nauka administracji.doc

Nauka administracji             

Słowo organizacja wywodzi się od łacińskiego organum i greckiego organion oznaczają one narzędzie albo narząd jako wyspecjalizowaną pod względem funkcji i dostosowaną do potrzeb całości część.

Pojęcie organizacji w trzech znaczeniach:

1.      w sensie rzeczowym, czyli organizacja odnosi się do określonego zorganizowanego obiektu np. urzędu, spółdzielni, przedsiębiorstwa, spółki;

2.      w sensie czynnościowym, wówczas organizacja odnosi się do pewnych złożonych przedsięwzięć, polega na wiązaniu elementów części w pewną sensowną całość (organizacja konferencji, sprzedaży, produkcji);

3.      w sensie atrybutowym organizacja jest cechą określonych przedmiotów złożonych, których części czy elementy współ przyczyniają się do powodzenia całości i jest to układ współzależności i współdziałania elementów.

Formy działań zorganizowanych:

Najprostszą formą jest działalność indywidualna, czyli określone czynności podejmowane przez jedną osobę nie wymagające styczności z innymi ludźmi.

Działalność zbiorowa polega ona na wykonywaniu w tym samym czasie i miejscu czynności zmierzających do określonego celu.

Działalność zespolona w ramach, której grupa osób wykonuje czynności, które łącznie prowadzą do realizacji określonego celu czynności, te cechują współzależność: specjalizacja, podział funkcji np. na kierownicze, wykonawcze; wszystko to stanowi zespół.

Pojęcie instytucji odnosi się do całości organizacyjnych działań zespolonych podlegających utrwalaniu przez stałe odtwarzanie czy też odnawianie realizacji celów.

My przyjmujemy, że pojęcie instytucji posiada następujące elementy:

- cele i wynikające z nich zadania poszczególnych członków zespołu;

- aparatura, czyli środki niezbędne do realizacji tych celów;

- zespół ludzi powołujących do realizacji celów;

- struktura wyrażająca układ współzależności ludzi i aparatury współ przyczyniających się do powodzenia całości;

- określony sposób i stopień formalizacji wyrażający się w normach dotyczących organizacji i funkcjonowania instytucji.

W takim rozumieniu są np. urzędy, szkoły, teatry, czyli wszelkie trwałe instytucje.

O ile cele są podstawą bytu instytucji, natomiast podstawą instytucji jest formalizacja polega to na tym że utrwalanie jakiegokolwiek systemu działania odbywa się przez oparcie go na wzorcach, regułach działania czyli najbardziej racjonalnego opisu rzeczy czy zdarzenia, których odtworzenie mieści się w celach działającego.

Możemy wyróżnić cele:

pamięciowe, graficzne, prawne i pozaprawne, techniczne, społeczne w sumie są one spoiwem łączącym zespół w całości, czyli są środkami instytucjonalizacji organizacji a szczególną formą tej instytucjonalizacji jest formalizacja, czyli utrwalanie organizacji działań za pomocą znaków graficznych.

Formalizacja jest procesem, którego przedmiotem jest utrwalenie celów, struktury, wymogów kadrowych, reguł współdziałania, określania środków, sposobów osiągania celów, powiązania instytucji z otoczeniem, czyli formalizacja jest elementem instytucji, jest taką klamrą spinającą wszystkie elementy w trwały system.

Instytucję możemy rozpatrywać w układzie statycznym i dynamicznym, czyli jako sposób zoorganizowania części pewnej złożonej całości i w układzie dynamicznym jako organizacyjna możliwość osiągania celów przez procesy kierowania oddziaływania na zespół dla osiągnięcia celów przez procesy zarządzania, przez procesy dysponowania środkami rzeczowymi.

Te wyżej wymienione odnoszą się do administracji publicznej i to zarówno w skali mikrojednostki adm. jak i w skali makrosystemu adm. publicznej, czyli administracja może być rozpatrywana w ujęciu instytucjonalnym, czyli jako zorganizowany system będący częścią aparatu państwowego, system zorganizowany, trwały, którego główną cechą jest organizowanie, czyli osiąganie postawionych zadań.

Administracja zawiera w sobie wszystkie zjawiska organizacyjne:

Jest organizacją w sensie rzeczowym, statycznym, przejawia się działaniami zorganizowanymi, jest organizacją zespołową, trwałą, jest instytucją i jest również systemem instytucji.

