Dział IV rozdział I (str. 217) opracowanie.doc

Prawo administracyjne – ćwiczenia 27.03.2009

Dział IV rozdział I (str. 217)

Pojęcia – definicje:

Ustrój administracji publicznej – obejmuje ustrój urządzeń społecznych spełniających funkcje administracji, będący prawnie unormowany oraz cały system organów administracyjnych wraz z ich kompetencjami.

Ustrojowe prawo administracyjne – organy administracji publicznej, urzędy, klasyfikacja organów adm., władztwo organizacyjne, kompetencje i właściwości oraz zasady powiązań organów administracji publicznej.

Aparat administracyjny – [ określenie używane w polskiej nauce prawa administracyjnego] określenie zbiorcze dla oznaczenia różnych jednostek organizacyjnych wykonujących funkcje adm. publ.

              Do aparatu administracyjnego zalicza się:

·         Organy administracji publicznej (rządowej, samorządowej)

·         Zakłady publiczne

·         Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej (tzw. komunalne)

·         Organizacje społeczne

·         Korporacje

·         Upoważnione osoby prywatne

Dokonuje się podziału aparatu administracyjnego wg różnych kryteriów tj:

·         Funkcjonalnego – kwalifikacje poszczególnych jednostek itd.

·         Terytorialnego – podział terytorialny i waga spraw którymi się zajmuje

·         Organizacyjnego – powiązania miedzy jednostkami

Podmioty administracji – jednostki wchodzące w skład aparatu administracyjnego, są ze sobą powiązane wg zasad powiązań podmiotów adm. publ.

KONCENTRACJA

W systemie koncentracji administrowanie leży w gestii organów naczelnych (centralnych), które decydują we wszystkich ważnych sprawach. Organy niższe są silnie skrępowane, niesamodzielne, mogą wykonywać nieliczne czynności np. przygotowawcze.

DEKONCENTRACJA

W systemie dekoncentracji administrowanie leży w gestii organów niższych, które wykonują większość zadań administracji. Organy centralne przekazują właściwości do załatwiania spraw administracyjnych organom niższym zachowując przy tym prawo udzielania wytycznych i poleceń związanych z administrowaniem. Dekoncentracja nie przesądza o niezależności organów niższych.

CENTRALIZACJA

Centralizacja polega na podejmowaniu decyzji adm. wyłącznie przez organy wyższe (w pewnej sferze właściwości tj kompetencji rzeczowej). Organy niższe mają jedynie pozycję organów przygotowujących rozstrzygnięcia.

Centralistyczny system organizacji administracji – system działania adm. oparty na zasadzie centralizacji i koncentracji. Może występować w różnych postaciach, wiąże się nierozłącznie z hierarchicznym podporządkowaniem organów niższych szczebli organom wyższym.

Hierarchiczne podporządkowanie to pełne podporządkowanie w układzie pionowym, przejawiające się w podwójnej zależności tj:

·         Zależności służbowej – polega na braku prawnego ograniczenia sfery wydawania poleceń służbowych (brak prawnej samodzielności osób podporządkowanych)

·         Zależności osobowej – polega na prawie obsadzania stanowisk, zwolnień, awansów, pociągania do odpowiedzialności i karaniu organu niższego szczebla (pośrednio lub bezpośrednio niższych).

Zasada hierarchicznego podporządkowania występuje w stosunkach między organami adm. oraz pracownikami aparatu administracyjnego a ich przełożonymi (tzw. posłuszeństwo służbowe).

Cechy zasady hierarchii:

·         Poszczególni członkowie organizacji lub jednostki organizacyjnej mają w układzie stopniowym określoną rangę

·         Ranga związana jest z prawem wydawania zarządzeń albo obowiązkiem ich wykonania

·         Stosunek nadrzędności obejmuje prawo kontroli oraz uzyskiwania informacji od jednostek podległych

·         Występuje podwójna zależność

Zalety zasady hierarchii:

·         Jednolitość działania aż do najniższego szczebla

·         Łatwe ustalenie, uzasadnienie i wyegzekwowanie odpowiedzialności

·         Eliminowanie sporów kompetencyjnych – powstałe spory rozwiązuje przełożony

·         Jasny układ kompetencji w działaniach na zewnątrz

DECENTRALIZACJA

Polega na wyposażeniu organów niższych w samodzielność i względną niezależność administrowania (brak hierarchicznego podporządkowania). Organy wyższe przekazują określone sprawy podmiotom samorządowym, które stają się ich zadaniami własnymi. Dotyczy wykonywania administracji.

Zalety decentralizacji:

·         Zbliżenie podmiotu decydującego do załatwianej sprawy

·         Lepszą możliwość kierowania procesem decyzyjnym wskutek kierownictwa na podstawie mniej skomplikowanej organizacji

·         Większa przejrzystość pozwalająca eliminować wady

·         Ułatwiony pionowy przepływ informacji

·         Zwiększenie poczucia odpowiedzialności

·         Zwiększenie potencjału wprowadzania nowości

W administracji zdecentralizowanej organ wyższego stopnia nie może wydawać poleceń organom niższego stopnia co do sposobu rozstrzygnięć, ma jednak kompetencje nadzoru. Organy są poddane nadzorowi na podstawie ogólnej zasady praworządności.

NADZÓR – kontrola oraz możność podjęcia prawem przewidzianych środków wiążących nadzorowanego lub bezpośredniego wzruszenia jego aktów.

Akurat tutaj kontrola oznacza prawo organu nadzorującego (kontrolującego) do sprawdzania działalności innych organów czy jednostek i oceny prawidłowości tej działalności. Nadzór pozwala na stosowanie środków nadzoru przewidzianych przez prawo, w sytuacjach przewidzianych przez prawo.

Wyróżnia się następujące środki nadzoru:

1st   Represyjne – stosowane w przypadku naruszenia prawa (następstwo naruszenia), należą do nich:

·         Żądanie informacji przez organ nadzoru o wszystkich sprawach poddanych nadzorowi

·         Uchylenie przez organ nadzoru aktu prawnego naruszającego prawo bądź prawo żądania uchylenia takiego aktu przez organ, który go wydał

·         Zarządzenie – organ nadzoru może zarządzić aby organ nadzorowany wykonał obowiązek w wyznaczonym terminie

·         Zarządzenie zastępcze – ma zastosowanie kiedy organ nadzorowany nie wykonuje obowiązku i zarządzenia organu nadzoru – organ nadzorczy może być uprawniony do wydania zarządzenia zastępczego, a kiedy to nastąpi wykonanie obowiązku następuje na koszt organu nadzorowanego

·         Ustanowienie organu komisarycznego – środek ostateczny stosowany w przypadku odwołania czy rozwiązania organu kolegialnego bądź zawieszenia go w czynnościach; organ komisaryczny działa w miejsce organu właściwego na koszt instytucji nadzorowanej.

2nd               prewencyjne – stosowane gdy prawo nie zostało naruszone, należą do nich:

·         uzgodnienie aktu organu nadzorowanego z organem nadzoru np. uzgodnienie projektu statutu gminy powyżej 300 000 mieszkańców z Prezesem RM

·         zatwierdzenie aktu organu nadzorowanego przez organ nadzorczy np. zatwierdzenie statutu urzędu wojewódzkiego przez Prezesa RM

·         ustalenie budżetu jednostki nadzorowanej przez organ nadzoru jeżeli jednostka ta nie ustali budżetu w określonym prawem terminie.

3rd                merytorycznego

4th personalnego

Dział IV rozdział II (str. 227)

Za podstawowe podmioty administracji publicznej można uznać:

·         państwo – jako pierwotny podmiot, który dysponuje własnym, pierwotnym władztwem, wykonuje administrację przez swoje organy lub organizacje publiczno – prawne

·         osoby prawne prawa publicznego – podmioty usamodzielnione organizacyjnie i prawnie, zalicza się do nich korporacje, zakłady i fundacje; wykonują administrację na własną odpowiedzialność, są związane ustawami państwowymi i poddane nadzorowi państwowemu dlatego są nazywane pochodnymi podmiotami adm. zdecentralizowanej.

·         Tzw. podmioty upoważnione – osoby prywatne, którym administracja publiczna przyznała uprawnienia władcze dla realizacji zadań administracyjnych, pozostają podmiotami prawa prywatnego

·         Osoby prawne prawa prywatnego – utworzone przez adm. publ. dla realizacji zadań administracyjnych (tzw. wykonywanie adm. w formach prawa cywilnego); mogą to być spółki handlowe wykonujące zadania komunalne; występują jako prawnie samodzielne

od podmiotów upoważnionych różnią się brakiem kompetencji władczych à mogą się nimi stać wskutek nadania form władczych.

ORGAN ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Najogólniej organy administracji możemy podzielić na:

·         Organy administracji rządowej

·         Organy jednostek samorządu terytorialnego

·         Organy innych podmiotów administracji

Najłatwiej zdefiniować w/w organy poprzez wskazanie warunków jakie muszą spełniać by można je było nimi nazywać, zatem:

Organ administracji rządowej:

·         Stanowi wyodrębnioną część aparatu adm. rządowej

·         Działa w imieniu i na rachunek państwa

·         Uprawniony jest do korzystania ze środków władczych

·         Działa w zakresie przyznanych mu kompetencji

Organ jedn. sam. terytorialnego:

·         Jest wyodrębniony organizacyjnie

·         Działa w imieniu i na rachunek danej jedn. sam.

·         Korzysta ze środków władczych

·         Działa w zakresie przysługujących mu kompetencji

Organ innych podmiotów adm.:

·         Działa na rachunek i w imieniu tych podmiotów, których są organami

·         Jest wyodrębniony organizacyjnie

·         Działa w zakresie przysługujących mu kompetencji

Wyodrębnienie organizacyjne – polega na posiadaniu określonej przez prawo formy organizacyjnej, która stanowi o pewnej organizacyjnej jedności; pomimo wyodrębnienia podmioty adm. są ze sobą powiązane i wchodzą w skład adm. publ. w państwie; wszystkie są podległe ustawom.

Korzystanie ze środków władczych – polega głównie na uprawnieniu do stanowienia aktów prawnych posiadających moc obowiązującą oraz możliwości zastosowania środków państwowego przymusu w celu doprowadzenia do ich wykonania.

Zakres kompetencji – wyróżnia organ od innych, musi być wyznaczony przepisami prawa; kompetencje mogą przyjmować różną formę począwszy od wydawania decyzji, poprzez prace przygotowawcze i przygotowujące rozstrzygnięcia, opiniowanie itd.

Od organu należy odróżnić osobę konkretną która wykonuje kompetencje organu ale nim nie jest. Organ sprawuje władze ale nią nie jest.  Urząd organem być może ale nie musi, bowiem:

·         Pojęcie „urząd” używane dla określenia stanowiska np. Urząd Prezesa RM – jest organem

·         Używane jako oznaczenie zespołu osobowego lub środków materialnych  pomocnych organowi w realizacji jego zadań np. urząd wojewódzki – organem nie jest.

Wg teorii prawa administracyjnego à urząd – to zorganizowany zespół pracowników państwowych lub samorządowych, przydzielony do pomocy organowi administracji i powołany do merytorycznej i technicznej obsługi tego organu.

Podobnie jest w przypadku ministerstwa – minister to organ a ministerstwo to tylko zespół pracowników państwowych, kierowanych przez ministra i powołanych do pomocy ministrowi w wykonywaniu zadań, a więc organem nie jest.

KLASYFIKACJA ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Można tworzyć różne podziały organów administracji publicznej, w zależności od przyjętego kryterium. Podziały organów administracji publicznej:

·         Organy naczelne i inne organy administracji

·         Organy centralne i terenowe (lokalne)

·         Organy decydujące i pomocnicze

·         Organy jednoosobowe (monokratyczne) i kolegialne

·         Organy zawodowe i społeczne

Organy naczelnie i inne organy administracji

Kons...