POP ART
Pop-art (z angielskiego popular art - "sztuka popularna, powszechna"), to nazwa jednego z najważniejszych nurtów w sztuce współczesnej wprowadzona przez krytyka L. Allowaya. Początki pop-artu łączą się z działalnością Independent Group (Alloway, R. Hamilton, E. Paolozzi) - ugrupowania, które wylansowało w Anglii pop-art oraz które od 1953 organizuje w londyńskim Institut of Contemporary Art wykłady i wystawy poświęcone kulturze masowej. Independent Group organizuje spotkania i przedsięwzięcia artystyczne - najważniejsze okazało się ostatnie "This is Tomorrow"(1956). Wystawa w Chapel Art Gallery uważana będzie za początek nowego kierunku w sztuce (angielskiej) - wyłoni bowiem zasadnicze tematy pop-artu: reklama i gwiazdy środków masowego przekazu. Zaś zaprezentowane na wystawie „environment” (sytuacja przestrzenna) uwidocznią jeszcze inną intencję artystów - potrzebę angażowania wszystkich zmysłów widza poprzez mieszanie dyscyplin i środków wyrazu. Wystawiony tam kolaż R. Hamiltona ("Just What is it that Makes Today's Homes so Different, so Appealing?" uważany za pierwsze znaczące dzieło pop artu) uznany zostanie za wyraz kondensacji ikonografii i postaw estetycznych tego kierunku - charakteryzuje go bowiem typowe dla pop-artu zainteresowanie techniką (magnetofon, odkurzacz) oraz reklamą, odwołania do seksu, upodobanie do stereotypów, widowiskowości i komiksów. Richard Hamilton mówi o pop arcie: "... to sztuka popularna, efemeryczna, konsumpcyjna, tania, produkowana seryjnie, młoda, duchowa, seksowna, urzekająca i popłatna." Pop – art to kierunek sztuki współczesnej, którego twórcy używają form dobitnych, uproszczonych. Animatorzy pop—artu pragnąc wypełnić lukę między sztuką, a życiem zwrócili się ku otaczającej ich rzeczywistości wielkomiejskiej, środowisku, które kształtowało sposób bycia i myślenia odbiorców sztuki — stąd czerpali tematy i zapożyczali techniki.
Pop-art charakteryzuje się zaskakującą różnorodnością technik, tematyki (np. puszki konserw, kanapki, butelki coca-coli), prostotą i świadomym lekceważeniem tradycji rzemiosła w sztuce. Obrazom towarzyszą często efekty świetlne i dźwiękowe, stosuje się też technikę collage’u. Czasem artyści pop-artu organizują happeningi ukazujące powstawanie lub niszczenie dzieła.
Założeniem pop-artu było rozpowszechnianie dzieł za pomocą środków masowego przekazu. Pop-art, wywodzący się częściowo z dadaizmu, narodził się w latach 1950-1960 niezależnie w Anglii i USA, we Francji, z uwagi na swój związek z codziennością, był nazywany nowym realizmem.
Znany jest również jako nurt w malarstwie. Nurt, który odmalowuje świat przedmiotów i wizerunków funkcjonujących w tak zwanej świadomości masowej. A więc tych, które przedostają się do niej głównie dzięki masmediom. Pop-artysta przygląda się zatem bacznie mediom oraz przestrzeni, w której to, co masowe jest wszechobecne. Taką przestrzenią jest wielkie miasto.
Pop-artowy malarz nie maluje pejzażu nadmorskiego, ani nawet „martwej natury”, ani czyjegoś portretu na zamówienie. Namaluje za to puszkę zupy. Albo samochód. Albo przerobi zdjęcie jakiejś gwiazdy. Albo posunie się jeszcze dalej: bez żadnych zmian skopiuje kadr z popularnego komiksu. Przedstawi go jednak jako swój własny, wielko-formatowy obraz. I wstawi do galerii. Bo pop-art, to zabawa sztuką. Pop-art bawi się poglądem, że sztuka to coś wielce poważnego. Bierze na warsztat to, co przyziemne, codzienne, albo co uchodzi za niegodne artystycznego parnasu. I robi temu czemuś portret. Tym samum zmienia jego znaczenie. Zwodzi tropy, pokazuje możliwość nadania banałowi nowego znaczenia, znaczenia niezwykłego, zaskakującego. Pop-art portretuje nie zawsze dobrze widoczny pejzaż znaczeń rozsiewanych przez masmedia.I bardzo bliski jego sercu jest słynny, awangardowy pogląd, że wszystko jest sztuką. Bo przecież pop-art upiera się, że wszystko jest sztuką. A tym samym każdy może być artystą.
Prawdziwą ojczyzną pop-artu stały się Stany Zjednoczone, a papieżem tego kierunku obwołano Andy’ego Warhola. Za symboliczny początek pop-artu zwykło się przyjmować destrukcyjną manifestację Roberta Rauschenberga, który w 1953 r. wymazał gumką, a następnie w tej formie wystawił jeden z rysunków de Kooninga, uważanego za ojca duchowego ekspresjonizmu abstrakcyjnego. Rychło jednak w ślad za destrukcją podążyła konstrukcja; zaczęły powstawać prace manifestujące swą niechęć dla sztuki abstrakcyjnej, „wysokiej”, elitarnej, poszukującej tematów i natchnienia w otaczającej rzeczywistości, korzystające z rekwizytów codziennego użytku i symboli kultury masowej, od narodowej flagi po puszkę coca-coli, od komiksów po spinacz do bielizny. „Jestem za sztuką, która swoją formę bierze z samego życia, która jest ciężka i tępa, i niezdarna, i słodka, i głupia jak samo życie” – deklarował w 1961 r. w swym manifeście Claes Oldenburg.
POP ART W ANGLII
Independant Group - grupa, do której należeli m. in. Richard Hamilton i Eduardo Paolozzi jest zalążkiem nowego kierunku w sztuce. Od roku 1952 artyści z tej grupy regularnie organizują spotkania, na których dyskutują na tematy wcześniej nie brane w ogóle pod uwagę - czyli np. o samochodach czy rock' n rollu. Członkowie grupy organizować będą również liczne imprezy artystyczne i wystawy.
Cechą charakterystyczną grupy było mieszanie różnych gatunków sztuki i działania bliskie dadaizmowi. Bardzo ważnym kolażem z tego okresu, na który krytyka zwraca szczególną uwagę było dzieło Richarda Hamiltona z 1956 roku pt. Just What Is It, That Makes Today's Homes so Different, so Appealing? ( Co właściwie sprawia, że dzisiejsze mieszkania są tak odmienne, tak pociągające?). Estetyka tego kolażu jest jakby definicją i wyznacznikiem sztuki pop. W pracy tej Hamilton ukazał typowe mieszczańskie wnętrze zapełnione symbolami kultury masowej, od magnetofonu na pierwszym planie, telewizora i odkurzacza, po dziewczynę z okładki i kulturystę trzymającego w dłoni olbrzymi lizak „pop”. Cały kolaż emanuje typowo angielskim poczuciem humoru. W odróżnieniu od artystów amerykańskich, którzy stosowali język bardziej bezpośredni, twórcy angielscy posługiwali się delikatną prowokacją. W pop-arcie angielskim również odniesienia do sfery seksualnej miały bardziej dowcipny charakter niż w dziełach Amerykanów. Na przykład w kompozycji Wieszak na kapelusze, stół i krzesło Allen Jones ironizuje na temat kobiety-przedmiotu, sadomasochizmu, do którego nawiązuje ubranie postaci, a także wszechobecnego kiczu.
Innymi ważnymi postaciami w Anglii są Richard Smith i Peter Blake, P. Hockney, R. Kitaj.