Kierunki badawcze związane z nauką administracji oraz naukowe ujęcie zjawisk organizacyjnych

Naukowe ujęcie, chodzi tu przede wszystkim o kierunki, które mają wpływ na naukę administracji.

I              Prakseologia, czyli ogólna teoria sprawnego działania

1. typologia sprawnego działania;

2. koncentruje się na zasadach dobrej roboty, dotyczy opracowywania warunków, które mają być spełnione, aby można było działać i aby to działanie można było nazywać działaniem sprawnym w znaczeniu prakseologii;

3. ocena rzeczywistych sposobów działania z punktu widzenia zasad prakseologicznej sprawności, czyli inaczej wartościowaniem rzeczywistości organizacyjnej.

Prakseologia wspiera również inne dyscypliny ludzkich zachowań, czyli jest filozofią racjonalnego działania, a więc działania zorganizowanego.

II Teoria organizacji, posiada ona węższy zakres

Należy wskazać jej humanistyczny charakter, który dotyczy różnorodnych dyscyplin jest to dziedzina teoretyczna a nie stosowana, głównym przedmiotem jej badań są działania zorganizowane, ze względu na ich formy organizacyjne. Stopień jej ogólności jest niższy niż prakseologia a jednocześnie wyższy w porównaniu do dziedzin ekonomicznych.

Jest dyscypliną naukową, której przedmiotem są zorganizowane działania ze względu na ich formy organizacyjne i to zarówno na ich formy organizacyjne jak i zespołowe.

Centrum zainteresowania prakseologii są wszelkie ludzkie z ich punktu widzenia sprawności, natomiast w polu teorii organizacji mieszczą się działania ludzkie. Do problemów działania organizacji służą głównie: metody metodologiczne, ekonomiczne, psychologiczne, modelowania matematycznego, a także metody stosowane przez nauki prawne i techniczne.

W zakresie kryterium cennych, nauka organizacji korzysta z kryteriów sprawnościowych wypracowanych przez inną naukę czyli prakseologię:

1.      kryterium skuteczności, czyli zgodność efektów z celem;

2.      kryterium korzystności, czyli przewaga efektów nad nakładami;

3.      kryterium ekonomiczności, czyli taki stosunek między nakładami a ubytkami, że nabytki są większe od ubytków.

Te w/w walory dotyczą przede wszystkim efektów działania i można tutaj jeszcze wymienić: dokładność i tzw. czystość działania, czyli unikanie cech ujemnych.

Kolejne walory działania dotyczą ujemnych form działania: prostota, pewność ponoszenia nakładów, energiczność w działaniu, racjonalność, czyli np. przystosowanie działania do rzeczywistej prawdy lub posiadanej wiedzy.

Teoria organizacji obejmując zakresem pewien obszar rzeczywistości formułuje pewne zalecenia, dyrektywy, a także wytyczne do uzyskania sprawności funkcjonalnej organizacji. Mają one najczęściej alternatywy:

- rozdzielenie i kumulowanie działania;

- działanie i ograniczenie działania;

- centralizacja i decentralizacja;

- styl autokratyczny albo styl demokratyczny;

- struktura płaska i struktura wysmukła.

Przedmiotem torii i organizacji zarządzania są wszelkie działania zorganizowane, głównie działania zespołowe, charakteryzujące się różnymi formami organizacyjnymi. Te formy wykazują różne odrębności i takie odrębności wykazują wykazuje teoria administracji publicznej; może być traktowana jako instytucja lub system instytucji i takie traktowanie instytucji proponował Jerzy Starościak.

W przypadku administracji publicznej jako instytucji cele tej instytucji są jej elementem  i powstają przede wszystkim po za nią.

Istotą administracji jest przede wszystkim wykonawczy charakter.

Administracja wykonuje postawione cele jej i wynikające z niej zadania, a formy działania administracji są określone prawem, jako prawne formy działania, czyli akty normatywne itd.

Efekty działań administracji są najczęściej niewymierne i nie podlegają klasycznym ocenom prakseologicznym. Najczęściej sprawność w administracji utożsamia się ze sprawnością jak to określał Kotarbiński w sensie syntetycznym, jako ogół walorów praktycznych działania takich jak: skuteczność, korzystność, ekonomiczność.

Powszechnym walorem kryterium w administracji należałoby uznać skuteczność i temu powinno się podporządkować pozostałe cechy.

Sprawność administracji publicznej sprowadza się do realizacji przez nią w prawnych formach zadań w sposób skuteczny zgodnie z oczekiwaniami społecznymi. Tak ujęta sprawność syntetyzuje sferę prakseologii (skuteczność) sferę prawa (legalność) oraz aksjologii (społeczne aspiracje).

Wszystkie pojęcia organizacji i administracji są ze sobą nierozerwalnie związane.

Administracja jest zawsze trwale zorganizowana w sposób formalny i prawny. Granicą poziomów sprawności administracji jest także ideologia wynikająca z woli politycznej społeczeństwa, czyli kształt funkcjonowania administracji jest wypadkową w prakseologii i ideologii.

Organizacyjne wytyczne stanowią obszar, do którego należy się odwoływać przy tworzeniu i doskonaleniu administracji, jest to obszar po za normatywny, który obok obszaru normatywnego określa kształt i rozmiary funkcjonowania administracji.

Szkoły  i kierunki zarządzania mające wpływ na naukę i administrację:

1.      szkoła klasyczna; związana z rozwojem technologicznym;

2.      szkoła behawioralna;

3.      szkoła badań operacyjnych;

4.      szkoła neoklasyczna;

5.      szkoła systemowa;

6.      szkoła o tzw. podejściu sytuacyjnym

Przedstawiciele szkoły klasycznej:

1.      Fryderyk Taylor opracował pewien system zarządzania polegający na pomiarze czasu pracy przy linii produkcyjnej;  dzięki temu stworzono akordowy system pracy.

Rozdzielił funkcję przygotowania i wykonywania pracy, on także preferował szkolenie pracowników w zakresie wzorcowych sposobów wykonywania produktu a naczelną zasadą była zasada specjalizacji działalności przygotowawczej i wykonawczej. Stworzony przez niego system funkcjonalny zakładał obok władzy szefa oddziaływanie także zaleceń specjalizacyjnych tzw. mistrzów funkcjonalnych administracji i produkcyjnych.

Bodźce ekonomiczne do podnoszenia wykonalności pracy.

2.      Kolejnym przedstawicielem był Emmerson, który sformułował 12 zasad wydajności pracy m.in.: jasno określony cel, dyscyplina i punktualność, wzorce i normy.

3.      Fayol, który wyróżniał 14 zasad zarządzania, wyróżniał głównie jedność rozkazodawstwa, jednolitość kierownictwa.

Funkcje zarządzania :

- funkcje techniczne;

- funkcje zarządzania;

- funkcje rachunkowe;

- funkcje ubezpieczeniowe i inne

Funkcje administracji wg niego to przede wszystkim czynności kierownicze, do których zaliczał przewidywanie, organizowanie, koordynowanie, rozkazywanie, kontrolowanie a z pewnymi modyfikacjami stanowią kanion obecnych.

Odnosił się krytycznie do modelu Taylora uznając, że wyspecjalizowane organy doradcze powinny być usytuowane przy kierownictwie liniowym bez prawa wydawania poleceń wykonawczych (model liniowo-sztabowy)

Do jego 14 zasad zalicza się m.in.:

podział pracy, autorytet, dyscyplina, jedność rozkazodawstwa, jednolitość kierownictwa, podporządkowanie interesu jednostkowemu interesowi publicznemu, centralizacja, hierarchia, ład, ludzkie traktowanie pracowników, stabilizacja personelu, inicjatywy, harmonia; wszystkie one stały się wyznacznikami sprawnego zarządzania.

4.      Niemiecki naukowiec Max Weber koncentrował on swoje zainteresowanie na zjawiskach władzy, określone jako możliwościach …

Typy władzy:

1.      charyzmatyczna, opiera się szczególnie na cechach wodzowskich,

2.      tradycjonalistyczna jest zwyczaj, tradycja, przekonanie, że doświadczenie jest solidnym wsparciem władzy;

3.      legalna wiąże władze z wyborem lub mianowaniem na podstawie prawnie określonych procedurach i właśnie tak umocowana władza, opiera się na 5 ideach:

a)         istnieje możliwość stanowienia przepisu prawnego, któremu powinni się podporządkować przynajmniej członkowie organizacji;

b)        system prawa składa się ze spójnego zbioru abstrakcyjnych reguł na podstawie, których rozstrzygane są konkretne sprawy;

c)         osoba, która sprawuje władzę jest podporządkowana bezosobowemu porządkowi prawnemu, który reguluje jej działania;

d)        osoba, która podporządkowuje się władzy czyni to dlatego, że jest członkiem organizacji;

e)         w takim zakresie w jakim członkowie organizacji podporządkowują się osobie sprawującej władze (czyli tej sprawującej urząd) to podporządkowują się bezosobowemu porządkowi prawnemu.

Ad 6 Podejście sytuacyjne

Wyniki stosowania metod są różne gdyż różne są sytuacje; to podejście nie jest jakąś nowością, ponieważ już Fayol był prekursorem podejścia sytuacyjnego. Podejście systemowe kładzie nacisk przede wszystkim na wzajemne związki między częściami organizacji.

Podejście sytuacyjne koncentruje się na szczególnej istocie związków między tymi częściami, dąży do ustalenia czynników o podstawowym znaczeniu dla określonego zadania lub zagadnienia oraz do wyjaśnienia funkcjonalnych współzależności między powiązanymi czynnikami.

Zadaniem kierowników jest ustalenie jaka metoda najlepiej przyczyni się w danej sytuacji, w danych warunkach, w danym momencie do osiągnięcia celów kierownictwa.

To wtedy pisano o teorii dżungli.

Podejście sytuacyjne jest traktowane przez niektórych autorów jako odrębny nurt i jest uznawane jako rodzaj postawy dynamicznych menadżerów dlatego empirycznego, neoklasycznego rozumienia organizacji.

Te wszystkie w/w kierunki i szkoły to tylko niektóre podejścia.

Można zobaczyć różne tendencje.

Zwraca się ostatnio uwagę na zasady:

- rzeczowe

- kadrowe

- kapitałowe

Do rozwoju nauki administracji przyczyniły się kierunki związane z globalizacją.

Stała się ona przyczyną zmian charakteru gospodarki i w rezultacie nowe….

W rynku obecnie uczestniczą ogromne przedsiębiorstwa mają one ogromny wpływ na kierunki działania i to w ujęciu nie tylko obszarowym ale i gospodarczym, wiąże się to z tendencjami, z problemami internalizacji.

Internalizacja jest zjawiskiem związanym z szerokim udziałem gospodarki, bądź konkretnego przedsiębiorstwa w międzynarodowej wymianie towarowej.

Globalizacja – wiązała się początkowo ze zjawiskiem wzrastającej konkurencji w skali międzynarodowej. Obecnie ten termin jest używany dla określenia pełnej interwencji, produkcji, kooperacji i wymiany w skali międzynarodowej. Przedsiębiorstwo staje się obecnie podmiotem działającym na rynkach całego świata.

Za źródła globalizacji uznaje się:

- wysoki poziom techniki komunikacji,

- integracji politycznej,

- upodobniania się stylów bycia

- i upodobnianie się potrzeb konsumpcyjnych różnych ludzi świata

- zmiany struktury demograficznej, te także powodują zmiany w teorii organizacji i zarządzania.

Ad 5 Szkoła systemów społecznych

Jest związana z ogólną teorią systemów, przyczyniła się ona do zwrotu efektywności w ramach badań różnych dyscyplin naukowych.

Instytucja jest systemem celowym, otwartym, prowadzącym wymianę z otoczeniem. Stopień tej wymiany jest różny, rozmaity, jednak instytucja nie może być jej pozbawiona. Ta współpraca z otoczeniem musi dawać obupulne korzyści; jako przykład podawano, że firma, instytucja występuje jako system a jednocześnie jest podsystemem życia społeczno – gospodarczego. Istnieje jako system i funkcjonuje w systemie złożonym i dynamicznym.

Instytucja stara się objąć kontrolą najbardziej niepewne elementy otoczenia np. poprzez udział w firmach, od których zależy jej własny sukces.

System otwarty ma także otwarte granice oddzielające go od otoczenia.

Ujmowanie instytucji

Do części instytucji zalicza się:

- komunikację - komunikacja jako system pobudzania do działania poszczególnych części systemu jako ośrodek koordynacji i kontroli;

- równowaga jako mechanizm stabilizujący organizację całość oraz umożliwiający adaptację do zmieniających się warunków;

- podejmowanie decyzji jako środek regulowania i kierowania strategicznego;

W ramach szkoły systemów społecznych mówiono, że droga komunikacyjna powinna być jak najkrótsza a wszystkie informacje jak najkrótsze.

Cykl decyzyjny oparty na informacjach umożliwia przywracanie równowagi organizacyjnej, której zakłócenia są zjawiskiem naturalnym, a więc ten cykl decyzyjny należy prowadzić w sposób uporządkowany z uwzględnieniem procedur i ściśle określonych kryteriów.

Zwracano uwagę na celowość każdego elementu instytucji, uważano że celowość jest uzasadnieniem jej bytu.

Podejście systemowe kładzie przede wszystkim nacisk na analizę całościowych integrujących właściwości badanych obiektów – systemów, na ujawnienie ich wewnętrznych i zewnętrznych sprzężeń oraz na struktury.

Mówiono, że system jest czymś innym niż prostą sumą elementów, które go tworzą, dzięki temu jest nową jakością dzięki sprzężeniom i ma inne właściwości niż poszczególne jego elementy. Zwracano także uwagę na tzw. suboptymalizację, czyli na usprawnienie podsystemów tworzących całość, nie musi ona prowadzić bezpośrednio do polepszenia funkcji całego sytemu.

To podejście systemowe charakterystyczne dla rozwoju myśli szkoły zachodniej, ale także Tadeusz Kotarbiński i polska myśl przyczynił się na wpływ rozwoju nauki administracji, zwiększał prawdopodobieństwo sukcesu.

Dorobek polskiej myśli w dziedzinie nauki o zarządzaniu:

Karol Adamiecki w 1925 r. założył Instytut naukowy organizacji i kierownictwa, czyli późniejszy „TENKNOIK”, należy dodać, że polska była pierwszym krajem, która wprowadziła jako pierwsza jako przedmiot akademicki „teorię i zarządzanie”.

Tadeusz Kotarbiński, Kierzuń, Kurnal, Zieleniecki …..

Administracja a nauka administracji

Administracja w sensie najogólniejszym to określona organizacja i jej działalność.

Jest to organizacja stworzona dla realizacji określonych zadań.

Administracja jako termin wytworzony został w XIX w. jako…

Była w późniejszym okresie określona jako organizacja składająca się z czynnika rzeczowego, prawnego, publicznego, jej działalność nastawiona jest na realizację dobra publicznego.

Przedmiotem nauki prawa administracji są przepisy prawne będące przede wszystkim podstawą struktur i metod działania organów administracji a także praw, obowiązków obywateli nakładanych w przepisach prawa administracyjnego.

Nauka prawa administracyjnego bada treści zawarte w przepisach, porządkuje je, interpretuje i ustala zasady przewodnie ułatwiające stosowanie konkretnych przepisów w praktyce. Prawo administracyjne w historycznym procesie formowania się gałęzi prawa wyodrębniło się stosunkowo późno. Powstanie nowoczesnego prawa administracyjnego wiąże się z przekształceniem, poddanego jako osoby administrowanej jako obywatela będącego podmiotem praw prywatnych i publicznych, a także wiąże się z procesem podporządkowywania działań administracji prawu.

Prawo administracyjne jest dzisiaj podstawową częścią składową prawa publicznego.

Prawo administracyjne nie jest skodyfikowane i składa się z licznych norm prawnych a także organach różnej rangi.

Dzieli się na: prawo ustrojowe, materialne i proceduralne (postępowanie).

Nauka polityki administracji – jej przedmiotem jest: przewidywanie skutków działania i wykorzystywanie możliwości działania w ramach prawa i przygotowywanie programów działania administracji, weryfikacja ich realizacji i ocenianie, wartościowanie metod i sposobów pracy a także wysuwanie postulatów dotyczących zmian w całokształcie funkcjonowania administracji.

Szczegółowe działy polityki administracji odnoszą się przykładowo do realizacji przez administrację:

- polityki oświatowej,

- polityki sanitarnej (stan sanitarny kraju)

- polityki rolnej (struktura gospodarstw rolnych, ilość osób związanych z rolnictwem) itd.

Muszą uwzględniać między innymi:

- poziom wiedzy o...