Stres niszczący
artykuł Wojciecha Cywińskiego konsultowany z dr. n. med. Marią Wysocką-Bąkowską
"Całkowita wolność od stresu to śmierć".
Hans Selye
Stresu nie jesteśmy w stanie uniknąć. Starajmy się jednak mieć nad nim kontrolę i zaradzić jego skutkom.
Nie każdy stres działa negatywnie. Znamy stres dobry - mobilizujący pozytywnie do działania.
Jest jednak zły stres, który jest reakcją organizmu na zagrożenie, utrudnienie lub niemożność realizacji ważnych celów i zadań człowieka. Ten stan pojawia się w momencie zadziałania bodźca, czyli stresora. Oto oznaki ostrego stresu:
* pobudzenie emocjonalne,
* wzrost ciśnienia krwi,
* przyspieszenie akcji serca,
* przyspieszenie oddechów,
* suchość w ustach,
* "gęsia skórka",
* wzrost stężenia cukru we krwi.
Objawy te są wywołane przez pobudzające działanie stresorów na wydzielanie hormonów, m.in. adrenaliny, wazopresyny, prolaktyny czy endorfin.
Po fazie zaalarmowania całego organizmu następuje faza odpoczynku - relaksacji, a więc okres, w którym dochodzi do regeneracji sił.
Nie wszyscy tak samo
Często się zdarza, że ta sama sytuacja (stresor) wywoła u jednego człowieka wszystkie oznaki stresu, a druga osoba w ogóle nie zareaguje lub nasilenie stresu będzie mniejsze. Dzieje się tak, ponieważ to nie sama sytuacja wywołuje stres, ale osobowość człowieka nadaje jej znaczenie - pozytywne lub negatywne.
Bardziej podatne na stres są osoby niecierpliwe, wrogo nastawione do otoczenia, agresywne, żyjące w pośpiechu, nadmienie rywalizujące, dążące do celu za wszelką cenę. Natomiast u osób o przeciwnych cechach (cierpliwych, pokojowo nastawionym, żyjących bez pośpiechu, skłonnych do współpracy, zmierzających do celu bez walki) rzadziej dochodzi do nasilenia stresu.
Stres długotrwały
Powstaje on pod wpływem nasilonego stresora czy stresorów lub gdy działają one w długim czasie. Może prowadzić do rozregulowania organizmu.
Początkowo człowiek wykonuje czynności dużo wolniej. Potem pojawiają się problemy z przekazywaniem i odbiorem informacji, aż w końcu następuje dezorganizacja życia i utrata kontroli nad sytuacją. Długotrwały stres może wywołać negatywne skutki zdrowotne, takie jak:
* choroby serca,
* chorobę niedokrwienną,
* zawał,
* zaburzenie rytmu serca,
* nadciśnienie tętnicze,
* chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy,
* wysoki poziom cholesterolu we krwi,
* nerwice,
* bezsenność,
* obniżenie odporności,
* zaburzenia miesiączkowania,
* zaburzenia erekcji.
Naukowcy podejrzewali powiązanie stresu z występowaniem chorób. Badania nad subiektywną skalą zdarzeń życiowych (skala stresu wg Holmsa i Rahe) pozwoliły na udokumentowanie zależności prawdopodobieństwa zachorowania od nasilenia wydarzeń życiowych. Gdy suma punktów przekroczy 300, prawdopodobieństwo zachorowania wynosi 80%, przy sumie między 150 a 299 - 50%, a 30%, gdy suma jest mniejsza od 150. Na przykład śmierć małżonka ma 100 punktów, a rozwód - 73.
Gdy nas dopadnie
Ważna jest umiejętność rozpoznawania pierwszych objawów stresu. W początkowym okresie możemy sobie sami pomóc.
Gdy poczujemy napięcie mięśni na skroniach, zauważymy przyspieszony oddech, obleje nas zimny pot czy mamy problemy z zasypianiem, zastosujmy sposoby podane obok. Wspomagająco działają łagodne środki uspokajające, np. herbatka z melisy, kozłka lekarskiego czy chmielu zwyczajnego, a także gotowe ziołowe leki - Neospasmina, Nerwosol, Kalms.
Można też uzupełnić dietę produktami bogatymi w magnez: pestkami dyni, kakao, kiełkami pszenicy, ziarnem soi, kaszą gryczaną, fasolą, czekoladą, orzechami. Niedobór tego pierwiastka wpływa bowiem ujemnie na układ nerwowy. Można też przyjmować preparaty magnezowe dostępne w aptece bez recepty, często połączone z witaminą B6.
Aby zmniejszyć stres
Nie czekajmy, aż dopadną nas poważniejsze objawy - hiperwentylacja, ból w klatce piersiowej, częstsze bóle głowy.
Gdy zdamy sobie sprawę, że żyjemy w notorycznym stresie, jest już za późno, by radzić sobie samemu. Musimy wtedy zmienić nasze reakcje na stres, aby nie był dla nas problemem. Powinniśmy zgłosić się do psychologa lub psychoterapeuty, który pomoże nam poznać i "obłaskawić" reakcje na sytuacje stresowe. Jeśli należymy do osób wybuchowych, z pomocą terapeuty możemy pracować nad zmianą zachowania. Lekarz lub psycholog wskaże nam techniki relaksacyjne, które pomogą zwiększyć odporność na stres. W krytycznej sytuacji stresowej lekarz może zalecić nam środki uspokajające.
Należy podkreślić, że podstawowym leczeniem w długotrwałym stresie jest psychoterapia. Leki mogą być wskazane tylko w niektórych sytuacjach stresowych.
Nowość w Polsce!
Już od ponad 10 lat jest dostępna w Ameryce i Wielkiej Brytanii melatonina, która chroni przed chorobami wywołanymi stresem.
Melatonina to hormon wytwarzany głównie w ciemności przez szyszynkę, gruczoł dokrewny znajdujący się w mózgu.
Oprócz działania odmładzającego, antykoncepcyjnego, uodporniającego i antymiażdżycowego jest pomocna w łagodzeniu objawów stresu, gdyż działa nasennie. A przecież zaburzenia snu są jednym z pierwszych objawów stresu. Sposób podawania hormonu musi być bardzo wyważony, gdyż może przy złym dawkowaniu prowadzić do rozstrojenia "zegara biologicznego", zaburzeń koncentracji i uwagi, a także aktywności w niewłaściwym czasie.
Melatonina została ostatnio zarejestrowana w Polsce. Lek jest dostępny bez recepty.
Jak sobie pomóc?
1. Rozładuj nagromadzone emocje przez: spacer, gimnastkę, pływanie, bieganie, tenis, gry zespołowe czy towarzyskie (planszowe lub karciane).
2. Zajmij się czymś, co sprawia Ci przyjemność (czytanie książki, pielęgnacja kwiatów, łowienie ryb, słuchanie muzyki).
3. Spróbuj medytacji.
4. Śmiej się! Śmiech burzy napięcie, rozjaśnia Twoją twarz, rozluźnia mięśnie, przywraca obiektywizm i ożywia nadzieję.
5. Nie zaniedbuj życia intymnego. To ważny sposób łagodzenia napięć.
6. Zadbaj o sposób życia - odżywiaj się prawidłowo, śpij odpowiednio długo, zaplanuj czas na rozrywkę.
7. Unikaj hałasu.
8. Nie bierz za dużo spraw na swoje barki.
9. Nie unikaj czytania poradników napisanych przez profesjonalistów.
10. Zaobserwuj i oceń swój stres. Dopóki nie nauczysz się identyfikować czynników wywołujących stres, dopóty nie będziesz potrafił/a sobie z nimi radzić. Dlatego notuj objawy stresów i sytuacje, podczas których się one pojawiają.
11. Pozwól sobie na odpoczynek. Nie mieszaj tego czasu z innymi zajęciami.
12. Oczekuj najlepszego. Nawet jeżeli spotka Cię rozczarowanie, czas przed nim przeżyjesz bez stresu.
13. Naucz się mówić "nie".
14. Zaakceptuj siebie ze wszystkimi zaletami i wadami. Pamiętaj, że nikt nie jest doskonały! (Choć doskonalenie jest wskazane).
Skala stresu (w punktach) niektórych wydarzeń życiowych (wg Holmsa i Rahe)
Zdarzenie Średnia
wartość punktowa
śmierć współmałżonka 100
rozwód 73
separacja 65
śmierć bliskiego członka rodziny 63
więzienie 63
uraz lub choroba własna 53
zawarcie związku małżeńskiego 50
zwolnienie z pracy 47
przejście na emeryturę 45
choroba w rodzinie 44
ciąża 40
problemy seksualne 39
zmiana sytuacji finansowej 38
śmierć bliskiego przyjaciela 37
kłopoty z przełożonym 23
nahum777