14 Gospodarka i kultura czasów stanisławowskich ( tzw. oświecenie stanisławowskie)
podręcznik, str. 135-138
1. Reformy gospodarcze:
a. rozwój manufaktur ( zakłady produkcyjne, gdzie zamiast maszyn wykonywano wszystkie czynności ręcznie)- towary luksusowe ( porcelana, karety, szkło, broń, odzież)- Antoni Tyzenhauz,
b. zastępowanie pańszczyzny czynszem ( Andrzej Zamoyski)
c. budowa infrastruktury- drogi i kanały rzeczne, brukowane ulice
d. rozwój handlu i bankowości
2. Rozwój szkolnictwa:
a. powstanie Szkoły Rycerskiej- 1765 ( wychowanie w duchu patriotycznym i obywatelskim- absolwenci: Tadeusz Kościuszko, Józef Poniatowski, hymn „Święta miłości kochanej ojczyzny” Ignacego Krasickiego)
b. powołanie ministerstwa oświaty- Komisji Edukacji Narodowej- 1773 ( stąd obchodzimy Dzień Edukacji Narodowej), reforma szkolnictwa ( zmniejszono liczbę godzin nauki łacin na rzecz języka polskiego, nauczano także historii, geometrii, moralności, prawa, fizyki, przyrody, języków nowożytnych)
c. powstanie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych- 1775- tworzenie programów szkolnych, opracowań podręczników- Grzegorz Piramowicz
3. Literatura i teatr:
a. publicystyka:
- Ignacy Krasicki ( współzałożyciel „Monitora”- gazeta rządowa propagująca reformy, myśl oświeceniową, wydawana od roku 1765 r. , Bajki, Satyry, Monachomachia, Mikołaja Doświadczyńskiego Przypadki,
- Stanisław Staszic- Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, Przestrogi dla Polski, ponadto wybitny geolog i geograf
- Hugo( Hugon) Kołłątaj- napisał projekt Konstytucji 3 maja, działacz KEN-u, twórca tzw.” kuźnicy kołłątajowskiej”- grupy działaczy społecznych i politycznych, publicystów okresu Sejmu Czteroletniego, reformatorów kraju ( Franciszek Ksawery Dmochowski, Franciszek Zabłocki)
b. obiady czwartkowe- nazywane „obiadami literackimi”, „uczonymi” lub „rozumnymi”, wydawane były na Zamku, latem w Łazienkach. Król zapraszał na nie intelektualną i artystyczną elitę Polski ( publicystów, poetów, działaczy polskiego oświecenia ( Konarski, Bohomolec, Naruszewicz, Wybicki, Zamoyski, Krasicki). Cotygodniowe obiady były okazją do dyskusji nie tylko nad kulturą ale i reformami kraju.
c. Zabawy przyjemne i pożyteczne- nieoficjalny organ prasowy obiadów czwartkowych, red. Adam Naruszewicz ( Powrót posła), prezentowano aktualne prądy literackie, twórczość polskich i zagranicznych literatów
c. Teatr Narodowy- od 1765 r. - Wojciech Bogusławski- „ojciec teatru polskiego ( dyrektor teatru od 1783 r. – autor „Krakowiaków i Górali”
4. Sztuka:
a. klasycyzm w architekturze- Łazienki- Dominik Merlini- architekt królewski, Zamek Królewski
b. malarze:
- Bernardo Bellotto- Canaletto- pejzaże miasta ( tzw. weduty)
- Marcelo Bacciarelli- pejzaże, portrety ( m.in. króla Stanisława Augusta Poniatowskiego)
chrupacz