CAŁUN TURYŃSKI.pdf

Świat

Teresa Stylińska z Turynu / 30.03.2010

Pasja Chrystusa, pasja człowieka

Wystawianie Całunu to wydarzenie wielkie i rzadkie: przez

ostatnich sto lat miało miejsce tylko pięć razy. Dlatego gdy za

kilka dni Całun zostanie ponownie udostępniony, Turyn spodziewa

się dwóch milionów pielgrzymów.

Turyńskie Duomo – czyli katedra pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela – od połowy stycznia

zamknęła podwoje. Nie odprawia się nabożeństw, nie mają wstępu turyści. Przed wejściem wśród

desek i rur kręcą się robotnicy. Paru karabinierów w panterkach i zabawnych kapelusikach stoi na

straży.

Nawet czas Wielkiej Nocy nic nie zmieni. Drzwi Duomo otworzą się dopiero w sobotę 10 kwietnia.

Rano odprawiona zostanie msza – a potem próg katedry przekroczą pierwsi z dwóch milionów

spodziewanych pielgrzymów. Przyjdą, by osobiście przeżyć spotkanie z Całunem Turyńskim,

najsłynniejszą relikwią chrześcijaństwa.

Czy Całun, na którym odbity jest zarys ciała mężczyzny – wysokiego, szczupłego, z długimi

włosami i brodą – wraz ze śladami doznanych ran, jest rzeczywiście tym płótnem, w które przed

złożeniem do grobu zawinięto ciało Jezusa? Tej kwestii Kościół katolicki nie rozstrzyga,

pozostawiając ją indywidualnemu odczuciu i osądowi wiernych. Kościół jedynie podkreśla, że Całun

stanowi wyraz cierpienia Chrystusa, a jednocześnie jest narzędziem ewangelizacji. „To wyraz

miłości Boga i grzechu człowieka. Odbicie umęczonego ciała Ukrzyżowanego, świadczące o tym,

jak bardzo człowiek zdolny jest do zadawania cierpienia i śmierci swemu bliźniemu, ukazuje

cierpienie, jakiego w każdej epoce doświadczają niewinni” – mówił Jan Paweł II.

Ocalony z ognia

W całym Turynie nie ma chyba ani jednego kościoła, w którym nie przypominano by

o największym skarbie tego miasta. W każdym umieszczono pomniejszone kopie albo zdjęcia

Całunu. W wielu znajduje się reprodukcja słynnego zdjęcia twarzy, którą w 1898 r. wykonał

fotograf Secondo Pia. Było to zdjęcie nie tylko pierwsze, ale też przełomowe, bo ujawniło, że obraz

utrwalony na płótnie stanowi negatyw. Ten właśnie wizerunek patronuje również najnowszej

świątyni Turynu – kościołowi Santo Volto, czyli Świętego Oblicza, zaprojektowanemu przez

znanego szwajcarskiego architekta Mario Bottę.

– Ludzie są rozczarowani, gdy uświadamiają sobie, że Całun wiszący w Duomo, choć naturalnej

wielkości, to tylko kopia – opowiada don Giancarlo Garbiglia, proboszcz Duomo, który na czas

przygotowań przeniósł się do pobliskiego kościoła Spirito Santo. – Boleję, że nie można na stałe

pokazywać oryginału. Ale z przyczyn oczywistych to niemożliwe.

Przez cztery lata proboszczowania w Duomo, don Giancarlo każdy dzień zaczyna od pójścia do

Całunu. Nie ogląda go oczywiście, ale sprawdza, czy wszystko jest w porządku.

Czasy, kiedy Całun można było bez przeszkód oglądać, to bardzo odległa przeszłość. Wystawiano

go na widok publiczny w hrabstwie Edessy i w Konstantynopolu, a także w średniowiecznej Francji,

dokąd trafił przypuszczalnie za sprawą templariuszy. Do takich relikwii podchodzono wówczas

z wielką czcią, ale i z większą swobodą. A i samo płótno z pewnością było w lepszym stanie. Nie

tylko czas pozostawia ślady – również wypadki losowe. Najgorszym był pożar, który w 1532 r.

wybuchł w klasztorze w Chambery, stolicy Sabaudii. Pod wpływem wysokiej temperatury zaczął się

topić relikwiarz, w którym znajdował się Całun; krople płynnego srebra przepaliły tkaninę. Polanie

go wodą, choć w dobrym celu, też zrobiło swoje.

Szkody udało się naprawić. Siostry klaryski, które sprawowały pieczę nad Całunem, uszkodzone

miejsca pracowicie pocerowały i załatały, a całość dla wzmocnienia podszyły płótnem. Te właśnie

zabiegi, zdaniem części naukowców, mogły stać się przyczyną późniejszych rozbieżności

w określeniu czasu powstania Całunu.

Na cud natomiast zakrawa, że udało się uratować go z pożaru, który w nocy z 11 na 12 kwietnia

1997 r. strawił część turyńskiej katedry. Całun ocalał dzięki odwadze Mario Trematore, kapitana

straży pożarnej: nie bacząc na płomienie i groźbę zawalenia się stropu, rozbił on gablotę

mieszczącą płótno. A były to, bagatela, cztery centymetry pancernego szkła... Jak tego dokonał?

„Weź młot. Nie bój się. Uderz ponownie” – miał usłyszeć wewnętrzny głos (cytat za: Alfred J. Palla,

„Całun turyński”).

Ilu z nas nie dożyje...

W czasach najnowszych Ostensione – jak po włosku określa się wystawianie Całunu – to

wydarzenie wielkie, uroczyste i rzadkie. Przez ostatnich sto lat miało miejsce zaledwie pięć razy:

w roku 1931, 1933, 1978, 1998 i 2000. A zawsze był po temu ważki powód. W 1978 r. mijało 400

lat od sprowadzenia Całunu do Turynu, który, decyzją księcia Emanuela Filiberto, stał się nową

stolicą Sabaudii. Rok 1998 to setna rocznica powstania wspomnianej fotografii. A rok 2000 – to

Wielki Jubileusz Kościoła.

Po tym ostatnim nieformalnie przyjęto, że kolejne Ostensione odbędzie się dopiero w 2025 r. Ale

życie zweryfikowało założenia. Kościół oparł się wprawdzie sugestiom, aby wystawić Całun w 2006

r., przy okazji olimpiady zimowej w Turynie, lecz nie oparł się zbiorowym prośbom turyńczyków,

którzy przed dwoma laty wyruszyli do Watykanu w wielkiej, sześciotysięcznej pielgrzymce,

z arcybiskupem Turynu kardynałem Severino Poletto i przedstawicielami władz miasta na czele.

– Ojciec święty przychylił się do prośby, jaką kardynał Poletto złożył w imieniu wielu ludzi –

wyjaśnia monsignore Giuseppe Ghiberti, przewodniczący stałego diecezjalnego komitetu ds.

Całunu i zarazem wiceszef komitetu organizacyjnego Ostensione. – Prosili oni, aby nie musieli tak

długo czekać na wystawienie. Ilu z nas mogłoby go nie dożyć...

W dawnych czasach taką decyzję wspólnie podejmowali papież i głowa dynastii sabaudzkiej –

rządzącej Piemontem, a po zjednoczeniu Włoch całym krajem. Przez ponad 500 lat Całun stanowił

własność Sabaudów, którzy w 1453 r. kupili go we Francji od Małgorzaty de Charny. Ale w 1983 r.

Umberto II, ostatni król Włoch, tuż przed śmiercią przekazał go papieżowi. Od tej pory w rękach

papieża spoczywają najważniejsze decyzje: o wystawieniu czy poddaniu Całunu badaniom. Na co

dzień funkcję opiekuna płótna sprawuje arcybiskup Turynu.

Zwodnicze łaty

Już po pożarze, w 2002 r., płótno poddano gruntownej konserwacji. Uczestniczył w niej prof.

Bruno Barberis, matematyk, dyrektor Międzynarodowego Centrum Sindonologicznego, które

skupia około 50 uczonych z całego świata i z różnych specjalności. – To była niesłychanie delikatna

praca – wspomina dziś. – Tym trudniejsza, że gdy pojawiały się problemy, decyzja, co zrobić,

musiała zapaść natychmiast. Tkanina była bardzo zabrudzona i zanieczyszczona. Odkryto na

przykład, że pod każdą łatą znajdują się resztki materiału ze zwęgleniami, skutek pożaru

w Chambery. Musieliśmy je usunąć, bo mogły być niebezpieczne dla reszty płótna.

W ramach konserwacji odpruto także obszycie Całunu i zmieniono jego ułożenie: nie jest już

zrolowany, jak dotąd, lecz rozpostarty na całej długości. Pojemnik, w którym się znajduje, został

wypełniony argonem. – Dzięki temu – mówi prof. Barberis – tkanina nie powinna żółknąć ani

ciemnieć.

Profesor uważa, że najwyższy czas na ponowne kompleksowe badania. Do tej pory zrobiono je

tylko raz: w 1978 r., gdy na 120 godzin przekazano Całun w ręce 50osobowej grupy uczonych. Ci

mierzyli go, poddawali oględzinom i analizom, badali plamy krwi. – Chcielibyśmy móc to

powtórzyć, bo przez 30 lat pojawiło się mnóstwo nowych technik badawczych – mówi prof.

Barberis. – Taką prośbę przekazano Stolicy Apostolskiej.

Te badania nie mają nic wspólnego z podjętą w 1988 r. próbą określenia czasu powstania Całunu

przy użyciu metody tzw. datowania radiowęglowego. Czy płótno pochodzi z czasów Chrystusa, czy

też zrobiono je później, zapewne w średniowieczu? Znalezienie odpowiedzi na to fundamentalne

pytanie powierzono naukowcom z laboratoriów w Oksfordzie, Zurychu i Tucson. Ich ustalenia – że

Całun powstał w średniowieczu, między rokiem 1260 a 1390 – dla wielu były tyleż szokujące, co

jednoznaczne i ostateczne. Do czasu, gdy Raymond Rogers, chemik z laboratorium w Los Alamos

i uczestnik badań z 1978 r. zwrócił uwagę, że pobrane do badań wycinki tkaniny zawierały

naniesione później łaty i cery. Wiek Całunu, według Rogersa, mieści się w bardzo szerokim

przedziale 13003000 lat.

Nowe tajemnice

Mogłoby się wydawać, że na tak skrupulatnie przebadanym płótnie nie da się już wypatrzeć nic

nowego. Tymczasem ujawnia on ciągle nowe tajemnice. Najnowsza z nich to odkrycie Barbary

Frale, włoskiej historyk, która jesienią 2009 r. poinformowała o odkryciu napisu, stanowiącego

rodzaj świadectwa zgonu w trzech używanych w Palestynie językach: po łacinie, aramejsku

i grecku. Ich istnienie ujawniło dopiero badanie komputerowe – dowód, że prof. Barberis ma rację,

gdy mówi o potrzebie wypróbowania nowych technik badawczych.

Napis na Całunie powstał, według Barbary Frale, nieprzypadkowo. W Palestynie ciała ludzi, na

których wykonano wyroki śmierci – a takim był Jezus – wydawano rodzinom dopiero po roku.

Konieczne było zatem zapisanie ich personaliów na płótnie grobowym. Czas zatarł część napisu,

ale badaczka odcyfrowała m.in. litery, które składają się na słowa „Jezus Nazarejczyk” – a tak go

nazywano. Gdyby Całun sfabrykowano w średniowieczu, określenie „Nazarejczyk” nie mogłoby się

pojawić, bo wówczas nie tylko od dawna nie było w użyciu, ale wręcz, jako eksponujące ludzką

stronę istoty Jezusa, trąciło herezją.

Zadania udowodnienia czarno na białym, że Całun jest dziełem późniejszym, ostatnio wziął na

siebie Luigi Garlaschelli, chemik z uniwersytetu w Pawii: postanowił sporządzić kopię przy użyciu

średniowiecznych technik. Studentaochotnika zawinięto więc w płótno, które natarto farbą,

a później poddano obróbce – przypalano, gotowano i polewano wodą. Rzeczywiście, utrwalił się na

nim zarys ciała. Na eksperymencie – sfinansowanym, jak się okazało, przez włoskie

stowarzyszenie ateistów – badacze nie zostawili jednak suchej nitki. – Rezultat jest daleki od

oryginału – ocenia prof. Barberis. – Na przykład Garlaschelli, aby odmalować rany, użył ochry. Ale

tam, gdzie w oryginale na płótnie jest twarz, barwy w ogóle nie ma. Na Całunie najważniejsze są

ślady krwi.

Skarb miasta

Zorganizowanie Ostensione – to ogromne przedsięwzięcie. Diecezja i władze lokalne wszystkich

trzech szczebli (miasto, prowincja i region Piemontu), które wspólnie tworzą 12osobowy komitet

organizacyjny, wyciągnęły wnioski z poprzednich wystawień, gdy przed Duomo tworzyły się wielkie

kolejki, a ludzie czekali godzinami. W tym roku nie tylko można, ale i trzeba wcześniej

zarezerwować dzień i godzinę. Poza 2 maja, bo w tym dniu Duomo odwiedzi jeden tylko gość –

Benedykt XVI.

Do obsługi Ostensione – towarzyszenia pielgrzymom, pomocy dla chorych i niepełnosprawnych –

zgłosiło się 4 tys. wolontariuszy (40 z nich ma ponad 85 lat). Wśród tych 4 tys. jest Polak, 22letni

Tomek Twardziłowski, student teologii warszawskiego UKSW i seminarium w Turynie. Wybrał je

właśnie dla pracy przy Ostensione. – Dawniej niewiele o Całunie wiedziałem, bo dla młodego

człowieka Turyn to Fiat i Juventus – opowiada. – Ale gdy dwa lata temu po raz pierwszy znalazłem

się w katedrze, doznałem olśnienia.

Nawet przy Ostensione czas kryzysu daje o sobie znać. – Mamy dwa razy mniej środków niż

podczas poprzednich wystawień – ubolewa Fiorenzo Alfieri, wiceburmistrz Turynu i przewodniczący

komitetu. – Główne ich źródło to dwie fundacje bankowe. Trochę pieniędzy dołożyło miasto. Ale

musimy szukać sponsorów. Unia Europejska? Nie prosiliśmy, bo na inicjatywy religijne Europa

pieniędzy nie daje.

Szukanie sponsorów nie jest łatwe, bo, według zgodnej opinii wszystkich moich rozmówców, Turyn

jest mocno zlaicyzowany. Religię uważa się tu za sprawę prywatną. – Zupełnie inaczej niż

w Mediolanie, gdzie wielcy przedsiębiorcy wspierają Kościół hojnie i otwarcie – tłumaczy Marco

Bonatti, który jest szefem biura prasowego przy trzecim już Ostensione. – W Turynie duże firmy,

nawet jeśli mają pewien wkład, raczej się z tym nie obnoszą.

Passio Christi, passio hominis

Całun jednak, jako największy skarb Turynu, mobilizuje opinię publiczną. Gdy płonęła katedra,

dookoła zgromadziło się pół miasta. – Ludzie płakali i stali całą noc – wspomina Maria Teresa

Martinengo z dziennika „La Stampa”. – Widać było, jak bardzo Turyn kocha Całun.

I miasto też po trosze liczy na wzajemność. – Ostensione przypomni Turyn światu – mówi

wiceburmistrz Alfieri. – To szansa na zmianę naszego wizerunku. Chcemy pokazać miasto, które

stawia na kulturę i rozwija się w różnych kierunkach. Mamy za sobą wielką historię, Turyn to nie

tylko motoryzacja.

Od paru tygodni w całym mieście widnieje logo Ostensione: oblicze z Całunu, a nad nim słowa

„Passio Christi, passio hominis”. – Względy duchowe są na pierwszym miejscu – podkreśla

monsignore Ghiberti. – A liczy się także wymiar ekumeniczny, bo na Ostensione chce przybyć

wielu naszych braci, zwłaszcza prawosławnych. Wielka jest siła tego daru, którego wezwanie

rozbrzmiewa w życiu tylu ludzi.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: