imię przywrócenia zaprojektowanych w X V II w.

proporcji zadrzewienia do architektury, przeprowadzono

w Hampton Court. W Polsce działania o tym charakterze

podjęto w Ogrodzie Branickich, usuwając w 2008 r. stare za-

drzewienie z dziedzińca wstępnego z zamierzeniem zastąpie-

nia go nowymi nasadzeniami. Prace konserwatorskie nadal

tu trwają.

5 H. Wertz, Ogród pałacowy w Schwetzingen – po 250 latach

wciąż młody, [w:] „Ogród Branickich w Białymstoku, badania,

projekty, realizacja”, Studia i Materiały. Ogrody, 2000, 9 (15)

s. 86-94.

analizy i materiały •

kurier konserwatorski

7 2010

1. Ogród w Hampton Court, stan sprzed przeprowadzenia

prac konserwatorskich, 1993 r. (w: S. hurley, William

III's Privy Garden at Hampton Court Palace, research and

restoration, Londyn 1995).

2. Ogród w Hampton Court po przywróceniu formy

przestrzennej z końca XVII w., 2005 r.

Wszystkie fot. D. Sikora.

zarosła samosiewem (np. ogrody w Narolu, Wysoc-

ku). W niektórych obiektach, po latach zaniedbań

czy funkcjonowania układu krajobrazowego, podję-

to działania na rzecz przywrócenia kompozycji regu-

larnej: np. w Ogrodzie w Podhorcach (pocz. XX w.),

w Ogrodzie Wilanowskim (l. 50 i 60. XX w.), w Ogro-

dzie Branickich w Białymstoku (l. 50. i 60. XX w.).

W dzisiejszych realiach mamy więc do czynienia nie

z kompletnymi kompozycjami regularnymi, lecz z ich

reliktami lub ogrodami, stanowiącymi późniejszą

próbę wskrzeszania barokowych założeń.

Stan zachowania barokowych ogrodów regular-

nych powoduje, że w dotychczasowej praktyce kon-

serwatorskiej przyjmowano dwa podstawowe kie-

runki postępowania konserwatorskiego:

ochronę reliktów dawnego założenia pomimo de-

2. ZAKRES POSTĘPOWANIA

KONSERWATORSKIEGO DLA OGRODÓW

REGULARNYCH

Zakres postępowania konserwatorskiego dla dane-

go barokowego ogrodu regularnego powinien wyni-

kać z jego specyiki. Przedstawiony poniżej ogólny

schemat postępowania konserwatorskiego należy

zatem każdorazowo dostosować do indywidualnych

potrzeb i uwarunkowań, w jakich dany ogród współ-

cześnie funkcjonuje.

2.1. działania formalno-prawne

ocena wpisu do rejestru zabytków i podjęcie ewen-

•

tualnych działań formalno-prawnych, mających na

celu zwiększenie skuteczności prawnej ochrony

ogrodu zabytkowego (rozpoznanie prawidłowości

określenia przedmiotu wpisu, zakresu wpisu, wy-

znaczenia granic ochrony konserwatorskiej),

ocena współczesnej formy użytkowania i jej wpły-

formacji i zmian w proporcjach, z poszanowaniem

zmian siedliskowych i wynikającego z nich samo-

siewu (np. ogród w Wolborzu),

powrót do kompozycji z XVII i XVIII w. – w imię

•

wu na stan zachowania substancji zabytkowej

ogrodu regularnego,

ocena sytuacji własnościowej i jej wpływu na stan

zachowania jedności kompozycyjnej ogrodu i pa-

łacu – odtworzenie formy przestrzennej ogrodu,

z jej proporcjami, relacjami ogród – architektura,

historycznym składem gatunkowym, nie limitowa-

nym warunkami siedliskowymi (przy założeniu cy-

klicznej wymiany roślinności – jak miało to miejsce

w XVII i XVIII w.). Z przyczyn ekonomicznych takie

postępowanie może być stosowane tylko w obiek-

tach dysponujących dużymi środkami inansowymi

(np. ogród w Hampton Court w Wielkiej Brytanii,

w Polsce część tarasowa Ogrodu Wilanowskiego,

Ogród Branickich w Białymstoku).

•

zachowania substancji zabytkowej ogrodu regular-

nego.

2.2. prace pomiarowe i inwentaryzacyjne

pomiar geodezyjny i rozpoznanie wysokościowe te-

•

renu, ze szczególnym zwróceniem uwagi na relikty

kompozycji regularnej,

inwentaryzacja szaty roślinnej,

•

inwentaryzacja układu drogowego,

•

inwentaryzacja elementów architektury ogrodowej.

instrukcje •

analizy i materiały

•

analizy i materiały

Zakres badań powinien wynikać ze specyiki da-

nego ogrodu i przyjętych ogólnych założeń dla proce-

su konserwacji.

przetrwała 370 lat, w Ogrodzie Wilanowskim 330

lat, w Ogrodzie Branickich w Białymstoku – 300 lat,

podczas gdy trwałość jednej generacji form roślin-

nych ogrodu oceniana jest na około 100 lat 8 . Trwa-

łość innych jednostkowych elementów kompozycji

parku (rzeźby, pawilony) jest często jeszcze mniejsza

i zależy zazwyczaj od czynników losowych. Longin

Majdecki oceniał, że trwałość jednostkowa substan-

cji zabytkowej (a więc trwałość pojedynczych jej ele-

mentów) jest znacznie mniejsza niż trwałość struktu-

ralna – w odniesieniu do układu całego ogrodu bądź

jego części. Działania konserwatorskie w odniesieniu

do ogrodu regularnego powinny polegać zatem na

pełnym i trwałym zachowaniu substancji struktural-

nej oraz sukcesywnej, w miarę zniszczeń, wymianie

zabytkowej substancji jednostkowej 9 .

W większości przypadków barokową substancję

zabytkową ogrodu stanowią: antropogeniczne formy

ukształtowania terenu (np. tarasy, rampy, wgłębniki),

budowle i detale architektoniczne (pałac jako domi-

nanta całości założenia, pawilony ogrodowe, mury

oporowe, mosty, fontanny, schody), wystrój rzeźbiar-

ski, układ wodny lub jego pozostałości. Do rzadkości

należą ogrody, w których zachowała się XVII-wieczna

lub XVII-wieczna szata roślinna 10 . Zazwyczaj są to

pojedyncze drzewa, nie tworzące kompletnego ukła-

du kompozycyjnego 11 . Strukturalną substancją za-

bytkową czy też wartością historyczną, decydującą

o wartości obiektu, jest też fakt przetrwania ogrodu

w pierwotnych granicach, zachowanie podstawo-

wych cech regularnego układu kompozycyjnego (np.

dyspozycji przestrzennej terenu czy osiowości kom-

pozycji) i historycznych powiązań z krajobrazem.

Substancję zabytkową stanowią również późniejsze

nawarstwienia, uznane za cenne i wnoszące do kom-

pozycji ogrodowej nowe wartości.

2.3. badania w ogrodach regularnych

Badania substancji zabytkowej ogrodu powinny być,

w myśl postanowień Karty Florenckiej, obowiązu-

jącym wymogiem w tych ogrodach, gdzie planowa-

ne są prace konserwatorskie, polegające w znacznej

mierze na odtworzeniu dawnych elementów kom-

pozycji ogrodowej, na częściowych rekonstrukcjach,

w oparciu o zachowane relikty i dane z archiwaliów 6 .

Szczątkowy stan zachowania substancji zabytkowej

w barokowych kompozycjach ogrodowych powoduje,

że wymóg przeprowadzenia badań dotyczy większo-

ści ogrodów regularnych. Najwięcej danych o histo-

rycznym ogrodzie regularnym dostarczają:

badania materiałów archiwalnych, uzyskanych

•

z kwerend archiwalnej i bibliotecznej,

badania nieinwazyjne,

•

badania archeologiczne,

•

badania architektoniczne,

•

badania dendrochronologiczne,

•

badania palinologiczne i makroszczątków roślin-

nych.

2.4. analizy konserwatorskie

Zgromadzony w trakcie badań i prac inwentaryza-

cyjnych materiał powinien zostać poddany analizie,

w celu opracowania wytycznych dla prac projekto-

wych. Analizy wnoszące zazwyczaj najwięcej infor-

macji o ogrodach regularnych to:

krytyczna analiza źródeł,

•

analiza wiekowa drzewostanu,

•

analiza kompozycji,

•

analizy porównawcze i analogie,

•

ustalenie faz rozwojowych ogrodu,

•

analiza stanu zachowania substancji zabytkowej.

3. ZALECENIA KONSERWATORSKIE

Rozpoczęcie procesu inwestycyjnego, w tym tak-

że opracowanie programu prac konserwatorskich

i programu zagospodarowania zabytkowego ogro-

du, winno być poprzedzone wydaniem zaleceń kon-

serwatorskich, które mogą mieć duże znaczenie dla

prawidłowego wykonania prac konserwatorskich.

Umożliwia to przepis art. 27 Ustawy z dnia 23 lipca

2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

(Dz.U. 2003 Nr 162, poz. 1568), zgodnie z którym, na

W ogrodach zabytkowych nie tylko substancja

materialna tworzy zabytek, decyduje o jego warto-

ściach, ale również porządek, w jakim została ona

w przestrzeni ułożona, innymi słowy, forma czy

układ przestrzenny. Karta Florencka mówi, iż auten-

tyczność ogrodu historycznego dotyczy zarówno jego

rysunku, jak i substancji 7 . Forma przestrzenna ogro-

du regularnego, silnie wyznaczona w terenie, okazała

się bardzo trwała w czasie. W ogrodzie w Podhorcach

6 Karta Florencka, art. 15.

7 Karta Florencka, art. 9.

8 L. Majdecki, Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń

ogrodowych, Warszawa 1993, s.16.

9 Tamże, s. 22-24.

10 W miarę kompletne układy regularnych nasadzeń zacho-

wały się jedynie w bardzo późno zakładanych ogrodach regu-

larnych, w końcu wieku XVIII, np. w Wolborzu czy w Narolu.

11 Na przykład pojedyncze graby pospolite Carpinus betu-

lus i lipy drobnolistne Tilia cordata w ogrodzie w Choroszczy;

w Ogrodzie Branickich w Białymstoku nie zachowało się żad-

ne z XVIII-wiecznych drzew.

•

analizy i materiały •

kurier konserwatorski

7 2010

wniosek właściciela lub posiadacza zabytku, woje-

wódzki konserwator zabytków przedstawia w formie

pisemnej zalecenia określające sposób korzystania

z zabytku, jego zabezpieczenia i wykonania prac kon-

serwatorskich, a także zakres dopuszczalnych zmian,

które mogą być w tym zabytku wprowadzone.

Waga tego etapu postępowania konserwator-

skiego jest niezwykle istotna w przypadku ogrodów

zabytkowych, gdyż zawarte w wymienionej powyżej

ustawie wymogi konserwatorskie względem właści-

ciela zabytku nieruchomego, związane z adaptacją

tego zabytku na cele użytkowe 12 , nie dla wszystkich

właścicieli parków zabytkowych są jednoznaczne

i zrozumiałe 13 . W zaleceniach konserwatorskich na-

leżałoby zatem przełożyć sformułowania ustawy, od-

noszące się do wszystkich zabytków nieruchomych,

na terminologię stosowaną w konserwacji zabytków

sztuki ogrodowej. Zalecenia te powinny określić wy-

mogi dokumentacyjne dla danego parku zabytkowe-

go, obejmujące:

pomiar geodezyjny lub jego aktualizacja – w zależ-

•

projekty budowlane i wykonawcze – w zakresie

uzależnionym od specyiki danego ogrodu,

wieloletni plan pielęgnacji ogrodu.

•

Zalecenia konserwatorskie powinny uwzględniać

indywidualny charakter danego ogrodu historycz-

nego i mieć na celu przede wszystkim ochronę i wy-

eksponowanie zachowanej substancji zabytkowej

oraz poszanowanie autentyzmu kompozycji ogro-

dowej.

•

4. USTALENIE PROGRAMU

KONSERWATORSKIEGO

Zgodnie z ustawą o ochronie zabytków i opiece nad

zabytkami programy konserwatorski i restauratorski

powinny określić zakres i sposób przeprowadzenia

prac, wskazać proponowane materiały i technolo-

gie. Ponieważ ogrody regularne różnią się od siebie

stanem zachowania substancji zabytkowej, poniższe

ogólne zasady określania programów konserwator-

skiego i restauratorskiego oraz kierunku przyjętego

postępowania konserwatorskiego przedstawiono

w ujęciu wariantowym.

ności od indywidualnej sytuacji obiektu,

inwentaryzację wraz z oceną stanu zachowania –

•

• ogrodach regularnych o dobrze zachowanej

substancji zabytkowej prace konserwatorskie

powinny mieć charakter systematycznej pielęgna-

cji 14 , której zakres określa się w wieloletnim planie

pielęgnacji 15 .

w zakresie drzewostanu, dróg parkowych, elemen-

tów architektury ogrodowej, układu wodnego,

rozpoznanie historyczne (w oparciu o kwerendy

•

archiwalną, biblioteczną oraz – w uzasadnionych

przypadkach – badania archeologiczne),

analizy: krytyczną analizę źródeł, analizę wieko-

• ogrodach regularnych, gdzie stan zachowa-

nia substancji zabytkowej wymaga niewiel-

kich uzupełnień i uczytelnień, priorytetem

przy ustalaniu programu konserwatorskiego po-

winna być ochrona i adaptacja substancji zabyt-

kowej. Współczesne uzupełnienia nie powinny jej

degradować. W obiektach, gdzie ilość środków nie

pozwala na utrzymywanie kosztownych, intensyw-

nie pielęgnowanych form roślinnych, mogą być

stosowane pewne uproszczenia, przy zachowaniu

ogólnej formy przestrzennej danego elementu:

możliwe jest na przykład zastępowanie kosztow-

nych parterów haftowych – gazonowymi 16 .

•

wą drzewostanu, analizę kompozycji (obejmującą

również powiązania z krajobrazem otaczającym),

analizę faz rozwojowych układu przestrzennego,

analizę stopnia zachowania substancji zabytkowej,

a w uzasadnionych przypadkach – analizę porów-

nawczą,

określenie planowanego sposobu użytkowania,

•

wnioski do prac projektowych, wynikające z prze-

prowadzonych analiz, podane w formie programu

konserwatorskiego,

projekt koncepcyjny,

•

12 Art. 25 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabyt-

ków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2003 Nr 162, poz. 1568),

stwierdza, iż zagospodarowanie na cele użytkowe zabytku

nieruchomego wpisanego do rejestru wymaga posiadania

przez jego właściciela lub posiadacza:

dokumentacji konserwatorskiej określającej stan zacho-

•

uzgodnionego z wojewódzkim konserwatorem zabytków

•

programu zagospodarowania zabytku nieruchomego wraz

z otoczeniem oraz dalszego korzystania z tego zabytku,

z uwzględnieniem wyeksponowania jego wartości.

13 Sygnalizowali to pracownicy służb konserwatorskich

w ankiecie przygotowanej przez KOBiDZ w związku z zorga-

nizowanym przez KOBiDZ seminarium „Parki zabytkowe –

ochrona i konserwacja” (Warszawa, 16-17 czerwca 2008 r.).

14 Karta Florencka, art. 11.

15 Wprowadzenie planów pielęgnacji ogrodów zabytko-

wych jest postulatem autorki.

16 Sytuacja taka zaistniała w ogrodzie w Sokolnikach, gm.

Sokolniki, gdzie zrezygnowano z odtwarzania barokowgo

ornamentu parterów, stosując uproszenia w ich rysunku.

wania zabytku nieruchomego i możliwości jego adaptacji,

z uwzględnieniem historycznej funkcji i wartości tego za-

bytku;

uzgodnionego z wojewódzkim konserwatorem zabytków

•

programu prac konserwatorskich przy zabytku nieru-

chomym, określającego zakres i sposób ich prowadzenia

oraz wskazującego niezbędne do zastosowania materiały

i technologie;

instrukcje •

analizy i materiały

analizy i materiały

• ogrodów, w których substancja zabytko-

wa zachowała się częściowo , w związku z czym

planowane są prace konserwatorskie z elementami

rekonstrukcji, w imię uczytelnienia układu kompo-

zycyjnego i zachowania jedności stylistycznej pałac

– ogród, gdzie „przywrócenie dawnej świetności”

jest wyraźnym oczekiwaniem społecznym 17 , po-

winien zostać opracowany program prac restau-

ratorskich 18 . Program ten powinien bazować na

ocenie stanu zachowania substancji zabytkowej,

a wszelkie uzupełnienia – na wynikach przeprowa-

dzonych badań, kwerend archiwalnych i bibliotecz-

nych, analiz porównawczych 19 .

W ogrodach, gdzie substancja zabytkowa

Dla

watorskich przez obecnego właściciela, odpo-

wiednikiem programu konserwatorskiego powinny

być wnioski konserwatorskie, opracowane we wła-

ściwym dla danego miejsca urzędzie konserwator-

skim, dotyczące zakresu najpilniejszych prac zabez-

pieczających. Adresatem tych wniosków powinien

być inwestor zastępczy, działający z ramienia wo-

jewódzkiego urzędu ochrony zabytków lub władz

lokalnych (jeśli postrzegają one dany obiekt jako

cenny dla swojego regionu) 23 . W dalszych etapach

postępowania, po przeprowadzeniu doraźnego

zabezpieczenia substancji zabytkowej, urząd kon-

serwatorski w porozumieniu z władzami lokalnymi

powinien aktywnie szukać rozwiązań formalnych

i inansowych, umożliwiających przeprowadzenie

pełnego zakresu prac konserwatorskich.

•

zachowała się szczątkowo , natomiast prze-

trwało wyraźnie zdeiniowane w przestrze-

ni miejsce po ogrodzie i główna dominanta

architektoniczna , możliwa jest współczesna

aranżacja terenu, łącząca się harmonijnie w jeden

układ kompozycyjny z zachowaną architekturą.

Aranżacja ta może, ale nie musi ,odwoływać się do

wzorców historycznych 20 . Natomiast nie powinna

stanowić konkurencji wizualnej dla zachowanych

obiektów zabytkowych. Nie może nosić miana

ogrodu historycznego 21 , nie powinna korzystać

z przywilejów przysługujących obiektom zabyt-

kowym. Jako ogród współczesny powinna zostać

wykreślona z rejestru zabytków. Możliwe jest na-

tomiast wpisanie do rejestru zabytków miejsca po

dawnym ogrodzie – jako otoczenia zabytku – o ile

zachowana dominanta architektoniczna (pałac, ko-

ściół, klasztor, zamek) tego wymaga.

W ogrodach regularnych uznanych za wyjąt-

•

5. OPRACOWANIE DOKUMENTACJI

PROJEKTOWEJ

Obowiązujące akty prawne nie precyzują standardów

dokumentacyjnych w odniesieniu do ogrodów zabyt-

kowych. W Ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochro-

nie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2003 Nr

162 poz. 1568) art. 25 określa w sposób bardzo

ogólny wymagania związane z zagospodarowa-

niem na cele użytkowe zabytku nieruchomego,

wpisanego do rejestru zabytków. W związku

z tym, jak wcześniej wspomniano, wymogi dokumen-

tacyjne w odniesieniu do danego parku zabytkowego

powinny określić zalecenia konserwatorskie.

Dokumentacja projektowa dla zabytkowego

ogrodu regularnego, podobnie jak dokumentacja dla

innych założeń zabytkowej zieleni, powinna składać

się z trzech zasadniczych części: projektu koncep-

cyjnego 24 , projektów budowlanych 25 , sporządza-

nych w formie projektu zagospodarowania terenu

oraz odrębnych projektów budowlanych i architekto-

niczno-budowlanych (np. dla pawilonów ogrodowych,

mostów, murów oporowych, fontann, infrastruktury

kowo cenne dla kultury polskiej i europej-

skiej 22 , gdzie dalsze istnienie substancji za-

bytkowej jest zagrożone, a sytuacja własno-

ściowa jest niewyjaśniona lub też występuje

zdecydowany brak możliwości inansowo-or-

ganizacyjnych przeprowadzenia prac konser-

17 Na przykład w Ogrodzie Wilanowskim czy w Ogrodzie Bra-

nickich w Białymstoku, gdzie zarządzający tymi zabytkami

tak kreują ich wizerunek, by spełniały oczekiwania społeczne.

18 Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, art.

3 pkt. 7 i 9.

19 Karta Florencka, art. 15.

20 L. Majdecki, jw. s. 22-24.

21 Karta Florencka, art. 17.

22 Na przykład ogród w Brodach, woj. lubuskie, ogród w Wy-

socku, woj. podkarpackie, ogród w Gorzanowie, woj. dolnoślą-

skie, ogród w Kamieńcu Suskim, woj. warmińsko-mazurskie.

23 W obecnie obowiązującym prawodawstwie istnieje prze-

pis umożliwiający przeprowadzenie prac konserwatorskich

lub robót budowlanych przy zabytku w trybie wykonania za-

stępczego na koszt Skarbu Państwa. Wojewódzki konserwa-

tor zabytków wydaje wówczas decyzję określającą wysokość

tej wierzytelności. W uzasadnionych przypadkach wierzytel-

ność ta może być przez wojewodę w porozumieniu z General-

nym Konserwatorem Zabytków umorzona (art. 49 ust. 3 i 6

ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami).

24 Nie ma wymogu prawnego opracowania projektu koncep-

cyjnego. Wojewódzki konserwator zabytków może natomiast

na wniosek właściciela ogrodu zabytkowego wydać zalecenia

konserwatorskie, w których wskaże na potrzebę opracowania

projektu wstępnego – „koncepcyjnego”, co w wielu przypad-

kach pozwoli uniknąć opracowywania kosztownych projek-

tów, nie nadających się do realizacji z konserwatorskiego

punktu widzenia.

25 Zakres projektu budowlanego określa art. 34 ust. 3 Prawa

budowlanego.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: