dlugosz.pdf

J A N DŁU G O S Z

R O C Z N I K I C Z Y L I K R O N I K I

SŁA W N E G O K R Ó L E S T W A P O L S K I E G O

k s ięg i V I I i V I I I

EDYCJA KOMPUTEROWA: WWW.ZRODLA.HISTORYCZNE.PRV.PL

MAIL: HISTORIAN@Z.PL

MMIV©

OPRACOWANIE TEKSTU ŁACIŃSKIEGO:

DANUTA TURKOWSKA I MARIA KOWALCZYK

PRZEKŁAD NA JĘZYK POLSKI:

JULIA MRUKÓWNA

WYKAZ SKRÓTÓW

arcybp — arcybiskup

aut. — „autograf" Jana Długosza, rkps Biblioteki Czartoryskich nr 1306

Balzer, Genealogia — O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 1893

bp — biskup

Cod. Sil. — Codex diplomaticus Silesiae (Regesten zur schlesischen Geschichte hgg v. C.

Grünhagen), t. 7,cz. 1, cz. 2, Wrocław 1875, 1876

Cod. Sil. (Maleczyński) — Codex diplomaticus nec non epistolaris Silesiae, ed. C.

Maleczyński — t. I: annos 971-1204, t. II: annos 1205-1220 comprehendens, Wrocław 1958,

1959

Dok. kuj i maz. — Dokumenty kujawskie i mazowieckie przeważnie z XIII w., zebrał i wydał

B. Ulanowski, Kraków 1888

FRB — Fontes rerum Bohemicarum

gnieźn. — gnieźnieński

Hist. eccles. — Historia ecclesiastica Ptolemeusza [Tholomeusza] z Lukki, [ed.] L.A. Muratori

[w:] Rerum Italicarum Scriptores, t. XI, Mediolani 1727

Hist. Salonit. — Thomae archidiaconi Spalatensis, Historia Salonitanorum pontificum atque

Spalatensium [w:] Scriptores rerum Hungaricarum, Dalmaticarum, Croaticarum et

Slavonicarum veteres et genuini..., t. III cura et studio J. G. Schwandtneri [Vindobonae] 1748

Hist. Pol. t. I, t. II — Joannis Dlugossii seu Longini Canonici Cracoviensis Historiae

Polonicae Lib. XII, [ed.] A. Przezdziecki, Opera omnia, t. X, XI, Cracoviae 1873

Kod. KK — Kodeks dyplomatyczny Katedry Krakowskiej św. Wacława, wyd. F. Piekosiński,

t. I, Kraków 1874

KDKr.— Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa 1257-1506, cz. 1, wyd. F. Piekosiński,

w Krakowie 1879

KDMłp. — Kodeks dyplomatyczny małopolski 1178-1386, [t. I], t. II, 1153-1333, wyd.

F. Piekosiński, w Krakowie 1876, 1886

Kod. Maz (K) — Codex diplomaticus et commemorationum Masoviae generalis, coll. J. C.

Kochanowski, t. I, Varsoviae 1919

Kod. Pol. — Kodeks dyplomatyczny Polski, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski i A. Z.

Helcel, t. I, Warszawa 1847

KDW — Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski do r. 1400, wyd. Tow. Przyj. Nauk

Poznańskiego t. I, II, IV, Poznań 1877, 1878, 1881

krak. — krakowski

Kron. budz. — Chronica Hungarorum impressa Budae 1473, [ed.] G. Ranschburg, Budapest-

Wien 1900 (facsimile bez paginacji)

Kron. książąt pol. — Kronika książąt polskich [w:] MPH, t. III, Lwów 1878

Kron. Oliw. Chronica Olivensis auctore Stanislao abbate Olivensis, [ed.] W. Kętrzyński [w:]

MPH, t. VI, Kraków 1893

Kron. pol.-śląska — Kronika polska [w:] MPH, t. III, Lwów 1878

Kron. wied. — Chronicon pictum Vindobonense, [ed.] A. F Gombos, Catalogus Fontium

Historiae Hungaricae, t. I, Budapestini 1937

Kron. wielk. — Chronica Poloniae Maioris [Kronika wielkopolska] [w:] MPH n. s., t. VIII,

wyd. B. Kürbis, Warszawa 1970

ks. — książę, książęta

KH — Kwartalnik Historyczny

Lat. hip. — Ipatiewskaja letopis [w:] PSRL, t. II, St. Peterburg 1908

Lites, t. I — Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum, ed. altera, t. I,

Posnaniae 1890

LB — Joannis Długosz, Liber Beneficiorum dioecesis Cracoviensis, Opera omnia, [ed] A.

Przezdziecki, t. VII—IX, Cracoviae 1863-1864

Lehns-u.-Bezitzurkunden Schlesiens — Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner

einzelnen Fürstenthümer im Mittelalter, hgg. v. dr C. Grünhagen u. dr H. Markgraf, t. I-II,

Leipzig 1881, 1883

MGH SS — Monumenta Germaniae Historica, Scriptores

MPH — Monumenta Poloniae Historica

MPH s n.—Monumenta Poloniae Historica series nova

niem. — niemiecki

Nowacki, Archidiecezja — J. Nowacki, Dzieje Archidiecezji poznańskiej, t. I-II, Poznań 1964,

1966

Opera, t. I — Joannis senioris Canonici Cracoviensis Opera omnia, vol. I, cura

A. Przezdziecki, Cracoviae 1887

Pomm. Urkb. —Pommerellisches Urkundenbuch bearb. v. M. Perlbach, 1 u. 2 Abt.,

Gdańsk 1881

PSB — Polski Słownik Biograficzny

PSRL — Połnoje Sobranije russkich letopisiej

pozn. — poznański

pow. — powiat

PH — Przegląd Historyczny

Preuss. Urkb. — Preussisches Urkundenbuch Polit. Abt., Bd 1, H. 1, hgg. v. Philippi-Wölky,

Königsberg 1882

Pulkawa— Cronica Przibiconis de Tradenina dicti Pulkaua, FRB, t. V, v Praze 1893

R. — Rocznik, Roczniki

RAU hf—Rozprawy Akademii Umiejętności Wydział historyczno-filozoficzny

Repertorium — Z. Kozłowska-Budkowa, Repertorium polskich dokumentów doby piastowskiej,

z. I do końca wieku XII, PAU, Kraków 1937

Roczniki — Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa polskiego, t. I, t. II, t. III,

Warszawa 1961, 1969, 1973

R. śląs. kompil. — Annales Silesiaci compilati [w:] MPH, t. III, 1878

sandom. — sandomierski

SRSil. — Scriptores rerum Silesiacarum, hgg, v. G.A. Stenzel, t. I, Wrocław 1835

Semkowicz, Rozbiór — A. Semkowicz, Krytyczny rozbiór Dziejów Polskich Jana Długosza (do

roku 1384), Kraków 1887

SRH — Scriptores rerum Hungaricarum, t. I-II, [ed.] E. Szeutpetery, Budapestini 1937, 1938

SRPr. — Scriptores rerum Prussicarum, hgg. v. Th. Hirsch, M. Toeppen, E. Strehlke, t. I, II, V,

Leipzig 1861, 1863, 1874

SSS — Słownik Starożytności Słowiańskich

Stenzel, Urkb. — Urkunden zur Geschichte des Bisthums Breslau im Mittelalter, hgg. v. G. A.

Stenzel, Wrocław 1845

Stud. Źródł. — Studia Źródłoznawcze

Theiner — Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae, [ed.] A. Theiner, t. I, Romae 1860

Vlg — Vulgata

węg. — węgierski

włocł. — włocławski

woj. — województwo

wrocł. — wrocławski

ZVGS — Zeitschrift für Geschichte u. Alterthum Schlesiens

Zaczyna się

KSIĘGA SIÓDMA

ROK PAŃSKI 1241

Tatarzy po pokonaniu Rusi z największym pośpiechem wpadają do Polski i

pustoszą ją na bardzo szerokiej przestrzeni. Zabiegł im wreszcie drogę koło wsi

Tursko wojewoda krakowski Włodzimierz i, chociaż z powodu małej liczby swoich

[wojsk] nie spodziewal się, że pokona całkowicie Tatarów, zmusił ich jednak do

ustąpienia, siejąc wśród nich niemały popłoch i zniszczenie.

Tatarzy uzupełniwszy wojsko na Rusi wracają potem bardziej zawzięci i

wojewodę, który im ponownie zastąpił drogę pod Chmielnikiem i bardzo dzielnie

walczył, zwyciężają swą przewagą liczebną.

Najłaskawszy i najlepszy Bóg, rozgniewany szpetnymi plugastwami oraz nie-

godnymi i wstrętnymi występkami Polaków, którymi zgrzeszyli,

sprzeniewierzając się Jego majestatowi przez rozliczne niesprawiedliwości,

niegodziwości i nadużycia, poruszył przeciw nim dziki i barbarzyński szczep

Tatarów 1 . I On, który w poprzednich latach ze zwykłą sobie łagodnością i

dobrocią względem karanych i nie chcących nawrócić się do życzliwego

karciciela, karał ich [Polaków] występki albo zewnętrznymi, albo też domowymi

wojnami, dobył [teraz] miecza swego srogiego gniewu, dając wyraz głębokiemu

oburzeniu z powodu wykroczeń Polaków przez to, że dopuścił, aby Jego gniew

dotknął srogo Polaków, nie zarazą, nie głodem, nie wrogością ludów katolickich,

lecz zaciekłością i dzikością barbarzyńców. Baty bo-

1 Pierwszy najazd tatarski na Polskę w 1241 r. ma dziś znaczną literaturę, starszą i nowszą.

Semkowicz w Rozbiorze (s. 239—254) poświęcił wiele miejsca analizie tych ustępów u

Długosza. Głównie ważne jest analityczne opracowanie G. Labudy, Wojna z Tatarami w roku

1241, PH, t. L, 1959, szczególnie s. 190-196, uwzględnia on wyniki poprzedniej literatury, a za

podstawą opisu Długosza uważa zaginioną kronikę dominikańską, której treść ujawniała się

również w poprzednich latach w przekazach kronikarza. Poza lakonicznymi notatkami R.

polskich i niewielkimi wzmiankami w kronikach oraz kroniką dominikańską nie miał Długosz

innych źródeł. Kroniki tatarskiej brata Benedykta zob. niżej — nie znał. Pewne szczegóły

podawał na podstawie tradycji.

Najazd tatarski na ziemie Polski dokonany tylko częścią sił wojskowych stanowił

dywersyjne zabezpieczenie terenu, na którym Tatarzy mieli zamiar się utrzymać, tj. na

stepowych równinach Węgier.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: