Ryzyko zawodowe w środowisku pracy

1.         CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE, SZKODLIWE I UCIĄŻLIWYCH WYSTĘPUJĄCE W PROCESACH PRACY.

1.1.      Podział czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych.

Czynniki występujące w procesach pracy można podzielić na dwie podstawowe grupy: czynniki niebezpieczne (urazowe), czynniki szkodliwe i uciążliwe.

1.1.1. Czynniki niebezpieczne (urazowe)

Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka mogą spowodować uraz (wypadek przy pracy). Można tutaj rozróżnić kilka podstawowych grup tych czynników:

Ø     zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi,

Ø     zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi,

Ø     zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi, przemieszcza-niem materiałów i ich magazynowaniem,

Ø     zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym,

Ø     zagrożenie poparzeniem,

Ø     zagrożenie pożarem lub/i wybuchem.

Wymienione wyżej zagrożenia należą do czynników fizycznych działających przeważnie na pracownika w sposób nagły.

1.1.2. Czynniki szkodliwe i uciążliwe

Czynniki szkodliwe i uciążliwe działające na pracownika przez okres dłuższy mogą spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika (np. obniżenie wydajności pracy), czy zmiany w stanie zdrowia, powodując w ostateczności choroby zawodowe.

Czynniki te dzielimy na 4 podstawowe grupy:

Þ          Czynniki fizyczne

-         hałas ustalony i nie ustalony, hałas infradźwiękowy, hałas ultradźwiękowy,

-         drgania mechaniczne (wibracja ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne),

-         mikroklimat zimny i gorący,

-         promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe),

-         promieniowanie jonizujące,

-         promieniowanie laserowe,

-         pole i promieniowanie elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości),

-         prąd elektryczny i pole elektrostatyczne,

-         aerozole - pyły przemysłowe,

-         obniżone i podwyższone ciśnienie.

Þ          Czynniki chemiczne

W zależności od rodzajów działania na organizm człowieka, dzielimy je na:

-         substancje toksyczne,

-         substancje drażniące,

-         substancje uczulające,

-         substancje rakotwórcze,

-         substancje mutagenne,

-         substancje upośledzające funkcje rozrodcze.

W zależności od drogi działania na organizm człowieka przez:

-         drogi oddechowe,

-         skórę i błony śluzowe,

-         przewód pokarmowy.

Þ          Czynniki biologiczne

-         mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki) i wytwarzane przez nie toksyny i alergeny,

-         makroorganizmy roślinne i zwierzęce.

Þ          Czynniki psychofizyczne

-         obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),

-         obciążenie psychonerwowe.

Podział ten nie jest oczywiście „ostry”, ponieważ mogą występować czynniki szkodliwe, zaliczone np. do grupy czynników chemicznych, ale ich działanie może być nagłe i powodować wypadek przy pracy (np. trucizny zaliczone do substancji toksycznych).

1.2.      Ogólne zasady oraz metody likwidacji lub ograniczenia wpływu niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników występujących w procesach pracy.

Likwidacja lub ograniczenie oddziaływania czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych na pracownika powinno być podstawową zasady pracy służby bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.

Każdy z tych czynników powinien być analizowany pod kątem oddziaływania na człowieka i możliwości jego eliminacji lub ograniczenia.

Do podstawowych zasad likwidacji lub ograniczenia wpływu tych czynników na pracownika zaliczamy:

Þ          Eliminacja źródeł niebezpiecznych i szkodliwych czynników

Þ          Ograniczenie oddziaływania tych czynników poprzez odsunięcie człowieka z obszaru ich oddziaływania.

Þ          Ograniczenie oddziaływania na człowieka czynników niebezpiecznych             i szkodliwych poprzez osłonięci strefy narażenia.

Þ          Ograniczenie wpływu tych czynników poprzez zastosowanie ochron osobis­tych.

Þ          Ograniczenie zagrożenia człowieka czynnikami niebezpiecznymi                        i szkodliwy­mi przez dobór pracowników, właściwa organizację pracy oraz oddziaływanie na bezpieczne zachowanie pracowników.

1.2.1. Eliminacja źródeł niebezpiecznych i szkodliwych czynników.

Realizowana jest to przez:

Ø     dobór nieszkodliwych surowców (lub zastępowanie bardziej szkodliwych mniej szkodliwymi surowcami), półfabrykantów i innych materiałów stosowanych w procesach technologicznych,

Ø     dobór procesów technologicznych oraz maszyn i urządzeń nie stwarzających zagrożeń czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi,

Ø     unieszkodliwianie odpadów.

1.2.2. Ograniczenie oddziaływania tych czynników poprzez odsunięcie człowieka z obszaru ich oddziaływania.

Realizowane jest to poprzez:

Ø     zastąpienie człowieka przez roboty,

Ø     mechanizację, automatyzację (zdalne sterowanie i obserwowanie procesu),

Ø     optymalne rozmieszczenie lub wydzielenie uciążliwych urządzeń,

Ø     zapewnienie właściwego transportu surowców, półfabrykantów, wyrobów oraz odpadów eliminujących zagrożenia fizyczne, chemiczne i biologiczne,

Ø     stosowanie sygnalizatorów stanów niebezpiecznych lub uniemożliwienie wejścia człowieka w strefę zagrożenia.

1.2.3. Ograniczenie oddziaływania na człowieka czynników niebezpie-cznych i szkodliwych poprzez osłonięcie  strefy narażenia.

Realizowane jest to poprzez:

Ø     stosowanie odpowiednich kubatur budynków czy pomieszczeń, stosowanie środków ochrony przed przenikaniem emitowanych czynników (np. zabezpieczenie przed przenikaniem różnych postaci promieniowania, stosowanie materiałów dźwiękoizolacyjnych itp.),

Ø     hermetyzację procesów produkcyjnych przed wydostawaniem się w otoczenie człowieka: gazów, par cieczy, cieczy i ciał stałych (pyłów),

Ø     stosowanie zbiorowych środków ochronnych w pomieszczeniach           oraz na stanowiskach pracy (osłony, ekrany, obudowy, izolacje,   wentylacja, klimatyzacja).

1.2.4. Ograniczenie wpływu tych czynników poprzez zastosowanie ochron osobis­tych.

Osiągniemy to poprzez:

Ø     dobór i właściwe stosowanie ochron osobistych, w zależności od istniejących zagrożeń,       

Ø     odpowiednie przechowywanie i konserwację ochron osobistych,

Ø     zasady przydziału ochron osobistych,

Ø     stosowanie znaków nakazu stosowania ochron.

1.2.5. Ograniczenie zagrożenia człowieka czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwy­mi przez dobór pracowników, właściwą organizację pracy oraz oddziaływanie na bezpieczne zachowanie pracowników.

Bierze się tutaj pod uwagę:

Ø     przestrzeganie przeciwwskazań zdrowotnych do zatrudnienia na da­nym stanowisku,

Ø     przestrzeganie obowiązku zatrudnienia pracowników o właściwych kwalifikacjach zawodowych,

Ø     dobór psychologiczny,

Ø     działania organizacyjne w procesie pracy (przerwy w pracy, rotacja,   skrócony czas pracy),

Ø     szkolenia, system kar i nagród, wpływ kierownictwa na bezpieczne zachowanie pracowników,

Ø     ostrzeganie o zagrożeniach i zakazie wykonywania pewnych czyn­ności (sygnały bezpieczeństwa, znaki i barwy bezpieczeństwa).

2. RYZYKO ZAWODOWE

2.1. Elementy składowe ryzyka zawodowego

Zgodnie z art. 226 Kodeksu pracy pracodawca jest zobowiązany informować każdego pracownika o ryzyku zawodowym, które wiąże się            z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Poinformowanie pracowników o ryzyku i zasadach ochrony przed zagrożeniami powinno nastąpić w czasie szkolenia wstępnego bhp.

Za jedną z form spełnienia tego obowiązku można uznać poinformowanie pracowników o rodzajach czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych i niebezpiecznych, o poziomie (stężeniach, natężeniach) tych czynników, o wypadkach i chorobach zawodowych,               a także o niezbędnych do zastosowania środkach ochrony.

Wskazanym jest, aby w ramach tego szkolenia przekazać (przypomnieć) informacje w odniesieniu do specyfiki stanowisk i zakładu pracy.

Informację powinna udostępnić osoba zajmująca się bhp.

Informacja powinna być podawana każdorazowo, jeżeli zmieni się jakikolwiek czynnik wpływający na ocenę ryzyka; mogą to być też np. przepisy.

Ryzyko zawodowe jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożą-danych zdarzeń, związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących                         w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Powstanie określonego ryzyka na stanowisku pracy związane jest              z występowaniem zagrożeń.

Sytuacją zagrażającą jest każda sytuacja, w której człowiek eksponowany jest na jeden lub więcej czynników.

Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe będące źródłem zagrożeń to:

·        czynniki fizyczne (np. hałas, promieniowanie, ciepło itd.),

·        czynniki chemiczne (np. substancje toksyczne, drażniące itp.),

·        czynniki biologiczne (np. mikroorganizmy),

·        czynniki psychofizyczne (np. obciążenia fizyczne i nerwowo-psychiczne).

Aby ocenić poziom ryzyka przy wykonywaniu określonej pracy, konieczna jest identyfikacja czynników szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych oraz ewentualnych zagrożeń, jakie powodują te czynniki.

Ryzyko definiowane jest jako kombinacja:

Ø     prawdopodobieństwa wystąpienia urazu ciała, utraty zdrowia lub strat i

Ø     stopnia (najwyższej dającej się przewidzieć) ciężkości możliwego urazu lub pogorszenia stanu zdrowia w sytuacji zagrażającej lub strat.

CIĘŻKOŚCI

strat, urazu lub pogorszenia stanu zdrowia

   RYZYKO

PRAWDOPO-DOBIEŃSTWA

urazu lub utraty zdrowia

                                                   jest

                                           funkcją                                    oraz

2.1.1. Elementy prawdopodobieństwa ryzyka

W bloku prawdopodobieństwa wystąpienia urazu ciała lub utraty zdrowia ...