08.04.2010.doc

Legislacja administracyjna, 08.04.2010

PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE

W paragrafie 23 ZTP przyjęto regułę w świetle której, w przepisach szczegółowych danego aktu normatywnego, nie reguluje się tych spraw, które zostały wyczerpująco omówione w przepisach ogólnych tego aktu.

Wśród przepisów szczegółowych istotną rolę odgrywają przepisy prawa materialnego. Przepis prawa materialnego powinien możliwie bezpośrednio i wyraźnie wskazywać, kto w jakich okolicznościach i jak powinien się zachować (tzw. przepis podstawowy.

Podkreślić należy iż przepis podstawowy zawiera co do zasady elementy normy prawnej, a Mianowice określa adresata normy, okoliczności zastosowania normy (zakres zastosowania) oraz dyspozycję wskazującą jak adresat powinien się zachować (zakres normowania).

Przykład 1

Lekarz podczas udzielania świadczeń zdrowotnych ma obowiązek poszanowania intymności i godności osobistej pacjenta.

Przykład 2

W razie zatrudnienia pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych, pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie.

Zaznaczyć należy, że przepis podstawowy może wskazywać nakaz określonego działania, zakaz podejmowania pewnych czynności, albo też dozwolenie (uprawnienie) do dokonywania określonych czynności. Nakaz określonego działania w przepisie podstawowym formowany jest za pomocą następujących zwrotów: „jest obowiązany”, „ma obowiązek”, „powinien”, a także w formach opisujących czyjeś zachowanie. Z kolei zakaz dokonywania pewnych czynności formułowane jest w przepisie podstawowym za pomocą takich zwrotów jak np. „zakazuje się”, „nie wolno”, „nie można”, „zabrania się”, „jest niedopuszczalne”. Natomiast dozwolenie (uprawnienie) do dokonywania określonych czynności w przepisie podstawowym formułowany jest za pomocą takich słów jak np. „może”, „ma prawo”, „jest uprawniony”, „dozwolone”, „wolno”.

ZTP dopuszczają jednak wyjątki od pełnego zawarcia normy prawnej w przepisie podstawowym. W myśl paragrafu 25, ustęp 2 ZTP, przepis podstawowy może wyjątkowo wskazywać tylko zachowanie nakazywane albo zakazywanie jego adresatowi jeżeli:

1. Adresat lub okoliczności tego nakazu albo zakazu wskazane są w sposób niewątpliwy w innej ustawie
2. Celowe jest aby określenie adresata lub okoliczności zamieścić w przepisach ogólnych tej samej ustawy
3. Powszechność zakresu adresatów lub okoliczności jest oczywista.

W przypadku gdy od któregoś z elementów przepisu podstawowego przewiduje się wyjątki lub któryś z elementów tego przepisu wymaga uściślenia przepis formułujący wyjątki lub uściślenia zamieszcza się bezpośrednio w podanym przepisie podstawowym. Innym typem przepisów szczegółowych są przepisy ustrojowe. W przepisach tych zamieszcza się regulacje o utworzeniu organów albo instytucji, ich zadaniach i kompetencjach, ich organizacji, sposobie ich obsadzania oraz o tym jakim przedmiotom podlegają lub jakie podmioty sprawują nad nimi nadzór. Podkreślić należy iż kwestie związane z utworzeniem danego organu lub instytucji normuje się w akcie normatywnym, jeżeli akt ten organ (instytucja) tworzy. Wcześniej nieistniejącym zwrotem sygnalizującym, że dany przepis tworzy nowy organ, jest pojawienie się w nim takich pojęć jak „tworzy się”, „powołuje się”. W przepisach ustrojowych zamieszcza się też zadania i kompetencje danego organu, Przez zadania rozumiemy cel działalności danego organu i kierunku tej działalności. Z kolei kompetencje oznaczono nadany przez przepis prawny upoważnienie do dokończenia przez organ czynności doniosłych prawnie. Wskazać należy, że kompetencja może być połączona z obowiązkiem z niej skorzystania, bądź też z uprawnień. Kompetencja może upoważniać dany organ do wydania określonego aktu prawnego np. zarządzenia lub rozporządzenia, ponadto może ona upoważniać organ do wydania aktów ze sfery stosowania prawa, np. decyzja administracyjna, postanowienia. Ponadto koniecznym elementem rozpoczęcia działalności organu jest wskazanie w akcie normatywnym sposobów jego obsadzenia. Ustawodawca dokonuje obsadzenia określonych organów na różne sposoby, np. w drodze powołania, wyborów bądź konkursów. Kolejnym typem przepisów szczegółowych są przepisy proceduralne. W przepisach tych określa się sposób postępowania przed organami albo instytucjami, w stronę innych uczestników postępowania, ich prawa i obowiązki w postępowaniu oraz rodzaje rozstrzygnięć, które zapadają w postępowaniu i tryb ich wzruszenia.

Istotnym elementem w przepisach proceduralnych jest określenie rodzaju rozstrzygnięć, które zapadają w danym momencie w danym postępowaniu. W zależności od charakteru danego postępowania  i jego rozstrzygnięcia może być np. decyzja administracyjna, postanowienie czy też wyrok. Natomiast sposób postępowania kwestii wzruszenia rozstrzygnę powinien wskazywać: kto, w jakich okolicznościach, w jakim trybie i z jakimi konsekwencjami ma prawo podjąć stosowne czynności wzruszające dane rozstrzygnięcie.

Niekiedy wśród przepisów szczegółowych zamieszcza się przepisy karne. Zgodnie z paragrafem 28 ZTP przepisy karne zamieszcza się tylko wtedy, gdy zostaną spełnione łącznie dwa warunki:

1. Rodzaj przestępstwa w ustawie zwykłej nie kwalifikuje się jako naruszenie przepisu kodeksu karnego, kodeksu karnego skarbowego lub kodeksu wykroczeń.
2. Czyn wymagający zagrożenia karą jest związany z treścią ustawy zwykłej

Ostatnią istotną grupą przepisów merytorycznych są przepisy odsyłające. W literaturze przyjmuje się, że przepisy odsyłające są to regulacje zawierające zwrot odsyłający do innych przepisów obecnie obowiązujących. Przepis odsyłający może odsyłać do innego przepisy umieszczonego w tym samym akcie normatywnym (odesłanie wewnętrzne) albo może też odsyłać do innych aktów normatywnych (odesłanie zewnętrzne).

Zgodnie z paragrafem 156, ust. 1 ZTP, przepisy odsyłające zamieszcza się w akcie normatywnym, jeżeli zachodzi potrzeba osiągnięcia skrótowości tekstu lub zapewnienia spójności regulowanych instytucji prawnych. Jeżeli odesłanie ma być zastosowane jedynie ze względu na potrzebę osiągnięcia skrótowości tekstu aktu normatywnego, w przepisie odsyłającym wyraźnie wskazuje się przepis lub przepisy, do których się odsyła. W przypadku gdy natomiast odesłanie służy przede wszystkim zapewnieniu spójności regulowanych w tym akcie instytucji prawnych w przepisie odsyłającym wskazuje się przepis, do którego się odsyła. Jeżeli zaś daną instytucję prawną reguluje się całościowo, a wyczerpujące wymienienie przepisów prawnych, do których się odsyła nie jest możliwe, można wyjątkowo odesłać do przepisów określonych przedmiotowo, o ile przepisy te dadzą się wydzielić w sposób niewątpliwy, spośród innych.

PRZEPISY PRZEJŚCIOWE

Przepisy przejściowe są to regulacje, które pozwalają rozstrzygnąć w jaki sposób postępowania prawne rozpoczęte w okresie obowiązywania ówczesnej ustawy mają być kontynuowane w czasie obowiązywania nowej ustawy. Podkreślić należy iż przepisy przejściowe zamieszczane są w każdej ustawie, która reguluje sprawy uprzednio przez prawo unormowane.

W przepisach przejściowych rozstrzyga się m.in.

1. Sposób zakończenia postępowań będących w toku, to jest wszczętej w czasie obowiązywania dotychczasowych przepisów i nie zakończonych ostatecznie do dnia ich uchylenia
2. Czy i w jakim zakresie utrzymuje się czasowo w mocy instytucje prawne zmienione przez nowe przepisy
3. Czy zachowuje się uprawnienia i obowiązki oraz kompetencje powstałe w czasie obowiązywania uchylanych lub wcześniej uchylonych przepisów
4. Czy i w jakim zakresie utrzymuje się w mocy przepisy wykonawcze wydane na podstawie dotychczasowych przepisów upoważniających

W przepisach przejściowych istotną rolę odgrywa konstytucyjna zasada ochrony praw nabytych. Jeżeli ustawodawca nie rozstrzygnie w nowej ustawie czy uprawnienia nabyte na podstawie dotychczas obowiązującej ustawy zachowują ważność, wówczas należy przyjąć zgodnie z zasadą praw nabytych, że uprawnienia te zostały zachowane. Jeżeli natomiast projektodawca ma zamiar pozbawić określone podmioty pewnych uprawnień, powinien dokładnie przeanalizować czy jest to możliwe w ramach wyjątku od zasady poszanowania praw nabytych.

Przepisy przejściowe odgrywają również istotną rolę w kwestii ewentualnego utrzymania w mocy przepisów wykonawczych wydanych na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów. Zgodnie z paragrafem 32, ust. 1, ZTP, jeżeli się uchyla ustawę na podstawie której wydano akt wykonawczy, albo uchyla się przepis ustawy upoważniającej do wydania aktu wykonawczego, przyjmuje się, że taki akt wykonawczy traci moc obowiązującą odpowiednio z dniem wejścia w życie ustawy uchylającej, albo z dniem wejścia w życie przepisy uchylającego upoważnienie do wydania tego aktu.

3