ZARZĄDZENIE
MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ
z dnia 18 listopada 1988 r.
w sprawie warunków, jakie powinny spełniać pracownie rentgenowskie, oraz zasad pracy związanej z posługiwaniem się aparatami rentgenowskimi.
M. P. nr 32 poz. 295
Na podstawie art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1986 r. - Prawo atomowe (Dz. U. Nr 12, poz. 70 i z 1987 r. Nr 33, poz. 180) zarządza się, co następuje:
§ 1. Zarządzenie dotyczy pracowni rentgenowskich wyposażonych w aparaty rentgenowskie o energii do 300 keV.
§ 2. Użyte w zarządzeniu określenia oznaczają:
1) pracownia rentgenowska - pomieszczenie lub zespół pomieszczeń składający się co najmniej z jednego gabinetu rentgenowskiego i pomieszczeń pomocniczych, w których wykonuje się prace z zastosowaniem źródeł promieniowania rentgenowskiego,
2) gabinet rentgenowski - pomieszczenie pracowni rentgenowskiej, w którym zainstalowano na stałe aparat rentgenowski wykorzystywany do celów medycznych, naukowo-badawczych lub przemysłowych,
3) aparat rentgenowski - zestaw urządzeń składający się z aparatury przeznaczonej do wytwarzania i wykorzystywania promieniowania rentgenowskiego.
§ 3. Pracownie rentgenowskie należy wyposażyć w takie urządzenia ochronne i zabezpieczające oraz tak organizować w nich pracę, aby dawki promieniowania jonizującego otrzymywane przez osoby zatrudnione w pracowni i pomieszczeniach przyległych, a także przez osoby przebywające w sąsiedztwie, były tak małe, jak tylko jest to osiągalne, a w żadnym razie nie przekraczały dawek granicznych, określonych w przepisach odrębnych.
§ 4. 1. Ściany i stropy gabinetów rentgenowskich nie mogą przylegać do pomieszczeń mieszkalnych, z wyjątkiem gabinetów rentgenowskich prywatnych, przylegających do pomieszczeń mieszkalnych użytkowanych przez właściciela aparatu.
2. Ściany i stropy gabinetów rentgenowskich w szpitalach nie mogą przylegać do sal, w których przebywają noworodki lub kobiety ciężarne.
3. Do chorych przebywających w szpitalach na salach przylegających do gabinetu rentgenowskiego stosuje się wartości dawek granicznych promieniowania jonizującego dla osób przebywających w sąsiedztwie źródeł promieniowania jonizującego, określonych w przepisach odrębnych.
§ 5. 1. Powierzchnia pomieszczenia, w którym zainstalowany jest diagnostyczny aparat rentgenowski o jednym stanowisku pracy, z zastrzeżeniem przepisów ust. 2-4, nie może być mniejsza niż 20 m2. Na każde następne stanowisko pracy należy przewidzieć dodatkowo co najmniej 10 m2.
2. Powierzchnia pomieszczenia, w którym zainstalowany jest aparat rentgenowski do wykonywania badań naczyniowych nie może być mniejsza niż 30 m2.
3. Powierzchnia pomieszczenia, w którym zainstalowany jest dentystyczny lub mammograficzny aparat rentgenowski, nie może być mniejsza niż 10 m2, a na każdy następny aparat należy dodatkowo przewidzieć 5 m2.
4. Powierzchnia pomieszczenia, w którym zainstalowany jest aparat rentgenowski do zdjęć małoobrazkowych z obudowaną kabiną, nie może być mniejsza niż 15 m2, a na każdy następny aparat należy dodatkowo przewidzieć 10 m2.
5. Powierzchni nastawni (sterowni) i kabin przeznaczonych do rozbierania się pacjentów nie wlicza się do powierzchni pomieszczeń, w których zainstalowane są aparaty rentgenowskie.
§ 6. Powierzchnia pomieszczenia, w którym zainstalowany jest terapeutyczny aparat rentgenowski, nie może być mniejsza niż 20 m2 w razie stosowania terapii głębokiej oraz 15 m2 w razie stosowania terapii kontaktowej i powierzchniowej.
§ 7. 1. Powierzchnia pomieszczenia, w którym zainstalowany jest na stałe przemysłowy aparat rentgenowski, nie może być mniejsza niż 20 m2.
2. Powierzchnia pomieszczenia, w którym zainstalowany jest aparat rentgenowski do badań strukturalnych, nie może być mniejsza niż 10 m2, a na każdy następny aparat należy przewidzieć dodatkowo 5 m2.
3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli przemysłowy aparat rentgenowski, zainstalowany na stałe, posiada urządzenia ochronne, które zabezpieczają przed wyprowadzaniem wiązki promieniowania pierwotnego poza obręb aparatu oraz gwarantują moce dawek wokół aparatu, które dla osób zatrudnionych nie spowodują przekroczenia wartości dawki granicznej.
4. W razie używania aparatów rentgenowskich wyłącznie do celów naukowo-badawczych, wymagania określające minimalne powierzchnie pomieszczeń, w których aparaty te są zainstalowane, mają zastosowanie tylko do aparatów wymienionych w ust. 2.
§ 8. 1. Pracownie rentgenowskie wyposażone w aparaty rentgenowskie z wydzieloną rozdzielnicą lub sterownią powinny posiadać wydzieloną nastawnię. Dopuszcza się sterowanie aparatem rentgenowskim z korytarza będącego ciągiem komunikacyjnym przeznaczonym tylko dla pracowników.
2. W Pracowniach rentgenowskich, wyposażonych w aparaty rentgenowskie do badań mammograficznych, aparaty dentystyczne, aparaty jezdne, przewoźne i przenośne lub w inne aparaty rentgenowskie posiadające ruchomy przewód z przyciskiem do włączania ekspozycji, nastawnia może być zastąpiona przez parawan ochronny.
§ 9. 1. Gabinety rentgenowskie diagnostyczne i terapeutyczne powinny mieć zainstalowaną mechaniczną wentylację nawiewno-wyciągową, zapewniającą co najmniej 6-krotną wymianę powietrza na godzinę.
2. Samodzielny dentystyczny lub mammograficzny gabinet rentgenowski może mieć tylko wentylację grawitacyjną.
§ 10. W gabinetach rentgenowskich, w których aparaty rentgenowskie są używane do celów niemedycznych, powinna być zainstalowana wentylacja grawitacyjna.
§ 11. 1. Aparaty rentgenowskie diagnostyczne powinny być tak zainstalowane, aby przy rutynowych badaniach odległość źródła promieniowania (ogniska lampy) od najbliższej ściany wynosiła co najmniej 1,5 m oraz aby oś wiązki promieniowania pierwotnego była oddalona od najbliższej ściany co najmniej 1,5 m, a wiązka nie była kierowana w stronę nastawni i drzwi. W stronę okien można skierować wiązkę tylko wówczas, gdy nie spowoduje to możliwości napromieniowania osób znajdujących się na zewnątrz budynku.
2. Terapeutyczny aparat rentgenowski powinien być zainstalowany w taki sposób, aby do chorego był zapewniony swobodny dostęp co najmniej z trzech stron.
§ 12. W gabinetach rentgenowskich nie należy umieszczać sprzętów ani urządzeń nie związanych z działaniem aparatów rentgenowskich lub z wykonywanymi czynnościami.
§ 13. 1. Gabinety rentgenowskie z aparatami rentgenowskimi wykorzystywanymi do celów terapeutycznych, do badań strukturalnych oraz do napromieniowania dla celów przemysłowych i naukowo-badawczych, powinny być wyposażone w ostrzegawczą sygnalizację świetlną umieszczoną przy drzwiach do gabinetu rentgenowskiego, wskazującą włączanie wysokiego napięcia na lampę rentgenowską.
2. W gabinetach wyposażonych w aparaty rentgenowskie, wykorzystywane do innych celów niż wymienione w ust. 1, ostrzegawcza sygnalizacja świetlna umieszczona przy drzwiach do gabinetu powinna być włączana równocześnie z włączeniem wyłącznika sieciowego z rozdzielnicy aparatu.
3. Drzwi do gabinetów wymienionych w ust. 1, z wyjątkiem gabinetów wyposażonych w aparaty rentgenowskie do terapii powierzchniowej i kontaktowej, do badań strukturalnych i w inne aparaty o napięciach poniżej 150 kV, powinny mieć urządzenia powodujące przerwę (blokadę) w obwodzie włączającym wysokie napięcie przy drzwiach nie zamkniętych. Otwieranie drzwi powinno być możliwe od wewnątrz i od zewnątrz pomieszczenia.
§ 14. 1. W jednym gabinecie rentgenowskim, z wyjątkiem rentgenowskich gabinetów dentystycznych, równocześnie nie może być czynnych więcej niż jeden aparat rentgenowski.
2. Jeżeli w gabinecie są czynne równocześnie dwa lub więcej rentgenowskie aparaty dentystyczne, aparaty te powinny być oddzielone parawanami lub ściankami ochronnymi w taki sposób, aby wykluczyć napromieniowanie osób przy innym aparacie oraz pozostałych osób przebywających w tym czasie w gabinecie rentgenowskim.
§ 15. Pracownie rentgenowskie terapeutyczne i diagnostyczne powinny mieć urządzenia umożliwiające w czasie ekspozycji obserwowanie chorego z nastawni oraz umożliwiające łączność głosową pomiędzy nastawnią a gabinetem.
§ 16. 1. Pomieszczenie, w którym na stałe zainstalowano jezdny, przewoźny lub przenośny aparat rentgenowski powinno spełniać wymagania określone dla diagnostycznych pracowni rentgenowskich, z tym że dopuszczalne jest obniżenie minimalnej powierzchni gabinetu do 15 m2 i zainstalowanie wentylacji o wymaganiach podanych w § 9 ust. 2.
2. Gabinety stomatologiczne wyposażone w aparaty rentgenowskie sprzężone z fotelem dentystycznym powinny spełniać wymagania określone dla pracowni rentgenowskich wyposażonych w aparaty rentgenowskie dentystyczne.
3. Gabinety rentgenowskie, w których używane są aparaty z przystawką małoobrazkową, powinny spełniać wymagania określone dla diagnostycznych pracowni rentgenowskich.
§ 17. W gabinecie rentgenowskim z oświetleniem naturalnym, w którym wykonuje się prześwietlenia bez zastosowania toru wizyjnego, powinna istnieć możliwość całkowitego zasłonięcia okien, a z zastosowaniem toru wizyjnego - możliwość przysłonięcia okien.
§ 18. 1. Ambulanse rentgenowskie mogą być używane tylko do przeprowadzania badań profilaktycznych w miejscowościach, w których ze względu na małą liczbę ludności instalowanie aparatu rentgenowskiego małoobrazkowego lub przystawki małoobrazkowej jest nieuzasadnione.
2. Ambulans rentgenowski może być dopuszczony do eksploatacji, jeżeli w promieniu 1 m od ogniska lampy rentgenowskiej, przy całkowicie zasłoniętym okienku oraz stosowanych maksymalnych parametrach pracy lampy, moc dawki nie przekracza 7,17 nA/kg (100 mR/h).
§ 19. 1. Powierzchnia ciemni rentgenowskiej ciemnej, w której pracuje jedna osoba, powinna wynosić co najmniej 12 m2, z tym że dla każdej następnej osoby należy dodatkowo przewidzieć co najmniej 3 m2.
2. Instalacja elektryczna w mokrej ciemni rentgenowskiej ciemnej, z wyjątkiem oświetlenia górnego, powinna być zasilana prądem o napięciu 24 V. Wszystkie odbiorniki energii elektrycznej w takiej ciemni powinny być przystosowane do zasilania prądem o napięciu 24 V.
3. Pomieszczenia ciemni rentgenowskiej powinny być wyposażone w wentylację nawiewno-wyciągową, zapewniającą co najmniej 3-krotną wymianę powietrza na godzinę.
4. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do pomieszczeń z zainstalowanymi automatycznymi urządzeniami do wywoływania i utrwalania filmów.
§ 20. 1. Zabrania się stosowania do celów medycznych półfalowych aparatów rentgenowskich.
2. W szczególnie uzasadnionych przypadkach właściwy państwowy wojewódzki inspektor sanitarny może wyrazić zgodę na stosowanie do celów medycznych półfalowych aparatów rentgenowskich dentystycznych oraz przewoźnych, jezdnych lub przenośnych.
§ 21. Długość ruchomego przewodu z przyciskiem do zdalnego wyzwalania ekspozycji przy aparatach mammograficznych, dentystycznych, jezdnych, przewoźnych, przenośnych i innych powinna wynosić co najmniej 3 m.
§ 22. 1. Aparaty rentgenowskie małoobrazkowe powinny być zaopatrzone w kabiny ochronne, w których wyłącznik drzwiowy nie pozwala na włączenie wysokiego napięcia przy niedokładnie zamkniętych drzwiach.
2. Osłony ochronne przed promieniowaniem pierwotnym i rozproszonym dla aparatu rentgenowskiego małoobrazkowego powinny być tak obliczone, aby używanie osłon osobistych przez obsługę było zbędne.
§ 23. 1. Przyrządy wskaźnikowe do kontroli parametrów pracy w aparatach rentgenowskich zainstalowanych w pomieszczeniach zaciemnionych powinny być podświetlone lub mieć samoświecące skale.
2. Samoświecące skale i wskaźniki nie mogą zawierać substancji promieniotwórczych.
§ 24. Zabrania się stosowania aparatów rentgenowskich, które mają ekrany nie sprzężone z kołpakiem lub głowicą.
§ 25. 1. Aparaty rentgenowskie stosowane do prześwietleń powinny być wyposażone w urządzenia nie pozwalające na zmniejszenie odległości pomiędzy ogniskiem lampy a powierzchnią ciała badanej osoby poniżej 35 cm.
2. W aparatach rentgenowskich ze wzmacniaczem obrazu, stosowanych w chirurgii, w których pole wiązki użytecznej nie jest większe niż 300 cm2, minimalna odległość, o której mowa w ust.1, może wynosić 20 cm.
§ 26. Aparaty rentgenowskie dentystyczne, przeznaczone tylko do zdjęć z błoną rentgenowską umieszczoną wewnątrz jamy ustnej, powinny być wyposażone w stałe ograniczniki, nie pozwalające na zmniejszenie odległości pomiędzy ogniskiem a skórą do wartości mniejszej niż 20 cm dla zestawów o napięciu wyższym niż 60 kV.
§ 27. Aparaty rentgenowskie do terapii powinny być wyposażone w zestawy tubusów.
§ 28. 1. W aparatach rentgenowskich diagnostycznych, z wyjątkiem wymienionych w ust. 2, powinna być przewidziana możliwość stosowania filtrów dodatkowych, ustalających dla określonych napięć następującą filtrację całkowitą:
1) do 80 kV - 2 mm Al,
2) od 81 kV do 100 kV - 3 mm Al,
3) od 101 kV do 125 kV ...
liloo_liloo