Prawo karne i wykroczeń.doc

Prawo karne i wykroczeń

Prawo karne materialne

Prawo karne materialne jest to zespół norm prawnych określających czyny społecznie szkodliwe zwane przestępstwami, zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary, środki karne  i środki zabezpieczające stosowane wobec sprawców.

Prawo karne materialne, pozakodeksowe prawo karne, kodeks karny skarbowy, kodeks wykroczeń i ustawa o postępowaniu w sprawie nieletnich.

Funkcje prawa karnego materialnego:

1.       Funkcja subsydiarności prawa karnego, która polega na sankcjonowaniu najpoważniejszych naruszeń norm postępowania w różnych dziedzinach.

Prawo  karne ma za zadanie chronić najważniejsze dobra społeczne oraz jednostki przed zamachami o charakterze przestępczym niezależnie od regulacji innych dziedzin prawnych.

2.       Funkcja gwarancyjna, która polega na stworzeniu systemu gwarancji dla przestrzegania zasad ochrony określonych dóbr praw zarówno z pkt. widzenia społecznego jednostki jak i aparatu państwowego.

3.       Preferencyjno- wychowawcza polega na eksponowaniu celów kary i innych środków karnych w płaszczyźnie represji, prewencji, poprzez oddziaływanie na sprawcę i społeczeństwo co ma przeciwdziałać naruszaniu prawa.

4.       kompensacyjna- polega na uwzględnieniu interesu ofiar przestępstwa i podkreśleniu roli prawa karnego w zakresie obowiązku naprawienia szkód.

(KK – pokrzywdzony, KC- poszkodowany)

Źródła prawa karnego:

1)      Konstytucja

2)      Przepisy Kodeksu Karnego i innych ustaw

3)      Ratyfikowane umowy międzynarodowe- nie są one źródłami, ale odgrywają role orzecznictwo i zwyczaj

Art.1 KK – nie ma definicji ustawowej przestępstwa , ale wyprowadza się ją z treści art.1

Przestępstwo jest to czyn zabroniony pod groźba kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, zawiniony, o szkodliwości społecznie wyższej niż znikomy.

Jako czyn człowieka rozumiane jest każde zewnętrzne zachowanie psychiczne sterowane , pozostające pod kontrolą woli, polegające na działaniu lub zaniechaniu działania.

Bezprawne tj. niezgodne z obowiązującymi normami prawa, przepisami prawa.

Czyn zawiniony to taki czyn, kiedy jest stwierdzona wina, co oznacza, ze sprawcy można uczynić zarzut z popełnienia określonego czynu zabronionego.

Społeczna szkodliwość czynu.

Przy ocenie społecznej szkodliwości czynu bierzemy pod uwagę :

1)      rodzaj i charakter naruszenia dobra

2)      rozmiary wyrządzonej szkody ( grożącej)

3)      sposób i okoliczności popełnienia przestępstwa

4)      wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków

5)      rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień naruszenia

6)      postać zamiaru sprawcy i jego motywację

7)       

Przestępstwa dzielimy na zbrodnie i występki.

Kryterium tego podziału jest zagrożenie sankcją karną.

Zbrodnia jest to czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat lub karą surowszą.

Występek to czyn zabroniony zagrożony kara grzywny powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności powyżej miesiąca.

Inne kryterium podziału przestępstw:

1)      umyślne i nieumyślne- ze względu na formę winy

2)      z działania i zaniechania winy- forma czynu

3)      przestępstwa indywidualne i powszechne- kryterium jest osoba sprawcy

powszechne- kto( to każdy)

indywidualne- musi się cechować np. matka, która; żołnierz, który,

4)      przestępstwa materialne i formalne- kryterium podziału jest niewystępowanie bądź występowanie skutku

Skutek w prawie karnym jest rozumiany jako zmiana w świecie zewnętrznym, która może mieć różny charakter i która można oddzielić od samego zachowania( uszkodzenie rzeczy uszczerbek na zdrowiu)

Przestępstwa dzielimy na popełniane w trybie :

1)      podstawowym

2)      kwalifikowanym( zaostrza się karę)

3)      uprzywilejowanym( pod wzburzeniem)

      Kryterium podziału jest również rodzaj sankcji i jej wymiar

Przestępstwa dzielimy na :

1)      publiczno-skargowe

2)      prywatno-skargowe

Kryterium tego podziału to tryb ścigania.

STADIA POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

I. Formy zjawiskowe przestępstwa

II. Formy stadialne przestępstwa

Formy stadialne przestępstwa:

1) zamiaru( od zamiaru nie ma odpowiedzialności karnej)

2) przygotowanie

3) usiłowanie

4) dokonanie

Formy od 2-4 zostały uregulowane w KK i jest za nie odpowiedzialność karna.

Jest to model teoretyczny, który powstał na bazie doktryny.

Przygotowanie przestępstwa art. 16 KK polega na podjęciu czynności w celu popełnienia czynu niedozwolonego mających stworzyć warunki  do jego dokonania , w szczególności może polegać :

- na wejściu w porozumienie z inną osobą

- na uzyskaniu lub przysposobieniu środków do popełnienia przestępstwa

-na zbieraniu informacji

- na sporządzeniu planu działania

Cechy: kierunkowość podejmowania przestępstwa.

Przygotowanie jest karalne, gdy ustawa tak stanowi art. 127 § 2 – przestępstwo przygotowania spisku antypaństwowego i inne.

Usiłowanie polega na podjęciu działań w zamiarze popełnienia czynu zabronionego , przy czym usiłuje popełnić czyn  zabroniony ten , kto swoim działaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.

Usiłowanie jest karalne(pytanie)

Wymierza się karę za usiłowanie w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa.

Instytucja czynnego żalu art. 13 § 2 KK – usiłowanie nieudolne zaszkodzi wtedy gdy sprawca  nie uświadamia sobie, że dokonanie czynu zabronionego nie jest możliwe ze względu :

1)      na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia czynu zabronionego

2)      ze względu na brak środka lub użycie  środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego( zamiar otrucia kogoś i wsypanie trucizny, nie mając świadomości, ze był to cukier waniliowy).

3)      dokonanie czynu – wypełnienie z zachowaniem przez sprawcę wszystkich ustawowych znamion czynu zabronionego a przy przestępstwach materialnych ( skutkowych) dokonanie  ma miejsce z chwilą wystąpienia określonego w przepisie skutku.

Dyspozycja- kto zabija człowieka

Sankcja- kara za coś

Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa

I.                     Formy sprawne

II.                   Formy niesprawne

Do form sprawnych zaliczamy :

- jednosprawstwo ( gdy ktoś sam dokonuje czynu zabronionego)

- współsprawstwo ( co najmniej 2 osoby)

- sprawstwo kierownicze

- sprawstwo polecające

Do form niesprawnych zaliczamy :

- podżeganie

- pomocnictwo

Formy sprawne – art. 18 KK reguluje formy sprawne.

Ze współsprawstwem mamy do czynienia w przypadku , gdy co najmniej 2 osoby pozostające w porozumieniu wspólnie dokonują czynu zabronionego.( kradzież- jedna stoi na czatach, druga wkłada skradziony towar do toreb).

Sprawstwo kierownicze polega na kierowaniu wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę przy czym jest to szczególna forma sprawstwa , w której nie mamy do czynienia z bezpośrednim zrealizowaniem znamion czynu zabronionego przez sprawce czynu kierowniczego.

Sprawstwo polecające polega na poleceniu innej osobie wykonania czynu zabronionego z wykorzystaniem istniejącego pomiędzy sprawca bezpośrednim a polecającym stosunku uzależnienia.( uzależnienie faktyczne lub formalne np. podległość służbowa).

Art. 20 KK stanowi, ze każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności niezależnie od  odpowiedzialności pozostałych współdziałających.

Formy  niesprawne

Podżeganie polega na nakłanianiu inej osoby do popełnienia czynu zabronionego , możliwe jest tylko w zamiarze bezpośrednim i zawsze przybiera postać działania (zapamiętać).

Pomocnictwo polega na ułatwieniu innej osobie popełnienia czynu zabronionego i w szczególności może polegać na dostarczeniu narzędzi, udzieleni informacji  lub tez rad.

Przez ustawowe znamiona czynu zabronionego rozumiemy zespół cech charakterystycznych czynu zabronionego czyniących zarys typu przestępstwa , które są zawsze zawarte w dyspozycji danego przestępstwa.

Ustawowe znamiona czynu zabronionego dotyczą:

1)      cech podmiotu

2)      cech strony podmiotowej

3)      cech przedmiotu

4)      cech strony przedmiotowej

Przez podmiot rozumiemy osobę sprawcy czynu zabronionego.

Pytanie:

Kto może ponieść odpowiedzialność karna na gruncie prawa karnego?

Co do zasady osoba fizyczna, która osiągnęła odpowiedni wiek, ukończyła lat 17 ale mogą być inne przypadki.

Na zasadach określonych w KK odpowiedzialność karna ponosi osoba fizyczna, która w chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17. Od tej granicy wiekowej przewidziane są 2 odstępstwa:

1)      wyjątkowo odpowiedzialność karna na zasadach przewidzianych  w KK  może ponieść nieletni , który po ukończeniu lat 15 a przed ukończeniem lat 17 dopuszcza się konkretnego czynu zabronionego ( zamach na życie prezydenta, przestępstwo zabójstwa kwalifikowanego- morderstwo, spowodowanie uszczerbku na zdrowiu).

2)      Wyjątkowo sprawca, który ukończył lat 17 ale przed ukończeniem lat 18 dopuścił się czynu zabronionego odpowiada jak dorosły.

Kategoria młodocianych art. 115 § 10 KK.

Sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie  ukończył  lat 21 i w czasie orzekania w I instancji nie ukończył lat 24.

Cechy strony podmiotowej ( dotyczą one elementów winy i formy winy).

Wina to personalna, indywidualna zarzucalność popełnienia czynu konkretnej osobie.

Umyślność lub nieumyślność

KK mówi co to jest umyślność i nieumyślność.

Art. 9 KK czyn zabroniony popełniany jest umyślnie :

1)      jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia tj. chce go popełnić(zamiar bezpośredni)

2)      przewiduje możliwość jego popełnienia ( zamiar ewentualny)

Czyn zabroniony popełniany jest nieumyślnie jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia  popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach mimo, ze możliwość popełnienia tego czynu przewidywał lub mógł przewidzieć ( lekkomyślność lub niedbalstwo)

3)      cechy przedmiotu

przedmiot ochrony prawa karnego oznacza jakie dobro jest chronione

4)      cechy strony przedmiotowej to opis zabronionego zachowania, okoliczności jego popełnienia , opis skutków, motywacja działania sprawcy.

Katalog kar:

a)      kara grzywny

b)      kara ograniczenia wolności

c)       kara pozbawienia wolności

d)      kara pozbawienia wolności do lat 25

e)      kara dożywotniego pozbawienia wolności

Kara grzywny orzekana jest w stawkach dziennych. Polega na określeniu liczby stawek oraz określeniu wartości jednej stawki . zasadą jest, ze orzeka się od 10-360 stawek, a jeżeli chodzi o wysokość  stawki to skala wynosi 10 zł- 2000 zł.

Kara ograniczenia wolności polega na wykonywaniu pracy wskazanej przez sąd ( cel społeczny, odpracowanie winy). Wymierza się ja w miesiącach  1-12 m-cy.

W czasie tej kary sprawca nie może  zmienić miejsca pobytu. Ma obowiązek stawiać się  w oznaczonych terminach , można oddać go pod dozór kuratora bądź osoby godnej zaufania bądź instytucji  walczącej z demoralizacja.

Jest możliwość zamiany kary w wymiarze świadczenia pracy przez potrącanie wynagrodzenia między 10-25 % na rzecz Skarbu Państwa lub na cel społeczny.

Kara pozbawienia wolności  jest orzekana najkrócej na miesiąc, najdłużej na 15 lat. Jest wymierzana w miesiącach lub latach.

Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną.

1)      kontratypy – wyłączające bezprawność

2)      okoliczności wyłączające winę

Podobieństwo: powodują wyłączenie odpowiedzialności karnej

Kontratypy- nie ma odpowiedzialności karnej, bo czyn nie jest bezprawny

Okoliczności wyłączające winę- nie możemy sprawcy dopisać winy i czyn nie jest zawiniony – czyn może być sprzeczny z prawem

W przypadku okoliczności kontratypowych zachowanie człowieka jest legalne, zgodne z prawem i dlatego brak jest odpowiedzialności karnej. W przypadku zaistnienia okoliczności wyłączających winę sprawca nie popełnia przestępstwa, bo nie ponosi winy i odpowiedzialność karna także zostaje wyłączona natomiast jego czyn pozostaje czynem zabronionym, niezgodnym z prawem.

Do okoliczności wyłączających winę  należą:

1)      błąd

2)      niepoczytalność

3)      nieletniość

4)      stan wyższej konieczności w warunkach określonych art. 26 § 2 KK

5)      rozkaz

Do okoliczności wyłączających bezprawność ( lista nie jest zamknięta) można zaliczyć;

Kontratypy kodeksowe:

1)      obrona konieczna art. 25

2)      stan wyższej konieczności art. 26 § 1

3)      dozwolone ryzyko ( ryzyko nowatorstwa, eksperyment) art. 27

4)      dopuszczalna krytyka przy przestępstwie niesławienia art. 213 § 2

5)      ostateczna potrzeba wojskowa

Kontratypy pozakodeksowe:

1)      ryzyko sportowe

2)      czynności lecznicze

3)      zabiegi kosmetyczne

4)      przerywanie ciąży

5)      działanie w ramach praw i obowiązków

6)      zgoda pokrzywdzonego

7)      karcenie małoletnich

8)      zwyczaj

Istota każdego kontratypu jest to, ze mimo, ze zachowanie formalnie wypełnia ustawowe znamiona czynu przestępstwa to jednak nie jest bezprawne, jest legalne.

Do instytucji kontratypu nie odwołujemy się jeśli czyn lub zachowanie nie wypełnia znamion przestępstwa. Wtedy bowiem to zachowanie jest pierwotnie legalne- zgodne z prawem i odwoływanie się do okoliczności legalizującej nie ma sensu. Kontratypujemy  legalnie coś, co wypełnia znamiona przestępstwa- uzasadnienie obrony koniecznej , zaistnienie zamachu. Zamach to zachowanie się człowieka , które stwarza niebezpieczeństwo dla dobra chronionego prawa.

Źródłem zamachu jest człowiek. Zamach ten musi być bezprawny( sprzeczny z prawem).

Zamach musi być rzeczywisty, musi istnieć w realnej rzeczywistości, być bezpośredni  tzn. stwarzać takie niebezpieczeństwo dla dobra prawnego, które może się natychmiast zaktualizować. Możemy zastosować działania obronne naruszając dobra napastnika. Taki zamach uzasadnia podjecie obrony, która polega na naruszeniu dóbr prawnych napastnika. Obrona ma być konieczna czyli służyć odparciu zamachu i uratowaniu dobra prawnego. Prawo do obrony koniecznej ma charakter samoistny tzn. osoba napadnięta nie ma obowiązku ratowania się ucieczka  lecz ma prawi od razu stosować obronę  tzn. prawo do obrony  przysługuje wówczas , gdy były inne sposoby  uratowania dobra prawnego zagrożonego z...