A. Szutta, Obywatelskie nieposłuszeństwo, [w:] A. Szahaj (red.), Od filozofii polityki do praktyki politycznej, Toruń 2006, s. 113-138.
Obywatelskie nieposłuszeństwo
I. Wstęp
1. Przedmiot pracy – pojęcie obywatelskiego nieposłuszeństwa
2. Klasyczna już problematyka
H. D. Thoreau, Gandhi, M. L. King, J. Rawls, R. Dworkin, J. Raz, H. Arendt
3. Cel pracy
Określenie pojęcia (definicja projektująca)
1. Długa historia
a. przykłady
· Antygona (król Kreon)
· Sokrates (Kriton)
· Żydzi (oddawanie boskiej czci cesarzowi)
b. wspólna cecha przykładów:
konflikt między obowiązkiem prawnym a powinnością sprawiedliwego postępowania
2. Thoreau – współczesne rozumienie obywatelskiego nieposłuszeństwa
a. prostest przeciwko wojnie amerykańsko-meksykanskiej (1848) i uwięzienie
· niesprawiedliwa wojna
· niepłacenie podatków
· w celi jedną noc (ktoś zapłacił za niego)
b. Wyjaśnienie swojej postawy (dla Mieszkańców Concord, MT [kilka lat później wydrukowane pt. Resistance to Civil Government, po śmierci autora zatytułowano Civil Disobedience])
· Pytanie:
- czy obywatel powinien choćby w najmniejszym stopniu powinien podporządkować swoje sumienie prawodawcy?
- Zrzekając się kierowania nad swoim sumieniem, człowiek pozbawia się swojego człowieczeństwa (zrzeka moralnej autonomii)
· Dobry obywatel:
- Dobrzy dla rządu obywatele (posłuszni) to wg T. „bezwolne maszyny maszerujące w szeregach, aby zabijać.”
- Dobry obywatel wg T. powinien służyć swojemu krajowi przede wszystkim własnym sumieniem
- To oznacza:
i. kultywowanie sprawiedliwości nawet kosztem posłuszeństwa prawu.
ii. Niekoniecznie to = poświęcenie życia „wykorzenianiu zła”
iii. Przynajmniej:
(1) nie spełniać roli narzędzi niesprawiedliwości
(2) wycofać poparcie
· Bezkrwawa rewolucja (prosta strategia)
- prosta strategia:
i. odmów posłuszeństwa
ii. powołaj się na to, ze sumienie nie pozwala tobie...
iii. daj się uwięzić
- wiara w siłę prawdy:
Gdy rząd ma do wyboru, albo wszystkich uwięzić, albo ustąpić – ustąpi.
c. brak zainteresowania myślą Thoreau w XIX wieku.
3. Tołstoj iGandhi:
a. dla obu siła ON polegała na nieużywaniu przemocy
b. podzielali intuicję T., że gotowość cierpienia za prawdę jest najskuteczniejszą metodą budzenia sumień i wprowadzania zmian społecznych.
4. Współczesne dyskusje:
a. Impuls – wydarzenia w USA
· 1st Dec 1955 – Rosa Parks – Montgomery bus boycott
· Decyzja sądu najwyższego (1st Dec 1956)
W wyniku protestów, Sąd Najwyższy orzekł, że segregacja rasowa jest niezgodna z konstytucją USA.
· Organizacje:
- Congress of Racial Equality (północ, dużo białych, założyciel James Farmer [zafascynowany Gandhim)
- Student Nonviolent Coordinating Community (naj. bojowa organizacja czarnoskórych studentów)
- Southern Christian Leadership (współzałoż. M.L. King, [Nobel 1964, zastrzelony 4 April 1968])
· Kampania w Birmingham, Alabama (Wiosna 1963)
Brutalny atak policji na pokojowych protestantów, rozgłos, niesamowity wpływ na opinię społeczną
· Ustawa Kennediego: Civil Righrs Acts, zniesienie segregacji
b. M.L. King – The Letter from Birmingham City Jail; Straight Toward Freedom:
· nieużywanie przemocy (centralna idea)
- to nie tchórzostwo ale aktywne zwalczanie zła
- cel zdobycie przychylności przeciwnika, wzbudzenie poczucia wstydu, doprowadzenie do pojednania
· (modyfikacja stanowiska) crisis packed situation
- co to
- jednak i tu istotne było powstrzymanie się od fizycznej przemocy i okazywania nienawiści ...
- seminaria (odpowiednie przygotowanie)
c. Sympozjum filozoficzne:
- Zorganizowane przez Amerykańskie Stowarzyszenie Filozoficzne
- Tytuł: Political Obligation and Civil Disobedience.[1]
d. Liczne publikacje:
· antologie pod redakcją H.A. Bedau,
· P. Harris [ed.],...
gosicka