ŚRODKI PUBLICZNE, NADWYŻKA I DEFICYT SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH
Środkami publicznymi są:
1. dochody publiczne
2. środki pochodzące z budżetu UE oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie
3. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi
4. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
- ze sprzedaży papierów wartościowych
- z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego
- ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,
- z otrzymanych pożyczek i kredytów
- z innych operacji finansowych
5. Przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
Dochody publiczne – wśród dochodów publicznych wyodrębniono w ustawie:
daniny publiczne – do których zalicza się podatki, składki, opłaty, cła, opłaty;
pozostałe dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów publicznych – np. odsetki od środków na rachunkach bankowych, spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych, odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych, kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji, dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, nie stanowiące przychodów w rozumieniu ustawy, i inne.
Przychody publiczne – wpływy pieniężne m.in. z tytułu sprzedaży papierów wartościowych, innych operacji finansowych, z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku j.s.t., ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych, z otrzymanych pożyczek i kredytów, a także pochodzące z prowadzonej przez jednostki sektora finansów publicznych działalności.
Środki pochodzące z budżetu UE .
Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych innych niż UE, niepodlegające zwrotowi, np. świadczenia w ramach pieniężnej zagranicznej pomocy charytatywnej.
Środki publiczne przeznacza się na: wydatki publiczne oraz na rozchody publiczne.
Wydatki publiczne.
Jest to pojęcie niezdefiniowane przez ustawę. O jego wyodrębnieniu decyduje bezzwrotny charakter płatności przy wydatkach publicznych, a zwrotny charakter płatności przy rozchodach.
Rozchody publiczne.
Za rozchody publiczne zostały w ustawie uznane: spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych, udzielone pożyczki, płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku j.s.t.,
Deficyt sektora finansów publicznych.
Ujemna różnica między dochodami publicznymi powiększonymi o środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, które nie podlegają zwrotowi oraz z budżetu UE – z jednej strony, a wydatkami publicznymi – z drugiej strony.
Nadwyżka sektora finansów publicznych.
Dodatnia różnica między dochodami publicznymi powiększonym o środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, które nie podlegają zwrotowi oraz z budżetu UE – z jednej strony, a wydatkami publicznymi – z drugiej strony.
Deficyt/nadwyżka sektora finansów publicznych ustalana jest dla przyjętego okresu rozliczeniowego. Wielkość deficytu/ nadwyżki jest określana po wyeliminowaniu różnego rodzaju przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do sektora finansów publicznych.
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa.
Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do: sfinansowania deficytu budżetu państwa, spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań, sfinansowania udzielanych przez Skarb Państwa pożyczek, wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa.
Potrzeby pożyczkowe budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Przez potrzeby pożyczkowe budżetu jednostki samorządu terytorialnego rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do: sfinansowania deficytu budżetu j.s.t., spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań, wykonywania innych operacji związanych z długiem j.s.t., sfinansowania udzielonych przez j.s.t. pożyczek.
Jednostki budżetowe – takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odprowadzają do budżetu uzyskane dochody i za jego pośrednictwem finansują swoje wydatki, a poziom wydatków nie jest limitowany przez te dochody. Podlegają one, budżetowaniu brutto (pełnemu). Jednostki budżetowe są publicznymi jednostkami organizacyjnymi, które w zasadzie nie mają osobowości prawnej. Wyodrębniane są organizacyjne w obrębie Skarbu Państwa lub j.s.t., a nie z takich podmiotów.
Działalność finansowa jednostek budżetowych ma charakter planowy. Prowadzona jest na podstawie planu finansowego, który jest określany jako plan dochodów i wydatków.
ZAKŁADY BUDŻETOWE
Zakłady budżetowe należą do jednostek sektora finansów publicznych, które podlegają ograniczonemu budżetowaniu. Jednostki te działają na zasadzie samofinansowania się. Odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania publiczne, a koszty swojej działalności pokrywają z osiągniętych przychodów. Zakład budżetowy nie odprowadza do budżetu swoich przychodów, ani nie finansuje w całości swoich wydatków za pomocą środków budżetowych. Rozliczeniu podlega jedynie wynik finansowy (ustalany przez zestawienie przychodów z działalności zakładu z kosztami jego prowadzenia). Zakład budżetowy może otrzymywać dotacje: przedmiotowe, podmiotowe, celowe na inwestycje oraz jednorazową dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Łączna kwota dotacji przekazywanych z budżetu na zakład budżetowy nie może przekroczyć 50% kosztów jego działalności. Podstawą działalności zakładu budżetowego jest indywidualny roczny plan finansowy obejmujący przychody (w tym dotacje z budżetu), koszty i inne obciążenia, stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem.
Agencja wykonawcza
Jest państwową osobą prawna tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa. RM w drodze rozporządzenia określa wymogi, jakie ma spełniać statut agencji wykonawczej. Podstawą gospodarki finansowej agencji wykonawczej jest roczny plan finansowy
Agencja zobowiązana jest corocznie wpłacać do budżetu państwa nadwyżkę środków finansowych ustaloną na koniec roku. Termin wpłaty nie później niż do 30 czerwca roku następującego po roku, kiedy nadwyżka powstała.
FUNDUSZE CELOWE
Funduszem celowym jest fundusz ustawowo powołany, którego przychody pochodzą ze środków publicznych, a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań. Poszczególne fundusze działają na mocy odrębnych ustaw. Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz. Fundusz celowy, który realizuje zadania wyodrębnione z budżetu państwa jest państwowym funduszem celowym, natomiast fundusz, który realizuje zadania wyodrębnione z budżetu gminy, powiatu lub województwa jest – odpowiednio – gminnym, powiatowym lub wojewódzkim funduszem celowym. Fundusze celowe działają poza budżetem. Podstawą ich działalności są roczne plany finansowe.
Pojęcie i charakter budżetu
Budżet – podstawowy plan finansowy państwa (j.s.t.), mający charakter dyrektywny, uchwalony na z góry określony okres, w specjalnym trybie. Na treść ustawy budżetowej składają się:
Budżet, – czyli dochody i wydatki, a także przychody i rozchody czterech grup podmiotów: organów władzy państwowej, organów kontroli i ochrony prawa; sądów i trybunałów; administracji rządowej.
Od ustawy budżetowej należy odróżnić prowizorium budżetowe – jest ono wprawdzie także uchwalane w formie ustawy, w specjalnym trybie, ma ono jednak charakter doraźnego, awaryjnego aktu prawnego, regulującego prowadzenie gospodarki finansowej po zakończeniu roku budżetowego. Pojawia się w sytuacji, gdy w terminie właściwym (do 30 września) nie został Sejmowi przedłożony projekt ustawy budżetowej. Prowizorium może być uchwalone, ale tylko na ściśle określony okres, albo obowiązuje do momentu wejścia w życie uchwalonej z opóźnieniem ustawy budżetowej.
Deficyt budżetowy może być pokryty przychodami z: Sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym, - obligacji skarbowych, Kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych, Pożyczek, Prywatyzacji majątku Skarbu Państwa, Nadwyżek budżetu państwa z lat ubiegłych.
DOCHODY BUDŻETU .Dochody budżetu pochodzą z różnych tytułów i mają różnorodny charakter. Można je podzielić na 5 grup:
daniny publiczne – podatki i opłaty które nie stanowią dochodów j.s.t., funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych; cła;
dochody z przysługujących państwu praw majątkowych – wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, wpłaty z zysku NBP, dywidendy, wpłaty nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych, dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe i część zysku z ich gospodarstw pomocniczych; dochody z najmu i dzierżawy oraz innych umów cywilnoprawnych dotyczących składników majątkowych Skarbu Państwa;
dochody z operacji finansowych podejmowanych przez państwo – opłaty od udzielonych przez Skarb Państwa poręczeń i gwarancji, odsetki od lokat terminowych tworzonych ze środków na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa, odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych, odsetki od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
przymusowe dochody o charakterze ubocznym – wpływy do budżetu, których charakter jest inny niż fiskalny, np. represyjny czy prewencyjny – grzywny, mandaty i inne kary pieniężne;inne dochody – spadki, zapisy i darowizny pieniężne na rzecz Skarbu Państwa;środki pochodzące z budżetu UE przeznaczone na finansowanie programów i projektów realizowanych przez administrację rządową.
WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA
Wydatki budżetu państwa dzielą się na:
Dotacje i subwencje;
Subwencje, dotacje –dotacje mogą przybrać formę,Dotacji celowych – udzielanych na ściśle określone zadania, np. należące do kompetencji administracji rządowej, a zlecone innym podmiotom;
Dotacji przedmiotowych – celem takich dotacji– jest utrzymanie na niezmienionym poziomie lub nawet obniżenie cen ściśle określonych towarów i usług (np. niektórych lekarstw, podręczników szkolnych);
Dotacji podmiotowych – na dofinansowanie działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu;
dotacja w postaci dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych;
dotacja w postaci pierwszego wyposażenia w środki obrotowe nowo tworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych;świadczenia na rzecz osób fizycznych ,Wydatki bieżące jednostek budżetowych ,Wydatki majątkowe ,Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa ,wpłaty środków własnych UE.
Procedura budżetowa.
Etap I – przygotowanie projektu budżetu państwa i innych składników ustawy budżetowej.Po przyjęciu przez RM projektu ustawy budżetowej zostaje on wraz z odpowiednim uzasadnieniem przedstawiony Sejmowi w terminie do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy.
Etap II – uchwalenie budżetu.
Etap III – Wykonanie budżetu.
sposób wykorzystania rezerwy budżetowej; w budżecie państwa tworzy się:
rezerwę ogólną (w wysokości 0,2% wydatków budżetowych), rezerwą tą dysponuje RM;
rezerwy celowe– suma rezerw celowych nie może przekroczyć 3%wydatków budżetu; podziału rezerw celowych dokonuje Minister Finansów lub wyjątkowo Rada Ministrów; rezerwy celowe mogą być przeznaczone wyłącznie na cel, na jaki zostały utworzone;
rezerwy tworzone w częściach budżetu państwa, których dysponentami są poszczególni wojewodowie – rezerwa taka nie może przekroczyć wysokości 1% planowanych wydatków, z wyłączeniem dotacji dla j.s.t.
wielkość długu do 60% wartości rocznego PKB w danym roku budżetowym
Procedura budżetowa j.s.t.
Etap I: Projekt uchwały budżetowej. Przygotowany projekt uchwały budżetowej (wójt, burmistrz, prezydent miasta) powinien przedstawić – do dnia 15 listopada roku bazowego (roku poprzedzającego rok budżetowy) – organowi stanowiącemu danej j.s.t. i regionalnej izbie obrachunkowej. RIO opiniuje otrzymany projekt.
RIO w przypadku nieuchwalenia budżetu przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego do dnia 31 marca roku budżetowego, izba ustala budżet tej jednostki w terminie do końca kwietnia roku budżetowego w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań z zakresu administracji rządowej, wykonywanych przez te jednostki na podstawie ustaw lub porozumień.
Podatek –
świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu prawa publicznego (państwa lub samorządu), jednostronnie przez ten podmiot ustalonego, o charakterze ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i przymusowym.
PODMIOT PODATKU
Podmiotem podatku jest zarówno ten, kto podatek ustanawia i pobiera na swoją rzecz (podmiot czynny), jak i ten, kto jest zobowiązany do jego zapłacenia (podmiot bierny). Podmiotem czynnym może być państwo lub samorząd terytorialny, które pobierają podatek przez pośrednika, tzw. płatnika. Podmiotem biernym mogą być natomiast osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, zwane podatnikami.
Z podmiotem podatkowym wiążą się 2 pojęcia:
- płatnik – pośrednik między podmiotem czynnym i biernym; obowiązki płatnika sprowadzają się do 3 czynności: obliczenia podatku, pobrania podatku od płatnika oraz wpłacenia podatku organowi podatkowemu we właściwym terminie;
- inkasent – również jest pośrednikiem między podmiotem czynnym i biernym; nie oblicza on jednak podatku (dokonuje tego wcześniej właściwy organ podatkowy państwa lub gminy), a jedynie pobiera go i wpłaca go organowi podatkowemu w odpowiednim terminie; inkasent występuje m.in. przy poborze podatku rolnego i leśnego.
PRZEDMIOT PODATKU-Przedmiot podatku (przedmiot opodatkowania) jest to rzecz lub zjawisko, które podlega opodatkowaniu.
PODSTAWA OPODATKOWANIA
Podstawa opodatkowania (podstawa wymiaru podatku) jest konkretyzacją przedmiotu opodatkowania. Może ona przybierać postać ilościową (np. powierzchnia nieruchomości wyrażona w metrach kwadratowych) lub wartościową (np. wyrażona w złotych wysokość dochodu uzyskanego w ciągu roku podatkowego).
STAWKI I SKALE PROCENTOWE
Stawka podatku to (stawka kwotowa), która jest stosowana wtedy, gdy podstawa podatku przybiera postać ilościową, bądź też może być wyrażona w procentach (stawka procentowa).
Skala podatku jest to zbiór stawek obowiązujących w danym podatku. Skale podatkowe można podzielić na:
a) proporcjonalne – charakteryzują się stałą stawką podatkową; oznacza to, iż mimo zmian podstawy opodatkowania stawka jest zawsze niezmienna (stała), a wysokość podatku zmienia się proporcjonalnie do zmiany wielkości podstawy opodatkowania;
b) nieproporcjonalne – wśród tych skal można wyróżnić skalę
Progresywną – charakteryzuje się ona stawką zmienną, zależną od podstawy opodatkowania; im wyższa jest podstawa opodatkowania, tym wyższa stawka podatkowa; progresja globalna polega na stosowaniu jednej stawki, wynikającej ze skali (oczywiście wzrastającej dla zwiększającej się podstawy), do całej podstawy opodatkowania; progresja szczeblowana polega na tym, że całą podstawę opodatkowania dzieli się na poszczególne odcinki i do każdego z nich stosuje się inną, wynikającą ze skali stawkę; obecnie w Polsce stosowana jest tylko progresja szczeblowana;
Regresywną – polega na tym, że wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania maleje stawka;
Degresywną – polega na tym, że w miarę zmniejszania się podstawy opodatkowania maleje stawka podatkowa;
Pojęcie obowiązku podatkowego i zobowiązania podatkowego.
Obowiązek podatkowy - wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach. Obowiązek podatkowy powstaje z mocy samego prawa. Źródłem tego obowiązku może być wyłącznie ustawa podatkowa. Adresatem obowiązku podatkowego jest pewna kategoria podmiotów,
Zobowiązanie podatkowe - wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.Bez obowiązku podatkowego nie może powstać zobowiązanie podatkowe. Zaistnienie zobowiązania podatkowego jest połączone z przekształceniem obowiązku podatkowego w procesie jego indywidualizacji i konkretyzacji.
Powstawanie zobowiązań podatkowych.
Można wyodrębnić dwie grupy zobowiązań podatkowych (ze względu na sposób ich powstawania):
z mocy prawa z chwilą zaistnienia zdarzenia podatkowego opisanego w ustawie podatkowej;
powstające z chwilą doręczenia decyzji ustalającej organu podatkowego.
Podatek może być obliczany przez:
- podatnika– podatnik sam sporządza wymagane prawem deklaracje lub zeznania podatkowe;
- płatnika – poszczególne ustawy podatkowe określają zamknięty katalog podmiotów wykonujących funkcje płatnika danego podatku;
- organ podatkowy – jest to najrzadszy w praktyce sposób obliczania kwoty podatku; Ordynacja podatkowa wyróżnia dwa rodzaje decyzji wydawanych w przedmiocie obliczenia wysokości zobowiązania podatkowego:
- decyzje ustalające – mają charakter konstytutywny; doręczenie takiej decyzji powoduje powstanie zobowiązania podatkowego;
- decyzje określające – mają charakter deklaratoryjny; doręczenie takiej decyzji nie powoduje powstania zobowiązania podatkowego
Organy podatkowe.
Organem podatkowym, stosownie do swojej właściwości, jest:
Naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa – jako organ pierwszej instancji;
Dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej – jako organ odwoławczy odpowiednio od decyzji naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego, organ pierwszej instancji, na podstawie odrębnych przepisów, organ odwoławczy od decyzji wydanej przez ten organ w pierwszej instancji;
Samorządowe kolegium odwoławcze – jako organ odwoławczy od decyzji wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa.
Wygaśnięcie zobowiązań podatkowych.
· zapłata podatku,
· pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta;
· potrącenie podatku z wzajemną wierzytelnością podatnika
· zaliczenie nadpłaty lub zaliczenie zwrotu podatku na poczet przeterminowanych lub wymagalnych zobowiązań podatkowych;
· przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych z podatnika na wierzyciela podatkowego w drodze umowy;
· przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym.
· zaniechanie poboru podatku,
· umorzenie zaległości podatkowej;
· przedawnienie wykonania zobowiązania podatkowego.
USTAWA O PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB FIZYCZNYCH
Podmiot opodatkowania
Podatek dochodowy jest podatkiem osobistym -.Podatnikiem jest każda osoba fizyczna osiągająca dochód. Specjalną kategorią podatników są małżonkowie. Możliwe jest ich łączne opodatkowanie przy spełnieniu następujących warunków:
- pozostawanie przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim;
- pozostawanie w ciągu całego roku podatkowego we wspólności majątkowej małżeńskiej;
- wspólne i w terminie złożenie wniosku o łączne opodatkowanie;
- żaden z małżonków (ani osoba samotnie wychowująca dzieci) nie korzysta z opodatkowania pozarolniczej działalności gospodarczej 19% stawką podatkową.
Kumulacja dochodów małżonków (osób samotnie wychowujących dzieci) polega na sumowaniu dochodów małżonków, ewentualnie doliczeniu dochodów małoletnich dzieci, a następnie dzieleniu sumy dochodów na połowę. Podatek jest obliczany od tej połowy dochodów i mnożony przez dwa oraz ustalany na imię obojga małżonków.
Podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych nie są spółki osobowe. Spółkami osobowymi są: spółka cywilna, spółka jawna, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka partnerska. Podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych nie są również osoby prawne oraz inne jeszcze (oprócz spółek osobowych) jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Podatkiem dla nich właściwym będzie podatek dochodowy od osób prawnych.
Przedmiot opodatkowania
Podstawą opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych jest zasadniczo suma dochodów z poszczególnych źródeł przychodów. Dochód - dodatnia różnica między sumą przychodów a kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym.
Przychodem są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Kosztami uzyskania przychodów z poszczególnego źródła są wszelkie koszty ponoszone w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych przez ustawę. Podatnik ma możliwość odliczenia do celów podatkowych wszelkich wydatków, pod tym jednak warunkiem, iż wykaże ich bezpośredni związek z prowadzoną działalnością gospodarczą lub inną działalnością zarobkową, a ich poniesienie ma lub może mieć bezpośredni wpływ na wielkość osiągniętego przychodu.
Katalog wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodu, są nimi:
- wydatki na nabycie składników majątku trwałego, nakłady tego typu mogą być w kosztach podmiotów gospodarczych uwzględniane zasadniczo poprzez odpisy amortyzacyjne;
-wydatki np. spłata pożyczek
- wydatki np. grzywny i kary pieniężne
- wydatki np. z tytułu podatku od spadków i darowizn
- wydatków przekraczających ustalony przez prawodawcę limit (np. wysokość diet z tytułu podróży służbowych);
- różnych innych wydatków (np. darowizny i wszelkiego rodzaju ofiary)....
gosicka