Konstytucja 1926 r.doc

(32 KB) Pobierz

Konstytucja 1926

   Władza wykonawcza składałą się z 2 członków: prezydenta i rządu RP. Kadencja wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe (obie Izby razem) prezydenta trwała 7 lat, w szczególnych sytuacjach zastępował go marszałek sejmu. Głowa państwa nie ponosiła odpowiedzialności parlamentarnej czy cywilnej. Prezydent mógł być jedynie pociągnięty do odpowiedzialności konstytucyjnej, ale wymagało to 3/5 głósów większości w Sejmie przy obesności minimum połowy liczby. Winę orzekał Trybunał Stanu (również w przypadku winuy członkó rządu).
Funkcję prezydenta:

§         reprezentował Polskę na zewnątrz, przyjmował przedstawicieli obcych państw i wysyłał własnych za granicę

§         Zawierał umowy międzynarodowe (czasem wymagały one zgody Sejmu)

§         Powoływał i odwoływał premierów wraz z ministrami (stosując się do woli większości parlamentarnej)

§         Pozostawał zwierzchnikiem sił zbrojnych (ale nie w czasie wojny)

§         Wwydawał rozporządzenia, ale wszelkie akty prezydenckie wymagały kontrasygnaty premiera i danego ministra

   Drugim członem włądzy wykonawczej pozostawał rząd pod przewodnictwem premiera Gabinet premira dysponowal inicjatywą ustawodawczą, mógł wydawał rozporządzenia wykonawcze. Ministrowie ponosili odpowiedzialność za swe czyny, a wniosek o udzielenie dymisji rządowi bądź moinistrowi ("wotum nieufności") wymagał poparcia zwykłej większości głosów w Sejmie. Utrata zaufania ze strony posłów pociągała za sobą dymisję członka gabinetu lub jego całości. W przypadku chęci postawienia ministra przed Trybunałem Stanu za naruszenie konstytucji czy ustaw, Sejm musiał podjąc decyzję kwalifikowaną większością głosów.
   W treści Konstytucji marcowej doczytać się można było szeregu uprawnień i wolności obywatelskich:

§         Prawa polityczne (prawa wyborcze)

§         Prawa społeczne (ochrona pracy, prawo do ubezpieczń, rent, emerytur czy zasiłku w wypadku bezrobocia, ochrona macierzyńska czy prawo do bezpłatnej nauki w szkołach państwowych i samorządowych

§         Ochrona życia, wolności, mienia, wolność sumienia, wyznania, nietykalność osobista

Do obowiązków obywateli należały:

§         służba wojskowa

§         Przestrzeganie tajemnicy państwowej

§         Wierność ojczyźnie i ewentualne świadczenie na jej rzecz

   Praktyka ustrojowa do 1926 roku charakteryzowała się wyrażną dominacją Sejmu. Poszczególne rządu (wyjątkiem był 2 gabinet Grabskiego) uważano za emanację sejmowej większości. Te z kolei były chwiejne z powodu rozbicicia politycznego parlamentu wynikającego nie tylko ze swarliwości Polaków, ale i przesadnej proporcjonalności. Interesujące, że nadłużej utrzymał się w tej sytuacji pozaparlamentarny rząd Grabskiego, powołany zresztą do przeprowadzenia konkretnej sprawy - reformy alutowej (1924 - 25).
   Słabość władzy dostrzegały różne siły polityczne i trudno się dziwić, że piłsudczycy po dokonaniu w maju 1926 r. zamachu stanu m.in. pod hasłami uprawnienia odnowy (sanacji) państwa zdecydowali się na ustawowe zwiększenie kompetencji prezydenta (w tym wypadku ich człowieka - I. Mościckiego). Zastraszony wypadkami majowymi Sejm2.08.1926 r. uchwalił ustawę, zwaną popularnie "nowelą sierpniową". Na tej mocy prezydent mógł rozwiązywać parlament na wniosek rządu przed upływem kadencji. Sejm został pozbawiony możliwości samorozwiązania się. Prezydent posiadał też prawo do wydawania rozporządzeń o randze ustawy (poza zmianami o charakterze konstytucyjnym). Dosyć skomplikowana była procedura uchylenia takowych aktów prezydenta przez Sejm. Głowa państwa posiadała także teraz uprawnienia budżetowe, mianowicie o ile parlament nie uchwaliłby odpowiedniej ustawy na czas, prezydent ogłaszał budżetwersji rządowej. Parlament nie mógł od tej pory udzielić rządowi lub ministrowi wotum nieufności. Odpowiedni wniosek nie mógł być głosowany na tym posiedzeniu, na którym został zgłoszony, co dawało gabinetowi możliwość lepszego przygotowania się i eliminowało efekt zaskoczenia przez Sejm.

 

...
Zgłoś jeśli naruszono regulamin