4
Zasady ogólne Kpa.
Są to pewne podstawowe normy prawne uznane przez ustawodawcę i wyodrębnione w Kpa. Są one wspólne dla całego postępowania administracyjnego, które organ administracyjny powinien stosować w każdym jego stadium łącznie z innymi przepisami kpa. Nie są to jednak jedynie wskazówki interpretacyjne, ale normy prawne, których naruszenie oznacza naruszenie prawa. Zasady ogólne postępowania administracyjnego, są integralną częścią przepisów regulujących procedurę administracyjną i są dla organów administracji wiążące na równi z innymi przepisami tej procedury. Oprócz zasad ogólnych do postępowania administracyjnego mają także zastosowanie zasady konstytucyjne, a także zasady prawne wypracowane przez doktrynę.
W Kodeksie postępowania administracyjnego wyodrębnić można następujące zasady:
Þ Zasadę praworządności,
Þ Zasadę prawdy obiektywnej,
Þ Zasadę czuwania przez organ administracji nad interesem strony i innych osób biorących udział w postępowaniu,
Þ Zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu,
Þ Zasadę pisemności,
Þ Zasadę dwuinstancyjności,
Þ Zasadę sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych,
Þ Zasadę trwałości decyzji administracyjnej,
Þ Zasadę szybkości postępowania,
Þ Zasadę nakłaniania do ugody,
Þ Zasadę przekonywania,
Þ Zasadę pogłębiania zaufania do obywateli,
Þ Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli
Ad.1) Zasada praworządności wynika z art. 6 kpa, który stanowi, że organy administracji państwowej działają na podstawie przepisów prawa. Konsekwencją tej zasady jest postulat, że decyzje administracyjne mogą być oparte wyłącznie na ustawie oraz po drugie, że do organu prowadzącego postępowanie należy przestrzeganie, aby prawo nie było naruszone
Ad.2) Zasada prawdy obiektywnej wynika, z art. 7 kpa, który stanowi, że organy podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Organ nie jest, więc związany wnioskami stron i samodzielnie dąży do ustalenia prawdy obiektywnej.
Ad.3) Zasada czuwania przez organ administracji nad interesem strony i innych osób biorących udział w postępowaniu,
Zasada ta sprowadza się do tego, że organ administracyjny ma obowiązek należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków, które są przedmiotem postępowania. Oprócz tego, na organach administracyjnych spoczywa obowiązek dbania o to, aby strony i inni uczestnicy postępowania nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa. W tym celu organy mogą udzielać niezbędnych wskazówek i wyjaśnień.
Ad.4) Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu- ustawodawca nałożył na organ prowadzący postępowanie dwa podstawowe obowiązki. Organ ten ma obowiązek zapewnić stronie czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić stronie wypowiedzenie się, co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Wyjątek od tej zasady dotyczy sytuacji, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.
Ad.5) Zasadę pisemności wyraża art. 14 kpa, który stanowi, że sprawy należy załatwiać w formie pisemnej. Pisemność postępowania administracyjnego odnosi się do wszystkich czynności dokonywanych w jego toku, a nie tylko do czynności kończących postępowanie. Sprawy mogą być jednak załatwiane w formie ustnej, gdy:
¨ Interes strony za tym przemawia,
¨ Przepis prawny się temu nie sprzeciwia.
Fakt ustnego załatwienia sprawy powinien być uwidoczniony w aktach sprawy w formie protokołu lub w formie podpisanej przez stronę adnotacji.
Ad.6) Zasadę dwuinstancyjności wyraża wprost art. 15 kpa stanowiąc, że postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Zasada ta wynika także z innych przepisów kpa w szczególności dotyczących odwołania od decyzji administracyjnej. Organ odwoławczy nie weryfikuje decyzji wydanej w pierwszej instancji a ponownie rozpoznaje sprawę. Najważniejszą konsekwencją zasady dwuinstancyjności jest to, że od każdej decyzji nieostatecznej przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia nad organem, który wydał zaskarżoną decyzję.
Ad.7) Zasada sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych- wynika, z art. 16 § 2 k.p.a. Przepis ten stanowi, że decyzje mogą być na zasadach i w trybie przewidzianym w Kodeksie zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem.
Ad.8) Zasada trwałości decyzji administracyjnych- polega na tym, że decyzje, od których nie służy odwołanie są ostateczne. Natomiast uchylenie, zmiana lub stwierdzenie nieważności takich decyzji oraz wznowienie postępowania może nastąpić jedynie w przypadkach wskazanych w ustawie.
Ad.9) Zasada szybkości postępowania administracyjnego- jest jedną z najważniejszych zasad tego postępowania. Od szybkości postępowania zależy nieraz realizacja określonego prawa strony. Przewlekłość postępowania podważa stabilność obrotu prawnego oraz zawyża koszty postępowania. Kodeks postępowania administracyjnego nakłada na organy administracyjne obowiązek szybkiego i wnikliwego działania, nakazując im przy tym posługiwanie się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Natomiast sprawy, które nie wymagają
Zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie.
Ad.10) Zasada nakłaniania do ugody, w postępowaniu administracyjnym mogą uczestniczyć strony o spornych interesach. W takiej sytuacji sprawy mogą być załatwiane w drodze ugody administracyjnej zawartej przed organem, przed którym sprawa się toczy. Mało tego, organ administracyjny ma obowiązek nakłaniania stron do zawarcia takiej ugody. Każda ze stron posiada, więc prawo do załatwienia sprawy w formie ugody administracyjnej. Zawarcie ugody administracyjnej uzależnione jest jednak od spełnienia dwóch przesłanek:
W postępowaniu musi brać udział kilka stron, (co najmniej dwie),
Postępowanie musi mieć charakter sporny.
Ad.11)· Zasadę przekonywania organy administracyjne powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi się kierują przy załatwianiu sprawy, aby w ten sposób w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. Zasada przekonywania rozciąga się na wszystkie przepisy postępowania administracyjnego i jako taka nie stanowi instytucji prawnej. Organ administracyjny powinien w każdym stadium postępowania udzielać stronie informacji faktycznych i prawnych. Zasada ta przejawia się także w motywowaniu uzasadnienia decyzji administracyjnej.
Ad.12) Zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa a także świadomości i kultury prawnej obywateli wyraża art. 8 kpa - Organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli.
Ad.13) Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli- organ administracyjny załatwiając sprawę powinien mieć na względzie interes społeczny i słuszny interes strony. Istotne jest jednak to, że pojęcia "interesu społecznego" oraz "słusznego interesu strony" nie są zdefiniowane. W rezultacie określenie tych terminów należy do organu orzekającego. Kodeks postępowania administracyjnego stoi jednak na stanowisku priorytetu interesu społecznego nad interesem indywidualnym. Zasada ta obejmuje swoim zakresem całe postępowanie administracyjne.
gosicka