Gazeta_Odkrywcza_nr_3.pdf

Miesięcznik Stowarzyszenia Historyczno-Eksploracyjnego

Koszalin, maj 2011/Nr 3

Spotkanie integracyjne

Za sprawą Grupy Rekonstrukcji Historycznej Pancerni

39, a konkretnie kpt. Zbigniewa Izraelskiego - pasjonata hi-

storii z 8 Koszalińskiego Pułku Przeciwlotniczego, 26 marca

br. odbyło się spotkanie integracyjne koszalińskich Grup Re-

konstrukcji Historycznych i Stowarzyszeń.

Miejsce spotkania – strzelnica garnizonowa – zostało

udostępnione przez Dowódcę 8 Koszalińskiego Pułku Prze-

ciwlotniczego płk dypl. Zbigniewa Zalewskiego, który przy-

witał wszystkich zgromadzonych.

Spotkanie miało na celu nawiązanie współpracy między

poszczególnymi grupami, zainicjowanie wspólnych działań

i poznanie się między sobą. Oto uczestnicy:

łeczno-Wychowawcza reaktywowana została w 1991

roku. Związek powstał w wyniku fuzji pięciu działa-

jących w Polsce w latach 1989-1991 organizacji, tzw.

Ruchu Strzeleckiego. Związek określa się jako patrio-

tyczne stowarzyszenie młodzieży polskiej, jest kon-

tynuatorem istniejącego w okresie międzywojennym

Związku Strzeleckiego „Strzelec”, którego Komen-

dantem Głównym był Józef Piłsudski. www.js1373.pl

Grupa Moto Military Młody i Stary

www.motomilitary.pl

Koszalińska Kompania Rycerska – odtwarza histo-

rię, zachowanie i ubiór, jaki noszono w latach 1360-

1460. Jest stowarzyszeniem zarejestrowanym.

www.kkr.nsc.pl

GRH Pancerni 39 – odtwarza Dywizjon Rozpoznaw-

czy 10 Brygady Kawalerii. www.pancerni39.dkam.pl

GRH Jack of Diamonds – odtwarza 505 Pułk Pie-

choty Spadochronowej z 82 Dywizji Powietrzno De-

santowej, konkretnie 1 Batalion – potocznie zwany

„Jack of Diamonds”. www.82nd.pl

Najemna Rota Strzelcza

Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne

Odkrywcy

Związek Strzelecki „Strzelec” – Organizacja Spo-

Należy jeszcze wpomnieć o obecności

takich znanych osób jak:

Marian Laskowski, Wojciech Grobelski,

Mirosław Piekarski...

Mam nadzieję na dalsze spotkania

i wynikającą z nich współpracę grup i sto-

warzyszeń.

Mariusz Król

Gazeta Odkrywcza

Redaktor naczelny: Mariusz Król gazeta@ gazeta-odkrywcza.pl Adres redakcji: 75-448 Koszalin, ul. Kołłątaja 3/7 www.gazeta-odkrywcza.pl

redakcja@gazeta-odkrywcza.pl Wspłpracownicy: Zbigniew Stanisławski, Danuta Szewczyk, Wojciech Grzelak, Romuald Kowalczyk i Henryk Kilczewski.

Korekta: Joanna Kowalczyk. Layout i opracowanie graiczne: Mariusz Król. Wydawca: Stowarzyszenie Historyczno-Eksploracyjne „Odkrywcy” w Koszalinie.

Drogi Czytelniku! Jeśli jesteś w posiadaniu ciekawych zborów lub materiałów dotyczących historii i chciałbyś ocalić tę historię,

wspomnienie czy odkrycie od zapomnienia - skontaktuj się z redakcją.

Przedruk i kopiowanie zamieszczonych materiałów wyłącznie za zgodą redakcji. Zastrzegamy sobie prawo redagowania nadsyłanych artykułów.

ogłoszenia z Przewodnika Katolickiego, Poznań 17 maja 1931 rok

Agentki i agenci wszystkich branż, emeryci, urzędnicy i nauczyciele mogą uzyskać znaczny dochód

przejąwszy zastepstwo w pierwszej i jedynie chrześcijańskiej i polskiej instytucji bankowej do zbie-

rania zamówień na obligacje państwowe. Zgłoszenia: Wyszyński, Poznań, Strzelecka 28. (138)

Ondulacja czesania, dobrze, korzystnie wyuczy, –

Brzykcy, Półwiejska 38a. (133)

M i e s i ę c z n i k S H E O D K R Y W C Y

Tabliczka irmowa MAHLER & HAHN A.G.

Tabliczka metalowa o wymiarach 6,3 x 3,5 cm, znaleziona w okolicy Sianowa przez członków Stowarzyszenia

„Odkrywcy”, choć niekompletna, przekazuje nam dzisiaj istotne informacje.

Jest to tabliczka irmowa, która była przykręcona do wyrobu fabrycznego: otwór na śrubkę widoczny jest z lewej

strony. Napis na niej w pełnym brzmieniu (w nawiasach brakujące litery) wyglądałby tak:

MAHLER [& HAHN A.G.]

Maschinenfabrik & [Eisengießerei]

KÖSL [IN]

Tj.: Mahler i Hahn, spółka akcyjna, fabryka maszyn i odlewnia żeliwa. Koszalin.

Tabliczka irmowa z ok. 1914 r.

Fot. Ilona Łukjaniuk

Pod tą nazwą kryje się fabryka maszyn rolniczych

i odlewnia żeliwa przy ul. Szczecińskiej 5 w Koszalinie,

założona w 1877 r., przez właścicieli Mahlera i Hahna.

Zakład ten produkował małe młockarnie i maszyny rol-

nicze do zaprzęgów konnych, zaspakajając potrzeby lo-

kalnego rynku. W 1919 r. Mahler sprzedał swoją fabrykę

specjalnością irmy. Kultywatory do zboża z Koszalina

uzyskały uznanie, zarówno u właścicieli dużych, jak i ma-

łych gospodarstw. Miały znaczny zbyt w kraju i za grani-

cą, dlatego irma otworzyła ilie w Barwicach, Człopie

i Słupsku, gdzie powstały również składy i zakłady na-

prawcze. Ponadto irma utrzymała w wielu miastach swo-

podobnej irmie Adolfa Krausego i Hansa Chirkowskiego

z Torunia. Ze względu na odstąpienie Pomorza Gdań-

skiego Polsce po I wojnie światowej, nowi właściciele

przenieśli się do Koszalina. Tutaj dostrzegli duży popyt

w rolnictwie na najnowocześniejsze maszyny i urządze-

nia rolnicze, a także potrzebę utrzymania bogatego asor-

tymentu części zamiennych i zakładów naprawczych.

Zainwestowali w nowy park maszynowy i rozbudowali

fabrykę. W tym celu nabyli przyległy teren, liczący ok.

10 000 m². W 1922 r. udało się im uzyskać patent na

produkcję kultywatorów do zboża i buraków „Hexe”,

które były bardzo poszukiwane na rynku. Stały się one

je hurtownie. W 1923 r., fabryka zatrudniała ogółem 225

osób. W tym czasie zbudowała w Koszalinie łącznie 22

domy z ogródkami dla swoich długoletnich pracowników.

W 1939 r. zajmowała powierzchnię 15 000 m². W okre-

sie II wojny produkowano tutaj granaty. W 1945 r., po

zajęciu miasta przez Armię Czerwoną, fabryka służyła

Rosjanom za skład „troiejnego” majątku, który podobnie

jak wyposażenie tej fabryki, został wywieziony do ZSRR.

Władze polskie przejęły budynki fabryki, już bez maszyn,

w 1948 r. Obecnie budynki te nie istnieją.

Danuta Szewczyk

Muzeum w Koszalinie

ogłoszenia z Przewodnika Katolickiego, Poznań 17 maja 1931 rok

Uczeń fryzjerski może się zgłosić. Fr. Ma-

tecki, mistrz fryzjerski – Strzelno, Rynek

21. (123)

Obuwie własnej, ręcznej roboty tanio

poleca Józef Barczak – Poznań, Wod-

na 14. (Pl. 496)

Potrzebna zaraz bona z szyciem, pomocą w gospodarstwie

do 2-ch dziewczynek. Zgłosz. podanie wymagań pisemnie

Dom. Niewierzp. Małki, Pomorze. (37)

Forum:www.koszalineksploracja.tnb.pl strona Gazety: www.gazeta-odkrywcza.pl

SKRYWANE W GŁĘBINACH cz. 2

Znalezione pod wodą przedmioty mosiężne nazywamy „złotem płetwonurków” , natomiast porcelana i reszta

ceramiki to czyste srebro. Ceramiki nie wykryje żaden wykrywacz. Trzeba grabić rękami w mule. Z tego powo-

du używamy nurkowych rękawic, grubo obszytych kewlarem - materią, która chroni nasze ręce przed pocięciem

ostrymi odłamkami szkła. Szklanych śmieci, tych starych i nowych w naszych jeziorach jest bez liku, ale wśród

nich znaleźć można prawdziwe rarytasy. Trzeba tylko wiedzieć gdzie.

Kiedyś, opowiadał mi znajomy nurek, jak to przeszło

40 lat temu nurkując pod lodem, w jeziorze we wsi Krąg

wyciągał całe naręcza porcelany. Podawał je z przerębla

tubylcom zgromadzonym na lodzie. Gdy zmęczony wy-

chodził na powierzchnię lodu usłyszał koszmarny chrzęst

– to pijani chłopi zabawiali się gnieceniem starych talerzy.

Uratował ledwo kilka sztuk.

Nie chciało mi się wierzyć w takie barbarzyństwo,

więc któregoś razu wybrałem się tam na nurkowanie. Nad

brzegiem kilkuhektarowego jeziorka wznosi się dumnie

zamek. To rodowa siedziba Podewilsów, którzy od księcia

Bogusława otrzymali te ziemie za wojenne zasługi. Takie

miejsce to gwarancja znalezisk i to od średniowiecza aż do

II wojny światowej.

Zanurzyłem się w zielonkawej wodzie i rozpostarła się

przede mną kraina potłuczonej ceramiki. Gdzie nie spoj-

rzałem leżały potrzaskane talerze i półmiski sygnowane

skrzyżowanymi mieczami. Pomiędzy skorupami zalega-

ły baterie butelek po szampanach i reńskich winach. Nie

brakowało pucharów i salater z trawionego szkła. Tylko

wszystko potrzaskane. Dość powiedzieć, że w ciągu wielu

lat eksploracji tego akwenu nie wyciągnąłem ani jednego

całego egzemplarza miśnieńskiej porcelany.

Fragment półmiska fajansowego w japońskie wzory. Fot. H. Kilczewski

Jednak najcenniejszym ceramicznym znaleziskiem,

oczywiście też rozbitym, jest część starego, dużego pół-

miska fajansowego, malowanego w japońskie motywy

roślinne i sceny z życia. Mam kilka takich fragmentów

i choć nie potraię dokładnie określić producenta i okre-

su powstania, to precyzja rysunku i jego kobaltowa bar-

wa budzi mój ciągły zachwyt nad talentem twórców. Po

spodniej stronie znajduje się przepiękna sygnatura ber-

lińskiej irmy trudniącej się dostawą ceramiki na królew-

ski pruski stół: F. Hengstmann – Główny Dostawca Jego

Majestatu Cesarza i Króla. Co w oryginale jest do obej-

rzenia na załączonych zdjęciach. Firma ta istnieje do dnia

dzisiejszego.

Henryk Kilczewski

Fragmenty talerzy.

Fot. H. Kilczewski

I żeby nie rozczarować już tak całkiem poszukiwaczy

historii i skarbów, chciałbym pochwalić się zebraniem

ogromnej kolekcji wszelakiego rodzaju naczyń apteczko-

wych i maleńkich, przepięknych buteleczek na lekarstwa

oraz białych berlinek z porcelitu do porcjowania leków

i naczyń sygnowanych APOTEKE STOLP, a nawet

kilku porcelanowych moździerzy. Z tego wszystkiego

wynika, że mieszkańcy zamku byli bardzo chorowitymi

hipochondrykami, albo po tęgim piciu i biesiadowaniu

częstokroć musieli się leczyć.

Sygnatura berlińskiej irmy trudniącej się dostawą ceramiki na królewski

pruski stół. Fot. H. Kilczewski

ogłoszenia z Przewodnika Katolickiego, Poznań 17 maja 1931 rok

Szofer żonaty, lat 27, 5 lat praktyki, poszukuje posady; w wolnych

chwilach mogę sie zająć inną pracą; miejscowość obojętna. Szyma-

nowski – Ptaszkowa 52 p. Grodzisk. (122)

Organista – szofer z praktyką, wzorowem świadectwem, poszukuje posady na

większej wiosce gdzie można prowadzić chór 4 głos. lub jako sam organista.

Zgłoszenia uprasza się wielebnych ks. proboszczy skierować do Przew. Kat.

nr. 121.

M i e s i ę c z n i k S H E O D K R Y W C Y

Pilnie strzeżone lotnisko

RAF Tempsford mieszczące się w Bedfordshire, w Wielkiej Brytanii, było prawdopodobnie najpilniej strzeżonym

angielskim lotniskiem okresu II Wojny Światowej. Stało się tak z pewnością za sprawą roli, którą miało odegrać,

gdyż było bazą dla jednostek specjalnego przeznaczenia, pośród których warto wymienić: No 161 Squadron RAF

(161 Dywizjon RAF) operujący między innymi samolotami Westland Lysander IIIA oraz innego typu samolotami

transportowymi dalekiego zasięgu, dzięki którym możliwe było przerzucanie agentów SOE (Special Operations

Executive) pomiędzy Wielką Brytanią a Europą.

Wieża kontrolna na lotnisku w Tempsford.

ski Oddział Specjalny (wcześniej Samodzielny Wydział

Krajowy wywodzący się z Oddziału VI przy Sztabie Na-

czelnego Wodza). Do głównych zadań Oddziału Spe-

cjalnego należało wspieranie działań Komendy Głównej

Armii Krajowej oraz realizowanie akcji nakazanych przez

Naczelnego Wodza. Wobec powyższego, niezbędne było

stałe utrzymywanie łączności lotniczej z krajem, jako

drogi przerzutowej dla Cichociemnych, środków inan-

sowych oraz środków walki. Zadanie to, z powodzeniem,

realizowali lotnicy 138 Dywizjonu RAF, w tym polskiej

Eskadry C.

Najbardziej dla nas, mieszkańców Ziemi Koszaliń-

skiej, interesującym okresem działalności SOE i 138

Dywizjonu RAF jest czas od sierpnia 1943 roku do lip-

ca 1944 roku, na który został zaplanowany sezon opera-

cyjny pod kryptonimem „Riposta”. Plan operacji prze-

widywał wykonanie przez 138 i 161 Dywizjon RAF 400

do 500 lotów, w trakcie których do Polski miano prze-

rzucić następnych skoczków spadochronowych oraz

dostarczyć środki inansowe, a także zrzucić zasobniki

z zaopatrzeniem i środkami walki.

Kolejną jednostką, o której warto wspomnieć jest No

138 Squadron RAF (138 Dywizjon RAF). Na jej wypo-

sażeniu znajdowały się czterosilnikowe ciężkie samoloty

bombowe typu Handley Page Halifax w wersji II i V,

przy użyciu których wykonywane były misje polegające –

przede wszystkim – na zrzucaniu agentów SOE nad oku-

powanymi terenami Europy oraz dostarczaniu wszelkiego

rodzaju wyposażenia wojskowego, a więc broni i amunicji,

materiałów dywersyjnych, sprzętu radiowego oraz mate-

riałów specjalnych, medycznych, umundurowania, a także

środków inansowych, niezbędnych do prowadzenia sku-

tecznej walki z okupantem niemieckim.

138 Dywizjon RAF (pomimo panujących opinii

o niewspółmiernie niskim – w zestawieniu z innymi pań-

stwami Europy – udziale SOE oraz samego Dywizjo-

nu w zaopatrzeniu okupowanej Polski w zasoby ludzkie

i sprzęt) odegrał znaczącą rolę w utrzymywaniu kontaktu

pomiędzy władzami polskimi w Londynie i struktura-

mi polskiego podziemia. Znaczący jest również fakt, iż

w jego skład wchodziły polskie załogi, z których pierw-

sze zostały skierowane do służby w jego strukturach już

w sierpniu 1941 roku.

Jesienią 1942 roku, liczba polskich załóg w strukturach

138 Squadron RAF zwiększyła się do czterech, by wresz-

cie – w kwietniu 1943 roku – wejść w skład samodzielnej

polskiej Eskadry C przy Dywizjonie 138, utworzonej po

rozwiązaniu 301 Dywizjonu Bombowego Ziemi Pomor-

skiej. Polska Eskadra liczyła 6 załóg plus jedna załoga

zapasowa. Załogi te wykonywały loty nad całą Europą,

jednak zauważalne było dążenie polskiego dowództwa, do

kierowania ich nad okupowaną ojczyznę.

W okresie tym sformowany był i działał prężnie pol-

Trasy lotów.

ogłoszenia z Przewodnika Katolickiego, Poznań 17 maja 1931 rok

Elewka szuka posady jako początkująca

gospodyni pod dyspozycją pani zaraz lub

później. Zgł. Przew. Katol. nr. 139.

Horyniec-Zdrój Województwo lwowskie. Kąpiele siarczane i borowinowe. Stacja kolejowa, poczta w miej-

scu. – Kaplica Zakładowa. Wskazania: gościec, dna, stany pozapalne, rwa kulszowa, choroby nerwów,

stawów, mięśni. Choroby kobiece, wątroby, nerek, żołądka. Ceny kąpieli mineralnych od 2 zł do 3,50.

Borowinowych 5 zł. Pensjonaty, pokoje pojedyńcze. Bliższych informacji udziela Zarząd. (P. 123)

Forum:www.koszalineksploracja.tnb.pl strona Gazety: www.gazeta-odkrywcza.pl

Halifax MK3.

Loty w ramach „Riposty” rozpoczęły się we wrze-

śniu 1943 roku. Załogi startowały z lotniska w Temps-

ford, następnie – na północ od wyspy Sylt – trasa prze-

cinała Danię, po czym – na wysokości wyspy Bornholm

– skręcała w kierunku Polski, by wkroczyć nad brzeg

pomiędzy jeziorami Bukowo i Jamno. Stąd bombowce

udawały się w kierunku Torunia, mijając go nad Jezio-

rem Charzykowskim, a następnie kierowały się w rejon

Płocka, skąd obierały kierunki na poszczególne pla-

cówki odbiorcze. Trasa ta – z uwagi na wzmożony ostrzał

artyleryjski oraz częste patrole nocnych myśliwców Luft-

wafe – została wkrótce porzucona i w listopadzie 1943

roku polska Eskadra C została wyłączona ze 138 Dywi-

zjonu RAF i jako samodzielna 1586 Special Duty Flight

wykonywała loty nad Polskę startując z baz zlokalizowa-

nych na Półwyspie Apenińskim. Niemniej, śmiało można

przyjąć, że nad ziemią deptaną obecnie naszymi stopa-

mi, swego czasu, przelatywały maszyny niosące wielkie

wsparcie dla okupowanej Polski, co przy powszechnym

założeniu, że okres II Wojny Światowej w rejonie Kosza-

lina nie był szczególnie burzliwy i zarazem nieciekawy –

stanowi nie lada ciekawostkę.

Kolejną, związaną zarówno z Ziemią Koszalińską,

jak i z działaniami 138 Dywizjonu RAF, jest fakt ze-

strzelenia jednej z maszyn powracających z zakończo-

nej sukcesem akcji bojowej.

Handley Page Halifax o numerze seryjnym JN910

NF-K wystartował z lotniska w Tempsford w dniu 14

września 1943 roku o godzinie 17:59, a następnie obrał

kurs na placówkę odbiorczą o kryptonimie Kufer 208.

Po dotarciu nad cel, zrzucił z powodzeniem ładunek, po

czym udał się w drogę powrotną. W dniu 15 września

1943 roku, na wysokości Darłowa (ówczesne Rügen-

walde), bombowiec został zestrzelony przez baterię

przybrzeżnej artylerii przeciwlotniczej, po czym wpadł

do Bałtyku. Siedmiu z ośmiu członków załogi ponio-

sło śmierć, natomiast Sgt. A. S. Dove został schwytany,

a następnie internowany w obozie koncentracyjnym

dla lotników alianckich Luft 3 w Żaganiu.

Wszystkich, którzy uważają historię Koszalina i oko-

lic – szczególnie tę okresu II Wojny Światowej – za nudną

(sam niegdyś byłem o tym przekonany) zachęcam do zgłę-

biania wiedzy i poznawania drobnych, często nieznanych

szerzej historii, gdyż to właśnie znajomość tych – z po-

zoru nieistotnych – faktów, tak wielce podnosi wartość

historyczną zamieszkałej przez nas okolicy. Pomimo, że

Ziemia Koszalińska nie była świadkiem znaczących, wiel-

kich bitew, czy wydarzeń wojennych, kryje w sobie jeszcze

wiele tajemnic, które – zapewniam – warto odkryć.

Wojciech Grzelak

Źródła:

http://www.cichociemni.ovh.org

http://www.roll-of-honour.com

http://www.lostbombers.co.uk

ogłoszenia z Przewodnika Katolickiego, Poznań 17 maja 1931 rok

Książeczka jubileuszowa na uroczystość siedemsetlecia śmierci św. Antoniego z Padwy do nabożeństwa za-

wierająca żywoty i pieśni ku czci św. Antoniego. Cena broszur. 1,50. opraw. 2.00 za egzemplarz. OO. Fran-

ciszkanie z Panewnik p. Katowice 6 i Księgarnia św. Wojciecha – Poznań. (35)

Hurt - detal szczotki, zabawki. Wiel-

kie Garbary 29. (221)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: