prawo finansowe pytania i odpowiedzi 163 stron.doc

I.                   Wykaz pytań do egzaminu z prawa finansowego na rok akademicki 2007/2008

Regulacja prawna finansów publicznych

1.      Proszę określić zakres sektora finansów publicznych i podmioty tego sektora.

Pojęcie sektora finansów publicznych – pierwotnie: organy władzy publicznej i podległe im jednostki organizacyjne, państwowe osoby prawne oraz inne państwowe jednostki organizacyjne nieobjęte KRS, których działalność jest finansowana ze środków publicznych w całości lub części z wyjątkiem: przedsiębiorstw państwowych, banków państwowych oraz spółek prawa handlowego; obecnie: brak definicji, wyznaczony jest zakres w art. 4. 1.U.f.p: 

Sektor finansów publicznych tworzą:

  1)   organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały;

  2)   gminy, powiaty i samorząd województwa, zwane dalej "jednostkami samorządu terytorialnego", oraz ich związki;

  3)   jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;

  4)   państwowe i samorządowe fundusze celowe;

  5)   uczelnie publiczne;

  6)   jednostki badawczo-rozwojowe;

  7)   samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

  8)   państwowe i samorządowe instytucje kultury;

  9)   Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze;

  10)  Narodowy Fundusz Zdrowia;

  11)  Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

12)    inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

Klasyfikacja opiera się na różnych kryteriach:

·         statusu ustrojowego danej jednostki

·         charakteru prawnego tej jednostki

·         powiązania z budżetem państwa lub j.s.t.

·         formy organizacyjno-prawnej

Systematyka jest więc niejednolita a podziały nakładają się.

Jednostki sektora finansów publicznych mogą być tworzone i działać tylko w formach organizacyjno-prawnych przewidzianych w ustawach.

Szczególną kategorią podmiotów spoza sektora publicznego, ale realizujące zadania publiczne i korzystające ze środków publicznych są organizacje pożytku publicznego (pozarządowe).

Art. 4. 2. U.f.p. dzieli sektor finansów publicznych na podsektory, ze względu na przekazywanie danych Eurostatowi:

  1)   rządowy, obejmujący organy władzy publicznej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, organy administracji rządowej, Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne oraz jednostki wymienione w ust. 1 pkt 3-8, 10 i 12, dla których organem założycielskim lub nadzorującym jest organ administracji rządowej albo inna jednostka zaliczana do podsektora rządowego;

  2)   samorządowy, obejmujący jednostki samorządu terytorialnego, ich organy oraz związki i jednostki organizacyjne wymienione w ust. 1 pkt 3, 4, 7, 8 i 12, dla których organem założycielskim lub nadzorującym jest jednostka samorządu terytorialnego;

  3)   ubezpieczeń społecznych, obejmujący jednostki wymienione w ust. 1 pkt 9

2.      Proszę przedstawić pojęcie Skarbu Państwa.

Pojęcie Skarbu Państwa nie ma definicji ustawowej. Nie ma też ustawy określającej organizację SP i sposób zarządzania jego majątkiem, wymaganej przez art. 218 Konstytucji.

Skarb Państwa to samo państwo jako podmiot stosunków cywilno prawnych oraz uprawnień organizacyjnych wobec państwowych osób prawnych. SP dysponuje majątkiem służącym wykonywaniu zadań publicznych. Zarządzanie nim to ogół czynności gospodarowania tym majątkiem, podejmowanym przez uprawnione organy państwowe, jednostki organizacyjne i państwowe osoby prawne w wykonywaniu praw majątkowych.

Jednostki organizacyjne SP to wyodrębnione organizacyjnie jednostki nieposiadające osobowości prawnej. Działają w imieniu i na rzecz SP, korzystając z jego osobowości prawnej. Najszerszy zakres reprezentowania S.P. przy zarządzaniu jego majątkiem należy do ministra właściwego do spraw S.P. funkcjonującego także w terenie poprzez 13 delegatur.

Problematykę SP porusza wiele ustaw:

·         Ustawa o działach administracji rządowej i ustawa o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących SP – minister właściwy do spraw SP ma zadanie gospodarowania mieniem SP i ochrony jego interesów

·         KC, KSH, Ust o przedsięb. pań., Ust o wypłatach z zysku przez 1os spółki SP, Prawo bankowe – podstawowe zasady gospodarki podmiotów publicznych np. SP jest osobą prawną, ograniczenie jego odpowiedzialności, jego prawa własności i zawierania umów cywilnoprawnych etc

·         Ust o finansach publicznych – dług SP (podsektora rządowego) ≠ dług państwowy (wszystkich jednostek sfp)

·         Ust o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez SP – zasady tworzenia zasobu majątkowego SP z udziałów/ akcji w spółkach SP na zaspokojenie roszczeń z gwarancji i poręczeń, prawa majątkowe państwa jako podmiotu uprawnień i obowiązków majątkowych

SP (zasoby majątkowe) ≠ budżet państwa (strumienie środków pieniężnych – przepływy, operacje finansowe). Występują między nimi stałe więzi w postaci przesunięć środków między nimi.

Mienie państwowe to fundusze własne j.s.t. i innych jednostek podsektora rządowego, przedsiębiorstw państwowych, akcje i udziały w kapitale zakładowym spółek SP, instytucji kultury, uczelni państwowych, państwowych ZOZ, części zysków, jeżeli zasilą ich kapitały i fundusze własne, mienie powierzone państwowym agencjom, funduszom celowym i fundacjom jako ich fundusze założycielskie lub statutowe, grunty oraz zasoby naturalne.

Ewidencje majątku SP – co kilka lat, w podmiotach gospodarczych mogących być przedmiotem przekształceń własnościowych. Różne metody wyceny różnych grup:

·         Grunty, budynki i budowle i inne składniki rzeczowego majątku trwałego

·         Prawa majątkowe

·         Dobra naturalne, dobra kultury narodowej oraz zasoby archiwalne

·         Mienie oddane do odpłatnego korzystania i zbyte.

Różne przeznaczenie mienia à różne formy ewidencji i zarządu:

·         Mienie, wobec którego jednostki państwowe wykonują funkcje zarządcze, regulacyjne czy inwestorskieà brak ewidencji finansowej, odrębne zbiory informacji przedmiotowej

·         Prawa wynikające z wkładu kapitałowego SP, głównie nadzór w celu wzrostu wartości spółek, pozyskanie kapitału na rozwój, przystosowanie do konkurencji w UE, najczęściej minister SP, czasem inni ministrowie

·         Mienie oddane państwowym osobom prawnym, które władają nim pod nadzorem organu wskazanego.

Prokuratoria Generalna – dwie koncepcje:

·         Obsługa prawna i reprezentowanie interesów SP

·         Organ kontrolujący rozporządzanie majątkiem państwa, w tym nadzór nad prywatyzacją

Ust o Prokuratorii Generalnej SP – zadaniem PG jest:

·         Obowiązkowe zastępstwo procesowe organów państwa przed sądami krajowymi i międzynarodowymi w sporach o kwotę ponad 1 mln zł.

·         Zastępstwo procesowe w innych procesach właściwych organów państwowych i jednostek organizacyjnych na wniosek lub z urzędu, gdy wymagają tego interesy państwa

·         Wydawanie opinii prawnych

Nadzór nad PG ma minister SP. W strukturze działa Główny Urząd PG i oddziały. Na czele stoi Prezes (5 lat), powołany przez Prezesa RM. Przed sądami z ramienia PG występują radcowie.

Cechy SP:

● Instytucja ta jest utożsamiana z własnością państwową, z działalnością gospodarczą państwa, z zasobami budżetu państwa i państwowych funduszy celowych, z prywatnoprawną podmiotowością w sferze obrotu cywilnego, itd.

● Wykonując funkcje gospodarcze Skarbu Państwa, realizuje zadania państwa, lecz w obrocie prawnym występuje przede wszystkim w roli prywatnoprawnej, tzn. właściciela, który włada, korzysta i rozporządza majątkiem państwowym.

● S.P. decyduje o sposobie, rozmiarach i formach prawnych prowadzenie przez państwo działalności gosp. A także o wydzieleniu części mienia państwowego na prowadzenie działalności gosp. państwa w formie przedsiębiorstw państwowych lub innych wyposażonych w osobowość prawną państwowych jednostek organizacyjnych.

● S.P. zachowuje wobec tego mienia swe uprawnienia władcze, decyduje o przeobrażeniach strukturalnych tych podmiotów, a także o ich komercjalizacji i prywatyzacji.

● S.P. może jednak prowadzić działalność gospodarczą państwa samodzielnie, tzn. przez jednostki organizacyjne, które nie maja odrębnej od Skarbu Państwa osobowości prawnej (jednostki i zakłady budżetowe) oraz w formie jednoosobowych spółek pr. handlowego lub spółek z udziałem Skarbu Państwa.

● Ponadto S.P. może realizować swe funkcje gospodarcze poprzez udziały kapitałowe w funduszach powierniczych i w fundacjach.

● Ust. o f. publ. posługuje się pojęciem Skarbu Państwa wielokrotnie, mimo iż nie wymienia tej instytucji w art. 5. Nie zmienia to faktu, iż S.P. jest podmiotem sektora f. publ.

3.      Proszę omówić funkcje finansów publicznych.

Funkcja finansów publicznych to istota, najważniejszy cel, zadanie, które ma realizować państwo poprzez operację środkami publicznymi (środkami finansowymi na cele publiczne).

Funkcje wg Richarda Musgrave’a:

·         Stabilizacyjna – zapewnienie pełnego stanu zatrudnienia przy stabilnych cenach; oddziaływanie na koniunkturę gospodarczą przez wprowadzanie instrumentów automatycznie oddziaływujących na równowagę gospodarczą

·         Alokacyjna – oddziaływanie na kierunki alokacji zasobów w gospodarce poprzez nabywanie dóbr oraz pośrednio poprzez nakładanie obciążeń podatkowych, czy podział pracy i kapitału między różne zadania, umożliwiający podniesienie poziomu społecznej zamożności. Realizacja celów magicznego czworoboku: wysokiego poziomu zatrudnienia, ograniczenia inflacji, równowagi bilansu płatniczego i stałego wzrostu gospodarczego

·         Redystrybucyjna – podział wytworzonych dóbr między członków społeczności według określonych kryteriów (podstawowych potrzeb, wkładu w produkcję, równości szans.

Współczesny podział funkcji:

·         Fiskalna – dążenie do gromadzenia dochodów do budżetów publicznych oraz zapewnienia odpowiednio wysokich wpływów umożliwiających dostarczenie budżetom publicznym wystarczających środków na realizację ustawowych zadań podmiotów publicznych.

·         Redystrybucyjna – świadome i celowe wykorzystywanie systemu finansowego do gromadzenia i rozdzielania środków pieniężnych w państwie. Kontynuacja funkcji fiskalnej. Zapobiega powstawaniu dysproporcji. Redystrybucja następuje w płaszczyznach:

ü      Terytorialnej – między regionami i w ramach innych jednostek podziału terytorialnego kraju

ü      Podmiotowej – między dysponentami środków budżetowych

ü      Czasowej – między kolejnymi corocznymi budżetami, interesami długo- i krótkofalowymi.

·         Stymulacyjna – oddziaływanie na stosunki społeczne lub ekonomiczne poprzez zachęcanie za pomocą instrumentów finansowych, do określonego działania lub zaniechania w kierunku oczekiwanym przez podmioty publiczne.

·         Ewidencyjno-kontrolna – ewidencja oraz kontrola przebiegu zjawisk gospodarczych i procesów finansowych, dokonywaniu ich analizy, podejmowaniu stosownych środków w celu inicjowania procesów rzeczowych i operacji finansowych oraz zapobieganie niepożądanym przez władze publiczne zjawiskom.

·         Polityczna – kształtowanie, przekształcanie, wpływanie na rzeczywistość społeczno-gospodarczą w kierunku uznanym za pożądany przez władze publiczne. Zarządzanie publiczną gospodarką, podejmowanie świadomej działalności przez podmioty publiczne(wybór, ustalenie i realizacja określonych celów za pomocą dobranych operacji finansowych)Podstawowym celem polityki ekonomicznej państwa jest stabilność ekonomiczna z niską stopą inflacji. Polityki: budżetowa, podatkowa, kredytowa, celna, walutowa, dewizowa.

4.      Proszę omówić elementy procedury budżetowej określone w Konstytucji RP.

Budżet to roczny plan finansowy dochodów i wydatków, przychodów i rozchodów państwa lub j.s.t. w formie ustawy lub uchwały. Ustawowa konieczność uregulowania podstawowych kwestii dotyczących gospodarki budżetowej państwa.

Zasady konstytucyjne: zakaz pokrywania deficytu budżetowego ze zobowiązań zaciąganych w centralnym banku państwa oraz zakaz kreowania pustego pieniądza, zakaz zobowiązań powyżej 3/5 PKB, niestosowanie zasady dyskontynuacji.

W fazie planowania budżetu (reguluje u.f.p.) uczestniczą organy administracji rządowej oraz te organy publiczne, które projektują własne części budżetu, wałczan e automatycznie przez MF do zbiorczego projektu budżetu (Kancelaria Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Sąd Najwyższy, Trybunał Konstytucyjny, Krajowa Rada Sądownictwa, sądownictwo powszechne i administracyjne, Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowe Biuro Wyborcze oraz Państwowa Inspekcja Pracy). Etapy planowania:

·         MF wydaje notę budżetową – formalny początek prac planistycznych, rozporządzenie określające szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowywania materiałów do projektu

·         MF przygotowuje projekt wraz z uzasadnieniem

·         RM uchwala projekt i przekazuje Sejmowi wraz opinią przez w/w organy na trzy miesiące przed początkiem nowego roku budżetowego, wyjątkowo później

·         RM ma możliwość wniesienia autopoprawki w celu skorygowania pierwotnych ustaleń dotyczących konstrukcji budżetu

·         Opinia NBP o budżecie + założenia polityki pieniężnej RPP NBP

Faza uchwalania:

·         Pierwsze czytanie projektu na plenarnym posiedzeniu Sejmu

·         Prace w komisjach sejmowych, w tym Komisji Finansów Publicznych, która m.in. ocenia wiarygodność prognoz makroekonomicznych oraz założenia polityki społeczno-gospodarczej + głosowanie w sprawie wniosków dotyczących poprawek zgłaszanych w poszczególnych komisjach

·         Drugie czytanie projektu na posiedzeniu plenarnym Sejmu, na którym, po złożeniu sprawozdania przez KFP, odbywa się debata i zgłaszanie poprawek (zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej)

·         Analiza zgłoszonych poprawek KFP

·         Trzecie czytanie na posiedzeniu plenarnym Sejmu, obejmujące przedstawienie stanowiska KFP wobec zgłoszonych poprawek, głosowanie nad wnioskami w sprawie poprawek i głosowanie nad całością ustawy budżetowej

·         Wniesienie ewentualnych poprawek przez Senat – 20 dni

·         Głosowanie w Sejmie nad poprawkami Senatu + ostateczne uchwalenie ustawy budżetowej

·         Podpisanie przez Prezydenta (nie ma veta) lub skierowanie do TK w ciągu dni à TK ma 2 miesiące na orzeczenie o zgodności z Konstytucją

·         Publikacja w Dzienniku Ustaw

W polskim prawie brak jest skutecznych ograniczeń dotyczących uchwalania ustaw mających skutki finansowe dla budżetu państwa – jedynie obowiązek określenia skutków finansowych.

Prowizorium budżetowe – uchwalane, gdy organy odpowiedzialne za przygotowanie rządowego projektu ustawy budżetowej uznają, że nie jest możliwe przygotowanie projektu obejmującego horyzont czasowy następnego roku budżetowego.

...