Finanse od strony prawnej-zjawiska i procesy pieniężne w których występuje w postaci przepływających promieni

4 funkcje pieniądza:

·         środek wymiany dóbr

·         środek płatniczy

·         środek przechowywania wartości (tezauryzacji)

·         miernik wartości i wyceny

Finanse od strony ekonomicznej- gromadzenie i podział środków pieniężnych

Podział finansów:

·         publiczne-publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami i normy prawne je regulujące; obejmują budżet państwa, budżety jednostek państwa

·         prywatne-osób fizycznych lub podmiotów gospodarczych

1.Gromadzone są na zasadzie przemysłu i służą zaspokajaniu potrzeb państwa i ludności –potrzeby zbiorowe

2 Zasięg-zakres oddziaływania publicznych jest znacznie szerszy

3.finanse publiczne wpływają na stan równowagi gospodarczej w państwie

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH

1.Alokacyjna

2.Dystybucyjna

3.Stabilizacyjna

Ad.1

4 sytuacje kiedy zasadna jest ingerencja państwa w środki produkcji:

·         kiedy występuje monopol (dyktat warunków) (Urząd Antymonopolowy)

• pojawienie się monopolu naturalnego-w tych branżach które są w stanie wygenerować niskie koszty (energetyka)

·         działalność czynników zewnętrznych (klęski żywiołowe)

·         kiedy istnieje potrzeba dotowania przedsiębiorstw działających na potrzeby zbiorowości(poczta, służba zdrowia)

Ad.2

Podział dochodu i majątku będących w dyspozycji osób fizycznych i prawnych (np. rozdysponowanie na potrzeby zbiorowe).Następuje przeniesienie środków os. fizycznych na rzecz państwa i później wracają lub nie

Ad.3

Pełne wykorzystywanie czynników produkcji.

Państwo dąży do uzyskania możliwie największego zatrudnienia(przeciwdziałanie bezrobociu)

·         ograniczenie inflacji

·         zapewnienie wzrostu gospodarczego

Ustawa o finansach publicznych 26 XI 1998

Podział sektora finansów publicznych:

·         rządowy

·         samorządowy

Rządowy

·         org. władzy publicznej i podległe im jednostki (urzędy skarbowe, celne, izby skarbowe)

Samorządowy- jednostki sam. terytorialnego

Posługiwanie się finansami publicznymi:

1.Jawność i przejrzystość- art.11

*jawność sejmowej debaty budżetowej

debat nad budżetem samorządów

*podawanie do wiadomości publicznej szeregu informacji na temat finansów publicznych (kwoty deficytu, długu, subwencji, dotacji)

2.Zasada gospodarki finansowej –art. 24,25,26 – ujęte w budżecie dochody są prognozą ,natomiast ujęte wydatki stanowią nieprzekraczalny limit

3.Zasada dokonywania wydatków publicznych-powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny. Powinny zapewnić terminową realizację zobowiązań- art. 28

4.Ograniczenia deficytu budżetowego art. 36-39 –nadwyżka wydatków nad dochodami państwa

FORMY ORGANIZACYJNE JEDNOSTEK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

Podmioty wymienione w ustawie (tylko i wyłącznie)

·         jednostka budżetowa

·         zakład budżetowy

·         gospodarstwo pomocnicze

·         środki specjalne

·         fundusze celowe

JEDNOSTKA BUDŻETOWA-podmiot sektora finansów publicznych który wszystkie swoje dochody przekazuje dla państwa a wydatki pokrywane są ze środków budżetowych

Rozliczenie brutto jednostki z państwem

np. centralne organy państwa (ministerstwa), sądy

ZAKŁAD BUDŻETOWY –jednostka która swoje wydatki pokrywa ze środków budżetowych , natomiast swoje dochody przeznacza dla państwa lub na własne potrzeby.

Rozliczenie netto z państwem

np. oświata, szkolnictwo podstawowe, ochrona zdrowia

GOSPODARSTWO POMOCNICZE- wyodrębniona pod względem organizacyjnym i finansowym część działalności jednostki budżetowej

·         może swoje dochody przeznaczać na własne cele

·         może otrzymywać dotacje z państwa

np. ośrodki szkoleniowe, wypoczynkowe przy ministerstwach, zakłady pracy przy więzieniach

ŚRODKI SPECJALNE-środki finansowe trzymane przez jednostki na ściśle wyodrębnionych rachunkach .Na podstawie ustaw gromadzone.

np. środki z poboru podatku w dniu egzekucji

FUNDUSZE CELOWE-fundusz powołany w drodze ustawy przed dniem 1 I 1999 (przed wejściem ust. o finansach publicznych) .

Przychody funduszu celowego pochodzą z budżetu państwa

Wydatki przeznaczone na ściśle oznaczone cele

F.C. są obecnie niemożliwe do powoływania

Jest to instytucja która burzy przejrzystość budżetu państwa (fundusz ubezpieczeń społecznych; gwarantowanych świadczeń pracowniczych, emerytalno-rentowo-rolnicze )

GOSPODARKA FINANSOWA-tworzenie, gromadzenie, dzielenie i wydawanie zasobów pieniężnych

Państwo realizuje ją w sposób bezzwrotny i zwrotny

Metoda bezzwrotna- nieodpłatne i bezzwrotne wyposażenie jednostek w środki pochodzące z budżetu (do jednostek budżetowych, do jedn. samorządu teryt.

Metoda zwrotna-wyposażenie jednostek w środki pochodzące z budżetu na czas określony, z koniecznością ich zwrotu (gł. przedsiębiorstwa)

POLITYKA FINANSOWA-działalność polegająca na ustalaniu i realizacji określonych celów za pomocą środków finansowych .Główne znaczenie ma skuteczność tej polityki-to jest kryterium oceny

SYSTEM FINANSOWY-ogół zasad i instytucji finansowych stworzonych przez prawo finansowe.

SYSTEMATYKA PRAWA FINANSOWEGO

I- prawo budżetowe- regulowane przez ust. o finansach publicznych oraz ustawy budżetowe na dany rok

II-prawo podatkowe –ust. ”Ordynacja podatkowa” oraz ustawy powołujące konkretne przypadki

III- prawo celne –ust. „Kodeks celny”

IV-prawo finansowe ubezpieczeń- ust. „O działalności ubezpieczeniowej ”-ubezpieczenia gospodarcze

·         ust .”O powszechnym ubezpieczeniu emerytalnym”- ub. osobowe

V-prawo finansowe jednostek samorządu terytorialnego- ust. ”o finansach publicznych”

·         ust. „o dochodach jednostek samorządu terytorialnego” VI-prawo walutowe i dewizowe- Kodeks dewizowy i ust. o NBP VII-prawo bankowe- ust. o prawie bankowym i ust. o NBP

VIII-prawo finansowe podmiotów gospodarczych (dotyczy też finansów prywatnych)-„o działalności gospodarczej” , Kodeks cywilny , „Prawo spółek handlowych”

ŹRÓDŁA PRAWA FINANSOWEGO –art.87 Konstytucji= jednocześnie źródła pr.finansowego

Akty wykonawcze-normują sprawy szczegółowe z danej dziedziny i służą do wykonywania ustawy

Postanowienia Konstytucji odnoszące się do finansów publicznych:

1. Regulacje dotyczące specyficznego prawodawstwa finansowego –art. 84, 168, 190, 216, 217–normy ogólne, normy podstawowe tworzą podstawowe zasady

2. Przepisy dotyczące danin publicznych (podatki) – art. 84, 123 ,167, 168, 217

3. Regulacje poświęcone budżetowi państwa- art. 146, 190, 204, 219-226

4. Odnoszące się do Centralnego Banku Państwa i polityki pieniężnej –art. 204, 227

5. Zasady gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego- art. 167, 168, 171 1-5 należą do uregulowań bezpośrednio odnoszących się do uregulowań publicznych POŚREDNIO DOTYCZĄCE FINANSÓW PUBLICZNYCH (cały czas Konstytucja)

1.O charakterze ogólnym, ustrojowym które mają zastosowanie do Finansów Publicznych i do innych dziedzin

np. źródła prawa, tryb uchwalania ustaw, sądy

2.Te które wprowadzają określone struktury, procedury oraz wolności i prawa ekonomiczne

np. gwarancja powszechnego dostępu do sądów, dwuinstancyjność)

3.Podstawowe zasady prawa które wpływają na kształt i wykładnię prawa finansowego

np. zasada nieretroakcji

Cecha szczególnie odróżniająca od innych norm-charakter stymulacyjny –nie określają celów (ani formalnie, ani prawnie

PODZIAŁ NORM PRAWNYCH

1.Ustrojowe-określają organizację ,kompetencje oraz formy prawne ich realizacji przez organ władzy

Ust. ”o finansach publicznych” , „Ordynacja podatkowa”

2.Materialne- -tworzą uprawnienia i obowiązki podmiotu stosunków prawnych. Wszystkie ustawy powołujące podatki- Prawo podatkowe materialne

3.Proceduralne- określają reguły postępowania przy stosowaniu norm materialnych –„ordynacja podatkowa, „prawo bankowe”

PODMIOTY PRAWA FINANSOWEGO- osoby bądź jednostki organizacyjne objęte uprawnieniami bądź obowiązkami finansowo-prawnymi

1.Podmioty czynne- uprawnione:

·         organy państwa

·         organy jednostek samorządu terytorialnego np. Skarb Państwa 2.Podmioty bierne- zobowiązane-muszą się zastosować do tych norm

·         osoby fizyczne i jednostki organizacyjne

STOSUNKI FINANSOWO-PRAWNE

Cechy:

·         majątkowy charakter (przepływ strumieni pieniężnych)

·         nierównorzędność prawna podmiotów finansowych (bo są czynne i bierne) –inaczej niż PC

·         nierównorzędność interesu podmiotów finansowych

Interes państwa nie pokrywa się z interesem osoby fizycznej lub jednostki gospodarczej .Nie są jednakowe ale nie są tez sprzeczne-inaczej niż PA (tam interes jest zbieżny)

Przedmiot: uprawnienia i obowiązki finansowo-prawne

PRAWO BUDŻETOWE

Budżet:

1.Zasób pieniężny państwa

2.Roczny plan gospodarowania-gromadzenia i wykorzystywania zasobów pieniężnych gospodarki pieniężnej państwa

3.Akt normatywny-jako ustawa budżetowa która upoważnia rząd do gromadzenia dochodów oraz ich wydatkowania zgodnie z planem.

·         plan finansowania państwa

·         budżet państwa dotyczy 1 roku –roku budżetowego

·         budżet dotyczy przyszłych dochodów i wydatków ,nie odzwierciedla stanu obecnego

·         budżet jest planem dyrektywnym- zobowiązuje organy państwa do konkretnych zachowań(osiągnięcie odpowiedniego dochodu i poniesienie określonych wydatków

SYSTEM BUDŻETOWY-ogół norm regulujących organizację finansowych organów państwa objętych gospodarką budżetową i określających zasady pobierania dochodu na rzecz budżetu i ich wydatkowania

GOSPODARKA BUDŻETOWA-

Sensu stricto -pobieranie dochodów na rzecz budżetu i dokonywanie wydatków z budżetu

Sensu largo- planowanie budżetu, gromadzenie dochodów, dokonywanie wydatków i kontrola wykonania budżetu.

ZASADY BUDŻETOWE-postulaty które powinien spełniać budżet państwa

1.Uprzedniości

2.Zupełności

3.Jedności

4.Specjalizacji- szczegółowości budżetu

5.Ogółności

6.Jawności

Ad.1-aby budżet był uchwalany przed okresem w jakim ma obowiązywać(przed rokiem budżetowym)-do końca roku poprzedzającego

NARUSZENIE = *obowiązuje prowizorium budżetowe (namiastka budżetu –tymczasowa i skurczona wersja, zawiera podstawowe dochody i wydatki). Może być zastosowane tylko na I kwartał roku budżetowego .Nie może być przedłużone i tylko raz uchwalane

*prerogacja budżetu-przedłużenie ważności budżetu z poprzedniego roku –nie jest dopuszczalne w Polsce.

*prowadzenie gospodarki budżetowej na podstawie projektu budżetu –ustawa budżetowa uchwalona przez rząd i przesłana do prezydenta

*upoważnienie rządu do dokonywania niezbędnych wydatków (przez parlament) –do wydatków sztywnych (koniecznych )- niedopuszczalne w Polsce

Ad.2-postuluje odrębne ujęcie wszystkich dochodów i wydatków w budżecie (budżetowe brutto- dochody i wydatki nie są ujęte per saldo tylko w całości)

Ad.3-aby wszystkie dochody i wydatki budżetowe były ujęte w 1 akcie normatywnym . Cała gospodarka budżetowa ma być ujęta w budżecie. Przestrzeganie tej zasady ma służyć dokonaniu całościowej analizy wykonania budżetu

NARUSZENIE = kompleksowa ocena gospodarki budżetowej

Odstępstwem od tej zasady są fundusze ( celowe) –ich wydatki nie są ujęte w budżecie

Punkt widzenia formalny-zawarty w 1 ustawie budżetowej,

Punkt widzenia materialny- nie na zasadzie jedności-wpływy budżetowe mają tworzyć 1b fundusz z którego dokonywane są wydatki

Ad.4-postuluje aby dochody i wydatki w budżecie powinny być odpowiednio uporządkowane

·         aspekt rzeczowy (rodzajowy)-dochody są ujęte według źródeł a wydatki według przeznaczenia

·         aspekt ilościowy- dochody i wydatki powinny być ujęte w budżecie w określonych kwotach

·         aspekt czasowy- dochody i wydatki mogą być uzyskiwane i dokonywane w okresie obowiązywania ustawy budżetowej

Ad.5-aby dochody stanowiły źródło pokrycia dla wszelkich wydatków budżetowych. Zakres łączenia dochodów z określonym celem na jaki miałyby zostać przeznaczone. Nie ma znaczenia skąd pochodzą fundusze

Ad.6-postuluje ujawnienie procedury budżetowej czyli planowania, uchylania i wykonywania budżetu oraz ujawnienie samej ustawy budżetowej.

FUNKCJE BUDŻETU

...