Konstytucja III RP z 1997 r..pdf

KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia 2 kwietnia 1997 r.

W trosce o byt i przysz³oœæ naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku mo¿liwoœæ suwerennego i

demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,

zarówno wierz¹cy w Boga bêd¹cego Ÿród³em prawdy, sprawiedliwoœci, dobra i piêkna, jak i nie podzielaj¹cy

tej wiary, a te uniwersalne wartoœci wywodz¹cy z innych Ÿróde³, równi w prawach i w powinnoœciach wobec

dobra wspólnego - Polski, wdziêczni naszym przodkom za ich pracê, za walkê o niepodleg³oœæ okupion¹

ogromnymi ofiarami, za kulturê zakorzenion¹ w chrzeœcijañskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich

wartoœciach, nawi¹zuj¹c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowi¹zani, by

przekazaæ przysz³ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponadtysi¹cletniego dorobku, z³¹czeni wiêzami

wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po œwiecie, œwiadomi potrzeby wspó³pracy ze wszystkimi krajami

dla dobra Rodziny Ludzkiej, pomni gorzkich doœwiadczeñ z czasów, gdy podstawowe wolnoœci i prawa

cz³owieka by³y w naszej OjczyŸnie ³amane, pragn¹c na zawsze zagwarantowaæ prawa obywatelskie, a

dzia³aniu instytucji publicznych zapewniæ rzetelnoœæ i sprawnoœæ, w poczuciu odpowiedzialnoœci przed

Bogiem lub przed w³asnym sumieniem, ustanawiamy Konstytucjê Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa

podstawowe dla pañstwa oparte na poszanowaniu wolnoœci i sprawiedliwoœci, wspó³dzia³aniu w³adz,

dialogu spo³ecznym oraz na zasadzie pomocniczoœci umacniaj¹cej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.

Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tê Konstytucjê bêd¹ stosowali, wzywamy, aby czynili

to, dbaj¹c o zachowanie przyrodzonej godnoœci cz³owieka, jego prawa do wolnoœci i obowi¹zku solidarnoœci

z innymi, a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon¹ podstawê Rzeczypospolitej Polskiej.

Rozdzia³ I

RZECZPOSPOLITA

Art. 1.

Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

Art. 2.

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pañstwem prawnym, urzeczywistniaj¹cym zasady

sprawiedliwoœci spo³ecznej.

Art. 3.

Rzeczpospolita Polska jest pañstwem jednolitym.

Art. 4.

1. W³adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale¿y do Narodu. 2. Naród sprawuje w³adzê przez

swoich przedstawicieli lub bezpoœrednio.

Art. 5.

Rzeczpospolita Polska strze¿e niepodleg³oœci i nienaruszalnoœci swojego terytorium, zapewnia wolnoœci i

prawa cz³owieka i obywatela oraz bezpieczeñstwo obywateli, strze¿e dziedzictwa narodowego oraz

zapewnia ochronê œrodowiska, kieruj¹c siê zasad¹ zrównowa¿onego rozwoju.

Art. 6.

1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostêpu do dóbr kultury, bêd¹cej

Ÿród³em to¿samoœci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju. 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy

Polakom zamieszka³ym za granic¹ w zachowaniu ich zwi¹zków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.

Art. 7.

Organy w³adzy publicznej dzia³aj¹ na podstawie i w granicach prawa.

Art. 8.

1. Konstytucja jest najwy¿szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Przepisy Konstytucji stosuje siê

bezpoœrednio, chyba ¿e Konstytucja stanowi inaczej.

Art. 9.

Rzeczpospolita Polska przestrzega wi¹¿¹cego j¹ prawa miêdzynarodowego.

Art. 10.

1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera siê na podziale i równowadze w³adzy ustawodawczej, w³adzy

wykonawczej i w³adzy s¹downiczej. 2. W³adzê ustawodawcz¹ sprawuj¹ Sejm i Senat, w³adzê wykonawcz¹

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a w³adzê s¹downicz¹ s¹dy i trybuna³y.

Art. 11.

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolnoœæ tworzenia i dzia³ania partii politycznych. Partie polityczne

zrzeszaj¹ na zasadach dobrowolnoœci i równoœci obywateli polskich w celu wp³ywania metodami

demokratycznymi na kszta³towanie polityki pañstwa. 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.

Art. 12.

Rzeczpospolita Polska zapewnia wolnoœæ tworzenia i dzia³ania zwi¹zków zawodowych, organizacji

spo³eczno-zawodowych rolników, stowarzyszeñ, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeñ

oraz fundacji.

Art. 13

Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo³uj¹cych siê w swoich programach do

totalitarnych metod i praktyk dzia³ania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a tak¿e tych, których program lub

dzia³alnoœæ zak³ada lub dopuszcza nienawiœæ rasow¹ i narodowoœciow¹, stosowanie przemocy w celu

zdobycia w³adzy lub wp³ywu na politykê pañstwa albo przewiduje utajnienie struktur lub cz³onkostwa.

Art. 14.

Rzeczpospolita Polska zapewnia wolnoœæ prasy i innych œrodków spo³ecznego przekazu.

Art. 15.

1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacjê w³adzy publicznej. 2. Zasadniczy

podzia³ terytorialny pañstwa uwzglêdniaj¹cy wiêzi spo³eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj¹cy

jednostkom terytorialnym zdolnoœæ wykonywania zadañ publicznych okreœla ustawa.

Art. 16.

1. Ogó³ mieszkañców jednostek zasadniczego podzia³u terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotê

samorz¹dow¹. 2. Samorz¹d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w³adzy publicznej. Przys³uguj¹c¹ mu

w ramach ustaw istotn¹ czêœæ zadañ publicznych samorz¹d wykonuje w imieniu w³asnym i na w³asn¹

odpowiedzialnoœæ.

Art. 17.

A 1. W drodze ustawy mo¿na tworzyæ samorz¹dy zawodowe, reprezentuj¹ce osoby wykonuj¹ce zawody

zaufania publicznego i sprawuj¹ce pieczê nad nale¿ytym wykonywaniem tych zawodów w granicach

interesu publicznego i dla jego ochrony. 2. W drodze ustawy mo¿na tworzyæ równie¿ inne rodzaje

samorz¹du. Samorz¹dy te nie mog¹ naruszaæ wolnoœci wykonywania zawodu ani ograniczaæ wolnoœci

podejmowania dzia³alnoœci gospodarczej.

Art. 18.

Ma³¿eñstwo jako zwi¹zek kobiety i mê¿czyzny, rodzina, macierzyñstwo i rodzicielstwo znajduj¹ siê pod

ochron¹ i opiek¹ Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 19.

Rzeczpospolita Polska specjaln¹ opiek¹ otacza weteranów walk o niepodleg³oœæ, zw³aszcza inwalidów

wojennych.

Art. 20.

Spo³eczna gospodarka rynkowa oparta na wolnoœci dzia³alnoœci gospodarczej, w³asnoœci prywatnej oraz

solidarnoœci, dialogu i wspó³pracy partnerów spo³ecznych stanowi podstawê ustroju gospodarczego

Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 21.

1. Rzeczpospolita Polska chroni w³asnoœæ i prawo dziedziczenia. 2. Wyw³aszczenie jest dopuszczalne

jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s³usznym odszkodowaniem.

Art. 22.

Ograniczenie wolnoœci dzia³alnoœci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze

wzglêdu na wa¿ny interes publiczny.

Art. 23.

Podstaw¹ ustroju rolnego pañstwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie narusza postanowieñ art. 21

i art. 22.

Art. 24.

Praca znajduje siê pod ochron¹ Rzeczypospolitej Polskiej. Pañstwo sprawuje nadzór nad warunkami

wykonywania pracy.

Art. 25.

1. Koœcio³y i inne zwi¹zki wyznaniowe s¹ równouprawnione. 2. W³adze publiczne w Rzeczypospolitej

Polskiej zachowuj¹ bezstronnoœæ w sprawach przekonañ religijnych, œwiatopogl¹dowych i filozoficznych,

zapewniaj¹c swobodê ich wyra¿ania w ¿yciu publicznym. 3. Stosunki miêdzy pañstwem a koœcio³ami i

innymi zwi¹zkami wyznaniowymi s¹ kszta³towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz

wzajemnej niezale¿noœci ka¿dego w swoim zakresie, jak równie¿ wspó³dzia³ania dla dobra cz³owieka i

dobra wspólnego. 4. Stosunki miêdzy Rzecz¹pospolit¹ Polsk¹ a Koœcio³em katolickim okreœlaj¹ umowa

miêdzynarodowa zawarta ze Stolic¹ Apostolsk¹ i ustawy. 5. Stosunki miêdzy Rzecz¹pospolit¹ Polsk¹ a

innymi koœcio³ami oraz zwi¹zkami wyznaniowymi okreœlaj¹ ustawy uchwalone na podstawie umów

zawartych przez Radê Ministrów z ich w³aœciwymi przedstawicielami.

Art. 26.

1. Si³y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s³u¿¹ ochronie niepodleg³oœci pañstwa i niepodzielnoœci jego

terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeñstwa i nienaruszalnoœci jego granic. 2. Si³y Zbrojne zachowuj¹

neutralnoœæ w sprawach politycznych oraz podlegaj¹ cywilnej i demokratycznej kontroli.

Art. 27.

W Rzeczypospolitej Polskiej jêzykiem urzêdowym jest jêzyk polski. Przepis ten nie narusza praw

mniejszoœci narodowych wynikaj¹cych z ratyfikowanych umów miêdzynarodowych.

Art. 28.

1. God³em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or³a bia³ego w koronie w czerwonym polu. 2. Barwami

Rzeczypospolitej Polskiej s¹ kolory bia³y i czerwony. 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek

D¹browskiego. 4. God³o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj¹ ochronie prawnej. 5. Szczegó³y

dotycz¹ce god³a, barw i hymnu okreœla ustawa.

Art. 29.

Stolic¹ Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.

Rozdzia³ II

WOLNOŒCI, PRAWA I OBOWI¥ZKI

CZ£OWIEKA I OBYWATELA

ZASADY OGÓLNE

Art. 30.

Przyrodzona i niezbywalna godnoœæ cz³owieka stanowi Ÿród³o wolnoœci i praw cz³owieka i obywatela. Jest

ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowi¹zkiem w³adz publicznych.

Art. 31.

1. Wolnoœæ cz³owieka podlega ochronie prawnej. 2. Ka¿dy jest obowi¹zany szanowaæ wolnoœci i prawa

innych. Nikogo nie wolno zmuszaæ do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. 3. Ograniczenia w

zakresie korzystania z konstytucyjnych wolnoœci i praw mog¹ byæ ustanawiane tylko w ustawie i tylko

wtedy, gdy s¹ konieczne w demokratycznym pañstwie dla jego bezpieczeñstwa lub porz¹dku publicznego,

b¹dŸ dla ochrony œrodowiska, zdrowia i moralnoœci publicznej, albo wolnoœci i praw innych osób.

Ograniczenia te nie mog¹ naruszaæ istoty wolnoœci i praw.

Art. 32.

1. Wszyscy s¹ wobec prawa równi. Wszyscy maj¹ prawo do równego traktowania przez w³adze publiczne.

2. Nikt nie mo¿e byæ dyskryminowany w ¿yciu politycznym, spo³ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek

przyczyny.

Art. 33.

1. Kobieta i mê¿czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj¹ równe prawa w ¿yciu rodzinnym, politycznym,

spo³ecznym i gospodarczym. 2. Kobieta i mê¿czyzna maj¹ w szczególnoœci równe prawo do kszta³cenia,

zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracê jednakowej wartoœci, do zabezpieczenia

spo³ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe³nienia funkcji oraz uzyskiwania godnoœci publicznych i

odznaczeñ.

Art. 34.

1. Obywatelstwo polskie nabywa siê przez urodzenie z rodziców bêd¹cych obywatelami polskimi. Inne

przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okreœla ustawa. 2. Obywatel polski nie mo¿e utraciæ

obywatelstwa polskiego, chyba ¿e sam siê go zrzeknie.

Art. 35.

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale¿¹cym do mniejszoœci narodowych i

etnicznych wolnoœæ zachowania i rozwoju w³asnego jêzyka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju

w³asnej kultury. 2. Mniejszoœci narodowe i etniczne maj¹ prawo do tworzenia w³asnych instytucji

edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s³u¿¹cych ochronie to¿samoœci religijnej oraz do uczestnictwa w

rozstrzyganiu spraw dotycz¹cych ich to¿samoœci kulturowej.

Art. 36.

Podczas pobytu za granic¹ obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 37.

1. Kto znajduje siê pod w³adz¹ Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolnoœci i praw zapewnionych w

Konstytucji. 2. Wyj¹tki od tej zasady, odnosz¹ce siê do cudzoziemców, okreœla ustawa.

WOLNOŒCI I PRAWA OSOBISTE

Art. 38.

Rzeczpospolita Polska zapewnia ka¿demu cz³owiekowi prawn¹ ochronê ¿ycia.

Art. 39.

Nikt nie mo¿e byæ poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyra¿onej

zgody.

Art. 40.

Nikt nie mo¿e byæ poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poni¿aj¹cemu traktowaniu i karaniu.

Zakazuje siê stosowania kar cielesnych.

Art. 41.

1. Ka¿demu zapewnia siê nietykalnoœæ osobist¹ i wolnoœæ osobist¹. Pozbawienie lub ograniczenie wolnoœci

mo¿e nast¹piæ tylko na zasadach i w trybie okreœlonych w ustawie. 2. Ka¿dy pozbawiony wolnoœci nie na

podstawie wyroku s¹dowego ma prawo odwo³ania siê do s¹du w celu niezw³ocznego ustalenia legalnoœci

tego pozbawienia. O pozbawieniu wolnoœci powiadamia siê niezw³ocznie rodzinê lub osobê wskazan¹

przez pozbawionego wolnoœci. 3. Ka¿dy zatrzymany powinien byæ niezw³ocznie i w sposób zrozumia³y dla

niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on byæ w ci¹gu 48 godzin od chwili

zatrzymania przekazany do dyspozycji s¹du. Zatrzymanego nale¿y zwolniæ, je¿eli w ci¹gu 24 godzin od

przekazania do dyspozycji s¹du nie zostanie mu dorêczone postanowienie s¹du o tymczasowym

aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami. 4. Ka¿dy pozbawiony wolnoœci powinien byæ traktowany

w sposób humanitarny. 5. Ka¿dy bezprawnie pozbawiony wolnoœci ma prawo do odszkodowania.

Art. 42.

1. Odpowiedzialnoœci karnej podlega ten tylko, kto dopuœci³ siê czynu zabronionego pod groŸb¹ kary przez

ustawê obowi¹zuj¹c¹ w czasie jego pope³nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który

w czasie jego pope³nienia stanowi³ przestêpstwo w myœl prawa miêdzynarodowego. 2. Ka¿dy, przeciw

komu prowadzone jest postêpowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postêpowania.

Mo¿e on w szczególnoœci wybraæ obroñcê lub na zasadach okreœlonych w ustawie korzystaæ z obroñcy z

urzêdu. 3. Ka¿dego uwa¿a siê za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym

wyrokiem s¹du.

Art. 43.

Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkoœci nie podlegaj¹ przedawnieniu.

Art. 44.

Bieg przedawnienia w stosunku do przestêpstw, nie œciganych z przyczyn politycznych, pope³nionych przez

funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.

Art. 45.

1. Ka¿dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw³oki przez

w³aœciwy, niezale¿ny, bezstronny i niezawis³y s¹d. 2. Wy³¹czenie jawnoœci rozprawy mo¿e nast¹piæ ze

wzglêdu na moralnoœæ, bezpieczeñstwo pañstwa i porz¹dek publiczny oraz ze wzglêdu na ochronê ¿ycia

prywatnego stron lub inny wa¿ny interes prywatny. Wyrok og³aszany jest publicznie.

Art. 46.

Przepadek rzeczy mo¿e nast¹piæ tylko w przypadkach okreœlonych w ustawie i tylko na podstawie

prawomocnego orzeczenia s¹du.

Art. 47.

Ka¿dy ma prawo do ochrony prawnej ¿ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do

decydowania o swoim ¿yciu osobistym.

Art. 48.

1. Rodzice maj¹ prawo do wychowania dzieci zgodnie z w³asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno

uwzglêdniaæ stopieñ dojrza³oœci dziecka, a tak¿e wolnoœæ jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.

2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo¿e nast¹piæ tylko w przypadkach okreœlonych w

ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s¹du.

Art. 49.

Zapewnia siê wolnoœæ i ochronê tajemnicy komunikowania siê. Ich ograniczenie mo¿e nast¹piæ jedynie w

przypadkach okreœlonych w ustawie i w sposób w niej okreœlony.

Art. 50.

Zapewnia siê nienaruszalnoœæ mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu mo¿e

nast¹piæ jedynie w przypadkach okreœlonych w ustawie i w sposób w niej okreœlony.

Art. 51.

1. Nikt nie mo¿e byæ obowi¹zany inaczej ni¿ na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz¹cych

jego osoby. 2. W³adze publiczne nie mog¹ pozyskiwaæ, gromadziæ i udostêpniaæ innych informacji o

obywatelach ni¿ niezbêdne w demokratycznym pañstwie prawnym. 3. Ka¿dy ma prawo dostêpu do

dotycz¹cych go urzêdowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa mo¿e okreœliæ

ustawa. 4. Ka¿dy ma prawo do ¿¹dania sprostowania oraz usuniêcia informacji nieprawdziwych, niepe³nych

lub zebranych w sposób sprzeczny z ustaw¹. 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostêpniania informacji

okreœla ustawa.

Art. 52.

1. Ka¿demu zapewnia siê wolnoœæ poruszania siê po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru

miejsca zamieszkania i pobytu. 2. Ka¿dy mo¿e swobodnie opuœciæ terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 3.

Wolnoœci, o których mowa w ust. 1 i 2, mog¹ podlegaæ ograniczeniom okreœlonym w ustawie. 4. Obywatela

polskiego nie mo¿na wydaliæ z kraju ani zakazaæ mu powrotu do kraju. 5. Osoba, której pochodzenie

polskie zosta³o stwierdzone zgodnie z ustaw¹, mo¿e osiedliæ siê na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na

sta³e.

Art. 53.

1. Ka¿demu zapewnia siê wolnoœæ sumienia i religii. 2. Wolnoœæ religii obejmuje wolnoœæ wyznawania lub

przyjmowania religii wed³ug w³asnego wyboru oraz uzewnêtrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie

lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwê, uczestniczenie w obrzêdach, praktykowanie i

nauczanie. Wolnoœæ religii obejmuje tak¿e posiadanie œwi¹tyñ i innych miejsc kultu w zale¿noœci od potrzeb

ludzi wierz¹cych oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie siê znajduj¹. 3. Rodzice

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: