Odpowiedzi Ćwiczymy czytanie ze zrozumieniem kl. 1 cz. 1.pdf

Anna Litwińczuk

Joanna Szenauk

Propozycja odpowiedzi

na pytania z działu Ćwiczymy

czytanie ze zrozumieniem

podręcznika

Krzysztofa Mrowcewicza

Przeszłość to dziś, kl. I, cz. I

Odpowiadając na liczne prośby nauczycie-

li, rozpoczynamy druk przykładowego mode-

lu odpowiedzi na pytania z działu Ćwiczymy

czytanie ze zrozumieniem podręcznika Krzysz-

tofa Mrowcewicza Przeszłość to dziś . Chcemy

jednak na wstępie uczynić ważne zastrzeże-

nie. Naszą intencją nie jest w jakiejkolwiek

mierze prezentacja gotowych szablonów od-

powiedzi. Należy bowiem wyjść od tego, że

pytania i polecenia zamieszczone w podręcz-

niku mają w zamyśle autora i wydawcy peł-

nić funkcję przewodnika po niekiedy dość

trudnych tekstach współczesnych badaczy

i komentatorów oraz pomóc w ćwiczeniu

umiejętności czytania tego typu tekstów. Py-

tań tych nie należy w żadnym wypadku wy-

korzystywać jako gotowych sprawdzianów.

Przedstawione poniżej odpowiedzi – stosow-

nie do funkcji, której podporządkowano pod-

ręcznikowy dział Ćwiczymy czytanie ze zrozu-

mieniem – nie są zatem matrycą, gotowym

wzorem rozwiązania, lecz jedynie orientacyj-

nymi wskazówkami, które mogą ukierunko-

wać pracę nauczyciela i uczniów.

Anna Litwińczuk

Autorki, z wykształcenia polonistki, są redaktor−

kami Wydawnictwa STENTOR

Joanna Szenauk

Klasa I

Anna Litwińczuk, Joanna Szenauk

Maria Ossowska, [ Starogrecki ideał rycerski ] (s. 19–20)

2. Ponieważ słowo „szlachetny” w świecie Homera nie odnosiło się do charak-

teru, lecz do pochodzenia. Przysługiwało komuś z racji samego urodzenia, a nie ze

względu na jego zachowanie.

3. Według autorki, szczególna wrażliwość starogreckich rycerzy na piękno po-

staci wyraża się np. w tym, że Parysowi wybacza się wiele z powodu jego urody.

Dowodem na rolę piękna fizycznego w świecie Homera jest także to, że rycerstwo

długo i cierpliwie znosiło trudy wojny prowadzonej z powodu pięknej kobiety.

4. Sprawność fizyczna w świecie Homera świadczyła o wysokim pochodzeniu

społecznym. Tylko bowiem wysoko urodzeni dysponowali wolnym czasem i mogli

poświęcić go na ćwiczenia fizyczne.

5. Umiejętność pięknego mówienia była cechą odróżniającą rycerzy od niższych

klas. Nie chodziło tu o szczególne umiejętności retoryczne, ale znajomość języka

wyższych warstw społeczeństwa, różnego od języka, którym posługiwał się lud.

6. [W odpowiedzi na to pytanie uczeń powinien wykorzystać znajomość frag-

mentów Iliady , by wykazać prawdziwość tezy, że „centralnym rysem bohatera Home-

rowego, rysem konstytutywnym, od którego są zależne inne rysy, jest dbałość o cześć,

pragnienia sławy i wyróżnienia”. Powinien przede wszystkim zwrócić uwagę na to,

że przedstawiciele obu zwaśnionych stron poszukują okazji do indywidualnych poje-

dynków, a tym samym – do wykazania się odwagą, walecznością i sprytem. Powodem

sławy rycerzy są ich bojowe wyczyny. Ambicja, dbałość o cześć powodują, że Achilles

urażony odmową branki wstrzymuje się od udziału w walce. Mimo że naraża w ten

sposób Greków na liczne klęski, jego dobre imię nie ucierpiało, a to dlatego, że

w oczach jego współtowarzyszy najważniejsza jest dbałość o honor i ambicja. Śmierć

przyjaciela Patroklosa powoduje zmianę nastawienia Achillesa: bohater postanawia

się zemścić i rusza do walki z Hektorem. Dbałość o cześć wymaga bowiem pomszcze-

nia krzywdy. Można też podkreślić, że wyraźny rys okrucieństwa widoczny w posta-

wie syna Peleusa nie dyskwalifikuje tej postaci w oczach Greków. Achilles uchodzi

za najdzielniejszego rycerza walczącego pod Troją i to on jest głównym bohaterem

Iliady (uczeń może przytoczyć cytat z inwokacji: „Gniew Achillesa, syna Peleja, opie-

waj, bogini…”)].

Michał Głowiński, [ Mit Prometeusza ] (s. 29–30)

2. Drugi akapit jest kontynuacją myśli zawartej w pierwszym. W pierwszym

akapicie autor zadaje pytanie o to, jakie jest symboliczne znaczenie mitu o Pro-

meteuszu, natomiast w drugim przystępuje do odpowiedzi na to pytanie.

3. Paradoksalność kondycji Prometeusza polegała na tym, że był on postacią

na wpół boską, a cierpiał bardziej niż śmiertelnicy. Paradoksalny jest także fakt,

że bohaterstwo Prometeusza wyrażało się nie tylko w jego czynach, ale także

w cierpieniu.

Ćwiczymy czytanie ze zrozumieniem

1. Rola genealogii była bardzo istotna, ponieważ dzięki znakomitemu pocho-

dzeniu było się zaliczanym do uprzywilejowanej grupy społeczeństwa. Stąd tak dużą

wagę przywiązywano do tego, by szczycić się łańcuchem dostojnych przodków.

1. Michała Głowińskiego w micie o Prometeuszu interesuje symboliczny

sens tej postaci. Intryguje go wielość interpretacji postaci Prometeusza.

Propozycja odpowiedzi na pytania…

5. Sprzeczności w ocenie znaczenia postaci Prometeusza polegają na tym,

że z jednej strony bardzo przysłużył się ludzkości, z drugiej zaś – stał się sprawcą

jej nieszczęścia, naruszając prawa podyktowane przez naturę i bogów. Walczył

samotnie, ale z myślą o całym rodzaju ludzkim.

6. Porównania w akapicie 4. przybliżają mitologiczną postać współczesne-

mu czytelnikowi (odpowiedź b).

7. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa porównywano Prometeusza

z Chrystusem, ponieważ bohater mitu, tak jak Chrystus, poświęcał się i cierpiał

za innych, oddał życie za całą ludzkość.

8. Przeciwieństwa (akapit 5.): Bóg – demon, odkupiciel – szatan (ewentu-

alnie: dobro – zło), natura – cywilizacja; ewentualnie też: zależność od praw

natury – wolność.

9. Prometeusz, według klasycznej religii olimpijskiej, przyniósł ludziom

ogień. Wyposażył ich tym samym w narzędzie obrony przed naturą i środek do

panowania nad nią. Według wierzeń ludowych, stworzył też samego człowieka:

ulepił go z gliny i tchnął weń życie.

10. Bohater stał się twórcą cywilizacji poprzez obdarowanie ludzkości

ogniem. W ten sposób dał jej możliwość przekształcania natury i częściowego

uniezależnienia się od niej.

Jan Kott, [ Czytanie „Orestei” ] (s. 36–37)

1. Bogowie pomścili zbrodnie Greków, ponieważ ci spalili całą Troję, wy-

mordowali mężczyzn oraz dzieci i zbezcześcili świątynie.

3. odpowiedź a)

chce, aby jej kochanek Ajgistos został królem,

chce ukarać Agamemnona za to, że poświęcił ich córkę Ifigenię, by prze-

błagać Artemis,

chce ukarać męża za niewierność: za to, że przywiózł ze sobą z Troi na-

łożnicę Kasandrę.

5. odpowiedź b)

6. U Ajschylosa to, co „poza-ludzkie”, jest obecne na scenie w postaci Ery-

nii (w Ofiarnicach widzi je tylko Orestes, natomiast w Eumenidach występują one

już bezpośrednio) oraz w postaci Pyladesa, który przemawia w imieniu bogów.

Jerzy Krókowski, [ Horacjańska refleksja nad życiem ] (s. 49)

1. Poezję Horacego wyróżniają refleksyjne ody.

2. Wyrażenie „korona jego liryki”, określające ody refleksyjne Horacego,

oznacza, że ody są najwyższym poetyckim osiągnięciem Horacego, dziełem naj-

doskonalszym w całej twórczości poety, czymś, co wieńczy cały jego dorobek.

Klasa I

4. Szczególny charakter męki Prometeusza objawia się w tym, że jego cier-

pienia nie miały końca. Został skazany na mękę powtarzającą się w nieskończo-

ność. Cierpienie zatem jest czymś, co wyróżnia tę postać.

2. „Bogowie dbają, żeby każda zbrodnia została pomszczona”.

4. Klitajmestra morduje Agamemnona z trzech powodów:

3. Akapit 2. jest rozwinięciem akapitu 1. (odpowiedź a).

Anna Litwińczuk, Joanna Szenauk

najwyższe szczęście i spokój duszy nie zależą od zmian fortuny;

kto trzyma się w życiu „złotego środka”, ten w szczęściu zachowa miarę,

przygotowany na zmiany fortuny, a w złej doli nie upadnie na duchu.

Poglądy charakterystyczne dla filozofii epikurejskiej:

pragnie żyć spokojnie i beztrosko;

pragnie dożyć w pełni władz umysłowych starości, osłodzonej pieśnią;

nie trzeba sięgać myślą daleko w przyszłość, ale cieszyć się tym, co dzień

niesie, i pełną ręką czerpać z uroków życia ( carpe diem ).

6. Autor powtarza trzykrotnie w jednym zdaniu czasownik „pragnie”, by

podkreślić w ten sposób kontrast pomiędzy pragnieniami Horacego a wymienio-

nymi w poprzednim zdaniu trzema celami, do których dąży tłum: bogactwem,

zaszczytami i władzą.

7. Metafora „skrzydła śmierci”. Śmierć skojarzona jest z czymś, co nadlatuje

nagle i nieuchronnie, groźnie krąży nad człowiekiem, nie pozwala mu zaznać

spokoju, towarzyszy jak cień ludzkiemu życiu.

8. Myśl o śmierci jest dla Horacego zachętą do porzucenia troski o dobra

materialne, a z drugiej strony – do radości życia, do korzystania z jego ulotnych

uroków, do cieszenia się każdą chwilą.

9. Obserwacja natury jest u Horacego punktem wyjścia do refleksji nad czło-

wiekiem i jego sprawami.

Anna Świderkówna, [ Hymn o początku ] (s. 61–63)

1. Starożytni Hebrajczycy znali tylko jedno określenie oznaczające wszech-

świat: „niebo i ziemia”.

3. W 35 wersetach Księgi Rodzaju imię Boga pojawia się aż 35 razy, ponie-

waż jest tam mowa o działaniu Boga, który tworzy wszystko.

4. Cechy odróżniające biblijnego Stwórcę od innych bóstw starożytnego

świata:

wszystko otrzymuje od Niego swoje istnienie,

stwarza mocą swojego słowa,

jest Jedyny i Wszechmocny.

5. Zdanie wykrzyknikowe w akapicie 2. eksponuje szczególnie ważną myśl

(odpowiedź c).

7. Grecki chaos to pustka, otchłań, próżnia, współcześnie chaosem nazy-

wamy nieporządek, brak ładu.

Ćwiczymy czytanie ze zrozumieniem

4. Poglądy charakterystyczne dla filozofii stoickiej:

często przeciwstawia własne pragnienia temu, o co w pocie czoła ubiega

się tłum: bogactwo, zaszczyty, władzę;

pragnie swobody i niezależności;

5. Wyznawana przez Horacego zasada „złotego środka” polegała na zacho-

waniu umiaru we wszystkim, gotowości na zmiany losu i niepoddawaniu się skraj-

nym emocjom.

2. Autorka chciała w ten sposób podkreślić, że chodzi tu nie o początek

czegoś, ale o początek wszystkiego.

6. Biblijny „bezład i pustka” i mitologiczny chaos oznaczają to samo: prze-

rażającą pustkę, która uniemożliwia jakąkolwiek orientację.

Propozycja odpowiedzi na pytania…

9. Autorka próbuje uchwycić „własną myśl autora pierwotnego”, odwołu-

jąc się do kontekstu literackiego i historycznego. Po pierwsze więc, porównuje

słowa zapowiadające stworzenie człowieka z wersetem, który następuje po akcie

stworzenia, i stwierdza, że sformułowania te są niemal identyczne i mówią o pa-

nowaniu człowieka nad resztą stworzonego świata. Po drugie, przypomina, że

w czasie, gdy powstawał biblijny hymn o stworzeniu świata, Judea wraz z Jero-

zolimą była pod panowaniem perskim, a w imieniu perskiego władcy zarządzał

nią namiestnik.

10. Zasadniczą ideą słynnego fragmentu Księgi Rodzaju mówiącego o stwo-

rzeniu człowieka jest myśl, że człowiek został stworzony po to, by panować nad

całym światem.

11. odpowiedź c)

12. Słynne zdanie o stworzeniu człowieka na podobieństwo Boga oznacza,

że człowiek jest namiestnikiem Boga na ziemi, analogicznie do sytuacji politycz-

nej w ówczesnej Judei. Z jednej strony oznacza to szczególną pozycję człowieka,

który rządzi ziemią w zastępstwie Boga i na Jego podobieństwo, niczym namiest-

nik zarządzający prowincją. Z drugiej strony człowiek jest odpowiedzialny przed

Bogiem, tak jak namiestnik jest odpowiedzialny przed władcą imperium.

13. Godność człowieka polega na tym, że został on stworzony przez Boga na

Jego obraz i podobieństwo, by panować jako Jego namiestnik. Tak więc wszystkie

próby zamachu na człowieka są zamachem na samego Boga. Godność człowieka

wiąże się z jego odpowiedzialnością za to wszystko, co zostało mu powierzone.

Erich Auerbach, [ Styl homerycki i styl biblijny ] (s. 71–72)

2. Dla czytelnika zaskakujące są niewyjaśnione okoliczności spotkania Boga

z Abrahamem. Nie mamy informacji, gdzie ta rozmowa się odbywa, nie wiemy,

w jaki sposób i skąd Bóg się pojawia. Zostają przytoczone jedynie słowa, którymi

zwrócił się do Abrahama.

3. Zeus swoje decyzje uzasadnia w przemowie wygłaszanej podczas narady

z innymi bogami. Decyzje Boga biblijnego są zagadkowe i zaskakujące.

4. niespodziewanie, zagadkowo

5. Czytelnik nie wie, gdzie się znajduje Abraham. Nic także nie wiadomo

na temat czynności bohatera w momencie poprzedzającym zdarzenie.

6. Kompozycja opowieści biblijnej pozbawiona jest jakichkolwiek wtrąceń,

użyto niewielu zdań, z reguły głównych, stanowiących odrębne całości składniowe.

7. W opowieści biblijnej brakuje epitetów, ponieważ w tekście tym poja-

wiają się tylko elementy istotne dla celu akcji, brakuje natomiast jakichkolwiek

opisów: miejsc, osób, przedmiotów.

8. W tekście Homera czas i miejsce opisywanych zdarzeń są określone, zjawi-

ska zostały dokładnie przedstawione i wyraźnie ze sobą powiązane. Myśli i uczucia

są wypowiedziane wprost, a wydarzenia rozwijają się w sposób swobodny i są

Klasa I

8. Według autora tekstu biblijnego, gdy Bóg podejmuje decyzję o stworze-

niu człowieka, przemawia w liczbie mnogiej. W ten sposób autor wyróżnia stwo-

rzenie człowieka.

1. Podstawą porównania stylu homeryckiego i biblijnego jest identyczność

rodzaju literackiego (epika) i czas powstania (starożytność).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: