PRAWO KARNE WYKŁAD VI z dnia 20.12.2003r.
LISTA OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCYCH BEZPRAWNOŚĆ CZYNU:
Kontratypy:
I Eksperyment
Art. 27 § 1 Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeśli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy.
§2 Eksperyment jest niedopuszczalny bez zgody uczestnika, na którym jest przeprowadzana, należycie poinformowanego o spodziewanych korzyściach grożących mu ujemnych skutkach oraz prawdopodobieństwie ich powstania, jak również o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym etapie.
§3 Zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego określa ustawa.
Jedną z form czynności poznawczych w nauce jest tzw. Eksperyment naukowy
Eksperyment naukowy jest to czynność, która ma charakter nowatorski ( albo nikt do tej pory takiej czynności nie przeprowadził, albo czynność taka została przeprowadzona tak niewielką ilość razy, że wyniku tej czynności nie można uznać za powtarzalny), której wykonawca działa w celu uzyskania wiedzy ogólnej na jakiś temat , oraz czynność polegająca na sztucznym oddziaływaniu na pewien badany przedmiot lub sytuację.
Eksperyment może stwarzać zagrożenie zarówno dla osób które ten eksperyment wykonują, a także dla osób innych, a jeśli obiektem eksperymentu jest człowiek, to również dla tego obiektu .
Np. Jasio jest chory na szczurzy syfilis i właśnie udało się stworzyć nową zieloną pigułkę co do której istnieje podejrzenie, że pomorze na w/w chorobę , ale niesie za sobą jakieś skutki uboczne i Jasio jest obiektem badanym ponieważ zgodził się przyjmować tę pigułkę.
Jeśli w toku eksperymentu, uczestnikowi tego eksperymentu dajmy na to „odpadnie tyłek” to zachowanie eksperymentatora, którego działanie doprowadziło do tego nie będzie stanowić przestępstwa jeśli był spełniony komplet warunków określonych w art. 27 par 1 i 2.
Jeśli dobra osobiste lub majątkowe jakiegokolwiek podmiotu doznają uszczerbku w efekcie przeprowadzonego eksperymentu, jednak spełnione były warunki z art. 27 to eksperymentator nie popełnił przestępstwa, co więcej jego zachowanie było legalne, nie sprzeczne z porządkiem prawa.
Z par 1 wynika, że przepis ten ma znajdować zastosowanie do wszelkiego rodzaju eksperymentów.
Jednakże przy eksperymencie medycznym na człowieku par. 3 mówi – zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego określa ustawa. W rozdziale 4 Ustawy o zawodzie lekarza znajduje się zespół przepisów, które stosuje się zamiast art. 27 jako kontratyp.
Jeżeli jest przeprowadzany eksperyment medyczny nie na człowieku np. na trupie, na koloniach tkankowych i w toku takich czynności ktoś dozna uszczerbku na dobrach majątkowych lub osobistych, to żeby stwierdzić czy popełniono przestępstwo czy nie trzeba się odwołać do art. 27 KK.
Natomiast przy eksperymencie medycznym na człowieku zamiast ary. 27 KK stosuje się zespół przepisów szczególnych z rozdziału 4 ustawy o zawodzie lekarza.
Jakie są przesłanki tej okoliczności z art. 27 ?
Przesłanka 1. – cel przeprowadzenia eksperymentu (przesłanka strony podmiotowej)
2. Aby spodziewana korzyść miała istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze
3. w świetle aktualnego stanu wiedzy ( na moment rozpoczęcia eksperymentu) uzasadnione było oczekiwanie osiągnięcia owej korzyści poznawczej lub praktycznej.
4. aby w świetle aktualnego stanu wiedzy uzasadniona była celowość podjęcia takiego eksperymentu.
5. aby w świetle aktualnego stanu wiedzy uzasadniony był sposób przeprowadzenia eksperymentu.
6. ostatni warunek wynika z par.2, ale dotyczy tylko takiego eksperymentu, który jest przeprowadzony na człowieku. ( jest jakiś uczestnik lub uczestnicy, którzy nie są badaczami tylko obiektami badanymi) w tym wypadku dodatkowym warunkiem jest zgoda uczestnika, przy czym zgoda ta musi być niewadliwa tzn. uczestnik musi być poinformowany o ew. zyskach, zagrożeniach, o możliwościach wyłączenia się z eksperymentu.
II PRZESTĘPSTWO ZNIESŁAWIENIA
Art. 212 § 1 Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie mająca osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie, karze ograniczenia albo pozbawienia wolności do roku.
Pomawiać inną osobę o coś tzn. mówić o niej coś takiego co tej osobie może zaszkodzić, przy czym niezależnie od tego czy jest to obgadywanie zgodne z prawdą czy nie.
§ 2 jest typ kwalifikowany –Jeśli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia albo pozbawienia wolności do lat 2.
Zniesławienia można się dopuścić także wypowiedzią prawdziwą.
Art. 213§1 Nie ma przestępstwa określonego w art. 212§1, jeśli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy.
§ 2 Nie popełnia przestępstwa określonego w art. 212 § 1 lub 2, kto publicznie podnosi lub rozgłasza zarzut służący obronie społecznie uzasadnionego interesu ; jeśli zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, dowód prawdy może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji nieletniego.
Niepublicznie można obmawiać kogo chcemy ale tylko zgodnie z prawdą i ciężar dowodów przy rozprawie sądowej ciąży wtedy na nas.
NIE JEST PRZESTĘPSTWEM ZNIESŁAWIENIA:
- Jeśli zarzut był podniesiony niepublicznie to wystarczające jest aby powiedzieć prawdę.
- Jeśli zarzut był podniesiony publicznie ( w obecności b. znacznej liczby osób, lub w takich okolicznościach by wypowiedz mogła trafić do nieoznaczonego kręgu osób np. napisanie na murze sprayem „Kowalska ma szczurzy syfilis” ) to muszą być spełnione 2 warunki: 1) wypowiedz zniesławiająca musi być prawdziwa, i 2) żeby była podniesiona w obronie społecznie uzasadnionego interesu.
Społecznie uzasadniony interes jest to interes jakiegokolwiek przedmiotu, taki który jest uważany za godny ochrony.
Egzamin: 1. Dowód prawdy ciąży na oskarżonych, 2. co to jest zniesławienie, 3. przy zniesławieniu popełnionym publicznie i niepublicznie – kiedy nie ma przestępstwa.
III Ostatnia okoliczność wyłączająca bezprawność czynu
Art. 319 §1 Nie popełnia przestępstwa żołnierz, gdy w wypadku nieposłuszeństwa lub oporu stosuje środki niezbędne w celu wymuszenia posłuchu dla rozkazu, do którego wydania był uprawniony, jeśli okoliczności wymagają natychmiastowego przeciwdziałania, a posłuchu dla rozkazu nie można osiągnąć w inny sposób.
§ 2 W razie przekroczenia granic ostatecznej potrzeby sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Przepis ten pozwala na zmuszanie do wykonania rozkazu takimi sposobami, które każdy w innym kontekście byłyby zachowaniem przestępczym.
Ten przepis jest absolutnie nadzwyczajny dlatego, że jest opatrzony wieloma bardzo restryktywnie ujętymi warunkami.
Przy obronie koniecznej, stanie wyższej konieczności i ostatecznej potrzebie musi być pewna sytuacja wstępna np. przy obronie koniecznej to zamach bezprawny i bezpośredni na jakiekolwiek dobro chronione prawem, przy stanie wyższej konieczności, sytuacja kolizji dóbr, itp. A przy ostatecznej potrzebie : jeden żołnierz, drugiemu wydał rozkaz do którego wydania był uprawniony i nastąpiło nieposłuszeństwo lub opór wobec tego rozkazu.
Rozkaz do którego wydania był uprawniony oznacza: 1/ rozkaz musi pochodzić od przełożonego (osoby uprawnionej ) , zasadą jest, że wyłącznie przełożony ma uprawnienie rozkazodawcze.
2/ treść rozkazu musi być taka, że przełożony miał prawo wydać taki rozkaz.
Nieposłuszeństwo wobec rozkazu to albo odmowa wykonania rozkazu albo niewykonanie rozkazu , który był możliwy do wykonania.
Opór to nieposłuszeństwo z dodatkowymi elementami np. pyskowanie, szarpanina. Itp.
Jeśli ta sytuacja zachodzi to co wolno i pod jakimi warunkami :
Wolno: zastosować środki niezbędne w celu wymuszenia posłuchu dla rozkazu ( środki które w innym kontekście stanowiły by przestępstwo).
Warunki ograniczające:
1/ jeśli okoliczności wymagają natychmiastowego przeciwdziałania tzn.:
– nikt poza osobą do której rozkaz był kierowany nie może tego rozkazu wykonać, bo tylko ta osoba dysponuje pewną szczególną wiedzą lub umiejętnościami ;
– jeśli osoba do której rozkaz był kierowany wykonać go nie chce, teoretycznie mógłby go wykonać go kto inny, ale jeśli odpuścimy ten problem to grozi t złamaniem dyscypliny.
2/ a inne środki nie są wystarczające
art. 343 § 1 Żołnierz, który nie wykonuje lub odmawia wykonania rozkazu albo wykonuje rozkaz niezgodnie z jego treścią podlega karze aresztu wojskowego albo karze pozbawienia wolności do lat 3.
§4 Ściganie przestępstwa określonego w §1 lub 3 następuje na wniosek dowódcy jednostki.
Jest to typ przestępstwa wnioskowego.
3 –KONTRATYPY POZAUSTAWOWE
1. Kontratyp zabiegu leczniczego
2. Kontratyp czynności kosmetycznej
3. Kontratyp ryzyka sportowego
Warunki i przesłanki które muszą być spełnione :
- cel leczniczy
- czynność ma być przeprowadzona z należytą starannością
- wykonanie czynności za zgodą pacjenta
- wykonanie czynności przez podmiot który jest do jej wykonania formalnie uprawniony
Jeśli te 4 warunki są spełnione, to nie ma przestępstwa.
Jeśli lekarz popełnił błąd np. nie zastosował odpowiedniej dawki leku to odpowiada tylko w przypadku gdy pacjentowi coś się stało.
Te przesłanki są od siebie logicznie niezależne i odpowiedzialność też jest logicznie niezależna.
Przesłanki:
- cel kosmetyczny (upiększający) – zmiana wyglądu na życzenie
- wykonanie czynności z należytą starannością
- wykonanie czynności za zgodą pacjenta (brak przepisów o przymusowości)
- wykonanie czynności przez osobę formalnie do tego uprawnioną
- małe prawdopodobieństwo skutków ubocznych, takich które byłyby jednocześnie (negatywne dla zdrowia) poważne i trwałe
Nie można podejmować czynności kosmetycznych które są b. ryzykowne.
Jeśli są spełnione warunki tego kontratypu , a ktoś z uczestników np. graczy lub widzów dozna uszczerbku na zdrowiu to nie ma przestępstwa.
Warunki:
- na kontratyp ryzyka sportowego można się powołać gdy: ktoś doznał urazu w wyniku uprawiania jakiegoś legalnego sportu
- ruch, którego wynikiem był uraz drugiej osoby był wykonany w celu sportowym
- ruch , który doprowadził do tego, że ktoś doznał urazu został wykonany w zgodzie regułami danej gry ( regułami bezpieczeństwa)
- zgoda uczestnika gry
Jeśli te 4 warunki są zachowane to zachowanie takie jest legalne i nie ma przestępstwa.
Art. 31 § 1 Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.
Upośledzenie umysłowe to inaczej intelektualne kalectwo.
Podział stary – najsłabszy – debilizm; średni – imbecylizm; ciężki – idiotyzm
Podział nowy – upośledzenie umysłowe : lekkie, średnie, ciężkie i głębokie.
Osoba dotknięta upośledzeniem umysłowym to osoba która jest dotknięta tylko upośledzeniem psychicznym , a niektóre funkcje organizmu są rozwinięte bardzo dobrze.
Inne – hipoglikemia, stan upojenia sennego.
Zdolność do rozumienia sensu tego co się robi jest zniesiona, człowiek robi coś co mu się wydaje że jest x, a w rzeczywistości jest y.
Nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.
Nie mógł rozpoznać znaczenia czynu to ten warunek będzie spełniony zarówno w takich przypadkach kiedy ktoś nie mógł rozpoznać fizycznego sensu tego co robi np. schizofrenik, ale także gdy jakaś osoba rozumie sens swojego postępowania w aspekcie fizycznym, ale nie rozumie sensu swojego postępowania w aspekcie ocen społecznych.
Ktoś rozumie faktyczny, moralny i prawny sens tego co robi, a mimo to nie jest zdolny do pokierowania swoim postępowaniem ponieważ jakiś proces patologiczny zniweczył funkcję samokontroli w jego psychice np. narkoman na głodzie.
Jeśli definicja niepoczytalności jest spełniona to nie ma winy, nie ma przestępstwa, ale zachowanie jest czynem zabronionym przez prawo w rozumieniu art. 115 par.1, a z perspektywy całego systemu prawnego jest zachowaniem bezprawnym i zachowanie niepoczytalnego jeśli spełnia warunek, zamach bezprawny i bezpośredni może być powstrzymywany w obronie koniecznej.
Art. 31 § 2 – poczytalność ograniczona Jeśli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowani postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
Różnica pomiędzy poczytalnością ograniczoną a niepoczytalnością jest ilościowa, nie jakościowa.
Definicja jest bardzo podobna, a skutki prawne zupełnie inne.
POCZYTALNOŚĆ OGRANICZONA NIE JEST OKOLICZNOŚCIA WYŁĄCZAJĄCĄ WINĘ , tylko ustawową okolicznością łagodzącą przy wymiarze kary za przestępstwo.
W warunkach wskazanych w tym przepisie może zostać skazany za przestępstwo ktoś, kto nie ponosi winy w normalnym rozumieniu tego słowa.
Np. stan upojenia alkoholowego. – Jeśli ktoś pojąc alkohol, co najmniej mógł przewidzieć że mu się urwie film, to automatycznie odpowiada karnie za to cokolwiek zrobił po pijanemu.
Ale wg tego rozwiązania odpowiada też za czyny których on nie tylko nie mógł przewidzieć, ale nawet za takie, których nikt nie mógł przewidzieć.
Upojenie patologiczne jest to coś co nie stanowi upojenia alkoholem tylko jest krótkotrwałą chorobą psychiczną, dla której czynnikiem inicjującym jest alkohol (nawet w ilości znikomej).
ŚRODKAMI ZABEZPIECZAJĄCYMI nazywa się środki stosowane wobec sprawców czynów zabronionych, które nie były zawinione i które nie stanowią wobec tego przestępstwa.
Środki zabezpieczające różnią się tym od kar że: - nie mogą wyrażać moralnego potępienia czynu człowieka, a wyłącznie spełniać cele indywidualno- prewencyjne tzn. uniemożliwiać danemu człowiekowi ponowne popełnienie czynu zabronionego.
Np. środkiem zabezpieczającym jest umieszczenie w placówce leczniczej ( szpital psychiatryczny); skonfiskowanie przedmiotu przy użyciu którego był popełniony czyn zabroniony.
Co do istoty środki zabezpieczające przypominają karę, albo pozbawienie wolności, albo przepadki rzeczy, albo zakaz wykonywania określonych działań ale w przeciwieństwie do kar nie mają charakteru potępienia moralnego i są orzekane wyłącznie ze względów utylitarnych po to, żeby zmniejszyć prawdopodobieństwo, że ten koleś komuś krzywdę zrobi.
...
gosicka