Rene Girard - Kozioł ofiarny.pdf

(1828 KB) Pobierz
| 1
René Girard
Kozioł ofiarny
Kozioł oiarny
904575127.001.png
René Girard
Kozioł ofiarny
Przełożyła Mirosława Goszczyńska
Tytuł oryginału: Le Bouc Emissaire
Projekt okładki i karty tytułowej: Sławomir Zientalski
Redaktor: Jarosław Skowroński
Redaktor techniczny Andrzej Hrynkiewicz
ISBN 83-218-0608-2
© Copyright by Éditions Grasset et Fasquelle, 1982
© Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Łódzkie. 1987,1991
Wydawnictwo Łódzkie
Łódź 1987
Wydanie drugie
Spis treści
Guillaume de Machaut i Żydzi
Stereotypy prześladowań
Przemoc i magia
Te ot ihuac an
Asowie, Kureci i Tytani
Zbrodnie bogów
Wiedza mitów
Najwyższa mądrość słów ewangelicznego opisu Męki
Lepiej jest dla was, gdy jeden człowiek umrze...
Ścięcie Jana Chrzciciela
Zaparcie się Piotra
Demony z Gerazy
Szatan sam z sobą skłócony
Historia i Paraklet
Posłowie
904575127.002.png
4 | Guillaume de Machaut i Żydzi
Guillaume de Machaut i Żydzi
Francuski poeta Guillaume de Machaut żył i tworzył w połowie XIV w. Jego utwór
zatytułowany
wart jest dokład-
niejszego poznania. Zasadnicza część tego dzieła napisana jest w stylu dworskiego
poematu, ale jego początek robi wstrząsające wrażenie. Zawiera relację z katastro-
falnych, acz niepowiązanych ze sobą wydarzeń, w których jakoby sam Guillaume
brał udział, zanim, zdjęty grozą, ukrył się w swoim domu, aby tam oczekiwać
śmierci lub też końca tych trudnych do opisania nieszczęść. Niektóre wydarzenia
są wręcz nieprawdopodobne, inne zaś są wiarygodne tylko połowicznie. Jednakże
w trakcie lektury czytelnik zaczyna podejrzewać, że opis dotyczy czegoś, co działo
się naprawdę.
Jugement du Roy de Navarre (Sąd króla Nawarry)
Na niebie pokazują się znaki, spada deszcz kamieni niszcząc wszelkie życie. Od
uderzeń gromu obracają się w perzynę całe grody. W mieście, w którym mieszka
Guillaume, a którego nazwy poeta nie wymienia, ludzie umierają masowo. Odpo-
wiedzialnością za niektóre zgony obciąża się niegodziwych Żydów oraz pewnych,
współdziałających z nimi chrześcijan. W jakiż sposób ludzie ci mogli spowodować
tak straszliwą zagładę miejscowej ludności? Otóż zatruwali oni rzeki oraz wszystkie
źródła pitnej wody, a więc niebiosa położyły kres tym występnym czynom, ujaw-
niając zdziesiątkowanej ludności sprawców klęski. Jednakże ludzie nie przestali
umierać, a liczba zgonów rosła aż do pewnego wiosennego ranka, kiedy to Guillaume
usłyszał dochodzącą z ulicy muzykę i śmiechy. Wszystko się skończyło, a dworska
poezja mogła kwitnąć dalej.
Krytyka epoki nowożytnej już od swego zarania, a więc od XVI-XVII wieku, trzyma
się zasady nieobdarzania tekstów stuprocentowym zaufaniem. Wiele wybitnych
współczesnych umysłów – żywiąc przekonanie, iż przyczynia się ten sposób do po-
stępu krytycznej dociekliwości –domaga się od krytyków coraz większej nieufności
wobec słowa pisanego. Na skutek licznych interpretacji i reinterpretacji, dokonywa-
nych przez kolejne generacje historyków, wiarygodność wielu tekstów, uchodzących
w swoim czasie za źródła autentycznej informacji, jest dziś podważana. Z drugiej
strony epistemologia i filozofia przechodzą obecnie totalny kryzys, świadczący o
zachwianiu podstaw nauki zwanej niegdyś wiedzą historyczną. Wszyscy intelek-
tualiści, przyzwyczajeni do czerpania z tak Zwanych tekstów źródłowych, nader
gorliwie pogrążyli się w rozmyślaniach na temat wiarygodności jakiejkolwiek in-
terpretacji.
Tekst Guillaume’a de Machaut może na pierwszy rzut oka korespondować z modnym
dziś klimatem sceptycyzmu wobec historycznej wiarygodności. Jednakże po chwili
zastanowienia nawet obecni czytelnicy są w stanie dostrzec ukryte za wydarzeniami
René Girard
Guillaume de Machaut i Żydzi | 5
nieprawdopodobnymi wydarzenia rzeczywiste. Nie wierzą ani w znaki na niebie, ani
w zasadność oskarżeń rzucanych na Żydów, lecz wszystkich tych niewiarygodnych
tematów nie traktują jednakowo. Wiedzą, że Guillaume niczego nie zmyślił. Jest on
oczywiście człowiekiem łatwowiernym, a jego opinia o wydarzeniach jest odbiciem
opinii publicznej w stadium histerii. Masowe zgony, które relacjonuje, także nie są
zmyślone. Ich przyczyną była słynna epidemia dżumy, która w latach 1349–1350
spustoszyła północne regiony Francji. Masakra Żydów jest również wydarzeniem
autentycznym, uzasadnionym w oczach tłumu, który dokonał tej zbrodni, docho-
dzącymi zewsząd pogłoskami o zatrutych źródłach. Lęk przed tą straszną chorobą
sprawił, że już same pogłoski mogły stać się impulsem do rozpoczęcia masakry.
A oto fragment
Sądu króla Nawarry,
w
którym autor pisze o Żydach:
Poczem przybyła zgraja
Fałszywa, zdradziecka i bluźniercza:
Było to Żydostwo przeklęte.
To złe, to wiarołomne.
Które dobra nienawidzi, a kocha wszelkie zło.
Które tyle dało złota i srebra
I poleciło (pewnym) chrześcijanom.
Iżby studnie, rzeki i źródła.
Które były czyste i zdrowe,
W wielu miejscach zatruli.
Od czego wielu (ludzi) swe życie zakończyło;
Albowiem wszyscy, którzy z ich (wody) korzystali.
Dość nagle umierali.
Z czego, zaprawdę, dziesięć razy po sto tysięcy
Umarło, tak na wsi jak w mieście.
I tak ujawniła się
Ta śmiertelna plaga.
Ale ten, który wysoko zasiada i daleko widzi.
Który wszystkim rządzi i o wszystko dba.
Zdrady tej dłużej ukrywać
Nie chciał, tak więc ujawnił ją
I dał tak powszechnie poznać.
Że (zdrajcy) utracili życie i dobra (swe).
Albowiem wszyscy Żydzi zostali zniszczeni.
Jedni powieszeni, inni spaleni.
Inni (znów) utopieni, innym ścięto
Głowy toporem lub mieczem.
I w ten też sposób liczni chrześcijanie
(tak) haniebnie zginęli.
1
Tłumaczenie filologiczne S. Ziółkowskiego
1
Kozioł oiarny
Zgłoś jeśli naruszono regulamin