POP ART WE WŁOSZEH
We Włoszech sztuka pop nawiązywała do dokonań artystycznych minionych epok. Tano Festa (1938-1988) odtwarzał za pomocą zwykłych kropek detale fresków Michała Anioła z Kaplicy Sykstyńskiej, Mario Schifano !1934-1998) natomiast zamazał twarze na fotografii przedstawiającej futurystów, nadając im anonimowy charakter. Niektórzy artyści nawiązywali do amerykańskiego pop-artu, jak na przykład Domenico Gnoli (1933-1970), który podobnie jak Roy Lichtenstein i Oldenburg wyolbrzymiał przedmioty. Malowane przez niego fragmenty ubrań i fryzur zaczynały istnieć jako samodzielne tematy, a nic nie znaczący banalny wizerunek stawał się dużym, niepokojącym przedmiotem.
POP ART W STANACH ZJEDNOCZONYCH
Kiedy sztuka pop w Anglii powoli wygasa, w Ameryce dopiero się zaczyna ( początek lat 60 - tych ). Pop - art w Anglii był bardziej krytyczny i zaangażowany politycznie, natomiast w Ameryce artyści po prostu ukazują przedmioty codziennego użytku - bez jakichkolwiek podtekstów. Znaczącymi postaciami amerykańskiego pop - artu byli m.in. James Rosenquist, John Cage czy Claes Oldenburg.
Pojawienie się pop artu w USA jest w dużej mierze związane z twórczością dwóch neodadaistów, prekursorów tego kierunku na kontynencie amerykańskim: Jaspera Johnsa (ur. 1930) i Roberta Rauschenberga (ur.1925). Obaj sięgają do ikonografii popularnej, nawiązującej do Ash-Can School ("Szkoły Śmietnika") bardzo aktywnej w latach 1908-1910. W latach 50 artyści ci wprowadzą ponownie do sztuki przedmioty codziennego użytku (bezpośrednio lub ich wyobrażenia). Począwszy od roku 1954 Jasper Johns maluje cykle "Flag", "Tarcz" i "Numerów". Ich format sprawia, że nie wiadomo czy chodzi o oryginalny przedmiot czy obraz. Kiedy J. Johns w roku 1958 wystawi swoje prace w nowojorskiej galerii Leo Castelliego, powrót do figuracji oraz idea włączenia codzienności do sztuki wzbudzi entuzjazm młodej generacji twórców, kilku właścicieli galerii oraz paru krytyków, wywołując jednocześnie oburzenie lub sprzeciw wielu innych. Jaspers Johns, realizując swój kolejny pomysł - rzeźby w brązie, imitujące puszki do konserw, odwołuje się do idei Marcela Duchampa (1887-1968) i dadaistów (przedmiot staje się dziełem sztuki), z tą różnicą, że Johns sam tworzy swe dzieła, podczas gdy dadaiści korzystali z rzeczy gotowych, produkowanych seryjnie tzw. ready mades. Robert Rauschenberg (ur.1925) od roku 1949 mieszkający w Nowym Jorku, studiował w Black Moutain College w Północnej Karolinie - ostoi idei dadaistycznych w Stanach. Od roku 1953 realizuje kolaże, jest wynalazcą tzw. combine paintings (łączenie malarstwa z gotowymi przedmiotami, np. fotografiami, gazetami, szyldami, itp.). Najbardziej znacząca postać pop artu - Andy Warhol w roku 1960 zaczyna malować butelki Coca-Coli, nieco później, w 1961, Roy Lichtenstein wprowadza do swego malarstwa komiksy, które pozostaną jego znakiem rozpoznawczym.
Pod koniec lat 50. nieodzownym elementem amerykańskiego pop artu staje się happening (pod wpływem Johna Cage'a) a następnie environments, żywe kolaże (Allan Kaprow, Claes Oldenburg, Robert Whiteman). Amerykański pop art rozwija się ostatecznie na początku lat 60 tzn. w momencie kiedy jego angielska wersja (bardziej krytyczna wobec stereotypów popularnej kultury i masowej konsumpcji, bardziej zaangażowana politycznie) wchodzi już w fazę schyłkową. Podobnie jak w Anglii - amerykańskich artystów inspiruje życie codzienne, fascynacja techniką, środkami masowego przekazu i ich "produktami", produkcją seryjną. Poprzestają jednak na ukazywaniu rzeczywistości, nie oskarżając jej i nie atakując (stanowisko krytyków w ostatniej kwestii ulegało zmianom - z dzisiejszej perspektywy przesłanie niektórych prac takich jak: elektryczne krzesła, katastrofy, tragiczna Jackie Kennedy czy zamieszki rasowe A. Warhola nie jest już tak jednoznaczne jak niegdyś sądzono). Ich sztuka początkowo nazywana była Neo-Dada, OK Art., Pop Culture, lecz ostatecznie przyjmuje się określenie Pop-Art.
Sztuka pop art - będąc "dzieckiem" bogatego społeczeństwa konsumpcyjnego niewątpliwie odzwierciedla optymizm boomu gospodarczego. Jeżeli popkulturę możemy interpretować jako zachwyt światem produktów konsumpcyjnych i seryjnej produkcji, to sam pop-art jest jej artystyczną materializacją - wykorzystującą najbardziej nośne symbole. Inspiracją było wszystko: mur w Berlinie oraz czapka Mao, wojna w Wietnamie i protesty pokojowe, gwiazdy Hollywood, sportowe samochody, masowa produkcja.
Pop kultura kojarzy się z krzykliwymi, wyzywającymi kolorami (kwintesencją gustu epoki pop jest okładka płyty The Beatles, na której widzimy czwórkę chłopców z Liverpool ubranych w tradycyjne garnitury w szokująco jaskrawych kolorach: żółtym, różowym, błękitnym i czerwonym).
Najbardziej znaczącą postacią nowego kierunku w sztuce był A. Warhol, który stał się legendą już za życia. Kiedy usłyszymy nazwisko tego artysty, to w głowie mamy puszkę zupy, butelkę Coca Coli lub postać Marilyn Monroe.
ANDY WARHOL
Warhol Andy, właściwie Andrew Warhola urodził się w roku 1928 w Pittsburgu w biednej rodzinie słowackich emigrantów. W latach 1945 - 1949 studiował w Carnegie Institute of Technology w Pittsburgu. W 1949 roku, po otrzymaniu dyplomu w dziedzinie sztuki, wyjeżdża do Nowego Jorku. Wybitnie uzdolniony - wystarczy by pokazał swoje portfolio z uczelni - a bez trudu znajduje zatrudnienie. Mieszkając w bardzo trudnych warunkach w dzień poszukuje zleceń, a nocami pracuje. Szybko posiadłszy umiejętność poruszania się w snobistycznym świecie najlepszych nowojorskich wydawnictw, równie szybko zostaje zauważony - współpracuje z ilustrowanymi czasopismami jak: "Harper's Bazaar", "Vogue", "Glamour", "New Yorker", przygotowuje wystawy i ogłoszenia reklamowe dla najbardziej luksusowych sklepów w mieście: Tiffany, Bergdorf & Goodman, I. Miller (wiodąca sieć sklepów obuwniczych dla której projektuje buty i opakowania)
W roku 1952 otrzymuje prestiżową nagrodę od nowojorskiego Art Directors Club za reklamę wydawniczą. Podziwia Jeana Cocteau i Trumana Capote'a (którego poznaje w 1951 roku i z którym łączy go wieloletnia przyjaźń). Na pierwszej indywidualnej wystawie, w Hugo Gallery, prezentuje 15 rysunków (ilustracji) wykonanych dla Trumana Capote'a. Po następnej nagrodzie za grafikę reklamową, w 1954 roku wystawia się w Loft Gallery w Nowym Jorku. Od tego czasu mnożą się wyrazy uznania oraz zlecenia. Kupuje dom i sprowadza do Nowego Jorku matkę. Precyzuje technikę "blotted line", która będzie miała znaczący wpływ na język grafiki reklamowej tamtych czasów. Angażuje przyjaciół do kolorowania rysunków na organizowanych w swoim domu "coloring party". Już w latach 50 zatrudnia pierwszych pomocników. Później od 1963 roku (z przerwami) do 1973 roku jego pełnoetatowym asystentem będzie młody poeta - Gerard Malanga, który zajmował się sitodrukiem.
Po dziesięciu latach sukcesów w commercial art (ma nawet spółkę do kierowania działalnością reklamową - Andy Warhol Enterprises Inc.), na początku lat 60 zrywa z reklamowaniem towarów luksusowych i zaczyna promować sam siebie. Na dominujący wówczas w sztuce ekspresjonizm abstrakcyjny reaguje odtwarzaniem rzeczywistości - to wtedy powstają pierwsze obrazy inspirowane komiksem i filmem animowanym. W roku 1961 (po obejrzeniu wystawy R. Lichtensteina - nie chcąc konkurować z mistrzem) kieruje swą uwagę na inne tematy. Koncentruje się na produktach przemysłowych (taniej żywności z supermarketu), reklamach, filmie i telewizji. W 1962 Powstają jego pierwsze "miejskie ikony": zupy Campbell's, Elvisy, Marilyn, Liz, Coca-Cole, "Disasters", wizerunki banknotów dwudolarowych. Zdobył rozgłos dzięki tym obrazom.
Podważa definicję oryginalności dzieła sztuki jako "rzeczy jedynej w swoim rodzaju", gdzie ręka artysty ma ciężar gatunkowy równy ciężarowi pomysłu; chce zdemaskować bardzo drogi ekspresjonistom obraz artysty - demiurga.
Dla Warhola sztuka jest produktem, artysta zaś "maszyną do robienia obrazów". Podnosi do znaczenia zasadę odtwarzalności dzieła sztuki. Zarówno blotted line, litografia jak i stosowana przez Warhola od 1962 roku serigrafia[1] na płótnie powodują, że każdy może powielić pracę artysty tak samo dobrze jak on sam. W połowie lat 60. Warhol zbliża się do produkcji seryjnej wykonując duże nakłady prac graficznych na papierze. Tematy są analogiczne do prac na płótnie: litografie "Liz" i "Flowers", serigrafia "Campbell's Soup on Shopping Bag"- 1964, serigrafie - "Jacke"(1966), "Marilyn"(1967), "Flash"(1968), "Flowers"(1970), "Electric Chair"(1971), "Mao Tse Tung"(1972). Chce rejestrować wszystko bez wartościowania, mechanicznym okiem. W roku 1963 kupuje 16 milimetrową kamerę i zaczyna realizować eksperymentalne filmy, początkowo nieme, statyczną kamerą. Pierwszym filmem jest trwający kilka godzin "Sleep" (1963), natomiast pierwszy sukces wśród publiczności przyniósł mu film "The Chelsea Girls"(1966). W tych latach Warhol coraz więcej czasu poświęca kinu, a coraz mniej malarstwu (na otwarciu swojej paryskiej wystawy w Ileana Sonnabend w roku 1965 ogłasza nawet, że chce już zrezygnować z malarstwa i poświęcić się wyłącznie produkcji filmowej). W rzeczywistości jednak nadal dużo wystawia, tak w Stanach jak i w Europie. Łącznie w latach 1963 -1977 realizuje (lub uczestniczy w realizacji, bo większość filmów była dziełem zbiorowym współpracowników Warhola ) ok. 80 filmów.
W roku 1963 narodziła się Factory, gdzie Warhol maluje obrazy, przy pomocy G. Malangi i reżysera Paula Morrisey'a promuje grupę rokową Velvet Underground, tworzy filmy i wydarzenia multimedialne, organizuje imprezy - na których bywają sławni ludzie jak: Kerouac, Ginsberg, Fonda, Rolling Stones, Tennesse Williams, Rudolf Nureyev, itd. Zdawało się, że wówczas zaczynało się wszystko: kontrkultura, subkultura, pop, superstar, narkotyki, dyskoteki. Factory staje się drogą krzyżową Nowego Jorku. Jej nazwę, posrebrzaną atmosferę i życie społeczne skupione wokół amfetaminy, należy zawdzięczać Billy Name - wychowankowi Black Mountain, nadwornemu fotografowi Warhola. W lutym 1968 roku Factory zmienia siedzibę - tym razem jest to biały loft wyłożony lustrami na 33 Union Square West. Po zamachu na życie Warhola (czerwiec 1968) Factory przestaje być miejscem otwartym.Od 1964 roku Warhol nie rozstaje się z magnetofonem. Nagrywa wszystko co się wokół niego dzieje. Każdego ranka dyktuje Pat Hacket, która później z tysięcy zarejestrowanych taśm magnetofonowych uzyska "Dzienniki" i "Filozofię" A. Warhola. Od dzieciństwa kolekcjonuje różne "błahostki" (rachunki, zdjęcia gwiazd, opakowania po cukierkach, bilety, itd.), teraz gromadzi także dzieła sztuki, taśmy magnetofonowe. Obiektywna rejestracja rzeczywistości "mechanicznym okiem" i deklarowany dystans są często pozorne - w pracach plastycznych stosuje bowiem różnego typu interwencje jak: manipulacje fotograficzne, nakładanie się barw, zamglenia, używa koloru dla nadania podmiotowi wartości emocjonalnej, itd. Niekiedy traktuje temat jak motyw dekoracyjny i wystawia w charakterze jaskrawej tapety ("Flowers" - 1964 rok, Leo Castelli Gallery w Nowym Jorku). Innym razem interpretacja prac takich jak: tragiczny cykl "Jackie", "Electric Chair", wypadki samochodowe, zamieszki na tle rasowym, itd. ze względu na podjęty temat (odwrócone symbole "American way of life") nie jest oczywista.
Na początku lat 70 powraca do malarstwa i serigrafii. Po portretach sław lat 60 (wylansowanych przez media) nadeszła kolej na portrety osób prywatnych lub ludzi show-biznesu. "Przez większą część lat 70, aż do śmierci, działalność Andy'ego skupiała się na poszukiwaniu osób, które zleciłyby mu wykonanie portretów..." Establishment artystyczny uważał to za dość niezwykłe... Od artystów nie oczekiwano, że będą robić takie rzeczy" (cyt. za Pat Hackett). Ale Andy nie był konwencjonalny i lubił je robić. Procedura wykonania portretu była dość skomplikowana. Na wstępie osobiście wykonywał ok. 60 fotografii Polaroidem, z tego wybierał jedną, którą poddawał dalszej obróbce (zaczynając od upiększenia modela: skracał nosy, powiększał wargi, zmieniał karnację). "Malując portret usunąłem wszystkie pryszcze, uważam bowiem, iż zawsze powinno się tak robić. Pryszcze są stanem przejściowym i nie mają żadnego związku z naszą prawdziwą fizjonomią"(Andy Warchol).
Rocznie będzie wykonywał od 50 do 100 portretów. Obok ludzi z tzw. "eleganckiego świata" (jak: Truman Capote, księżna Karolina z Monaco, szach Persji, Mick Jagger, Joseph Beuys, E. Kennedy). Pozują mu także osoby nieznane (np. transwestyci z cyklu serigrafii "Panie i panowie", 1980).W 1969 roku zakłada czasopismo "Interview". Wykupuje część udziałów i od 1975 roku jest również jego wydawcą i promotorem. "Interview" zyskuje dużą popularność i jest kolejnym sukcesem handlowym Warhola. W 1976 r. "Interview" - komentuje Pat Hacket - prezentował styl wyrafinowanej głupoty i autoironii interesującej dla sław, które chciały się w nim pojawić. Każdy numer wypełniony był nowymi twarzami. Tymczasem, także w latach 70, Factory regularnie opuszczają filmy ("Heat" i "Women in Revolt" reż. Morrissey'a, L'Amour" reż. Warhola i Morrissey'a, itd.). W 1975 ukazuje się "The Philosophy of Andy Warhol". W latach 70, poza portretami na zamówienie, Warhol podejmuje nowe tematy czerpiąc z wielkiego zbioru symboli uniwersalnych, jak np. "Hammer and Sicle" ("Młot i sierp") z 1977 roku. W latach 80 nadal wykonuje portrety, realizuje nowe cykle tematyczne: serigrafie "Myths"(1981), "Endangered Species"(1983) - o ekologicznym przesłaniu, czerpie tematy ze świata reklamy ("Ads"1985), zachwycony malarstwem wielkich mistrzów realizuje cykle "Mona Liza"(1979-1980), "Ostatnia Wieczerza" Leonarda da Vinci (1985) oraz "Wenus" Botticellego (1982), ale także interpretuje Muncha, de Chirico. Zmienia środki wyrazu nie wykraczając jednak poza ramy stylistyczne sztuki popularnej. Artysta umiera w Nowym Jorku 22 lutego 1987 r. Opinie na temat tego artysty są bardzo różne - od bardzo pochlebnych do bardzo krytycznych. Dla jednych był sprytnym grafikiem, którego wypromowali właściciele znaczących galerii, dla drugich jest świętością. Możemy mieć różne zdanie, ale wystawy Warhola po latach robią coraz większe wrażenie, a tłumy ludzi przed galeriami mówią same za siebie.Malarz, grafik, autor eksperymentalnych filmów, wydawca i genialny prowokator. Był postacią kontrowersyjną, która do dziś budzi emocje. Nieśmiały i na pozór skromny potrafił konsekwentnie realizować swoje pomysły (ale także wykorzystywać cudze) i skutecznie je reklamować. Za swoje prace otrzymywał rekordowe sumy pieniędzy i, podobnie jak Dali, mówił o tym głośno i bez fałszywej skromności. Obwołano go królem lub - jak chcą inni - papieżem pop-artu. Jest artystą, który jak nikt inny potrafił rozpoznać mechanizmy kultury masowej i uczynić z niej prawdziwą sztukę. Olbrzymie tłumy jakie przyciąga każda jego wystawa świadczą, że jego popularność nadal nie maleje. Niektórzy przewrotnie twierdzą, że największym jego dziełem był sam Andy Warhol. Już za życia stał się jednym z mitów amerykańskiej kultury masowej - będąc tego świadomym umieścił swoją twarz w cyklu serigrafii pt. "Mity" - obok takich postaci jak: Greta Garbo, wujaszek Sam, Drakula, Superman, Św. Mikołaj czy Myszka Miki. Pierwsze wystawy wywołują niechęć u odbiorców, ale po pewnym czasie sytuacja się zmienia i sztuka pop jest w USA obecna w wielu znaczących galeriach.
ROY LICHTENSTEIN
"Pop - art posługuje się przedmiotami użytkowymi należącymi do świata konsumpcji, a materiał ten - jak się wydaje - pozbawiony jest zazwyczaj jakiejkolwiek formy uczuciowości. Interesuje mnie właśnie ten rodzaj anty - uczuciowości oraz konceptualna forma dzieła."- powiedział Roy Lichtenstein (1923-1997).
To on wyprowadził komiks z tanich wydawnictw do najbardziej prestiżowych muzeów i galerii świata. Malował wielkie komiksowe billboardy, piękne roześmiane dziewczyny. - Sztuka Lichtensteina, tak jak Heringa czy Rauschenberga, należy do tak zwanej Fashion Art. Lichtenstein cały czas poszukiwał czegoś nowego, jednocześnie kopiując fragmenty istniejącej rzeczywistości. Ale to sprzężenie zwrotne, bo jego sztuka też wpływała na rzeczywistość.
Aż do lat 60. XX wieku Lichtenstein nie był traktowany poważnie. Na szczęście nie musiał żyć z malowania: pochodził z zamożnej rodziny i stać go było na przesiadywanie co noc w klubach jazzowych Nowego Jorku. Tam też malował portrety znanych muzyków. Zafascynowany Johnem Coltrane'em, Milesem Davisem czy Charliem Parkerem, próbował grać na saksofonie.
Na początku Roy jest zafascynowany abstrakcją i kubizmem, który porzuca w latach 1958 - 60, aby podążać w stronę estetyki komiksu. Wymyślił własny sposób na uzyskanie efektu trójwymiarowości, absolutnie nie do podrobienia. Inspiracją bywały komiksy i magazyny mody. Do tego dodał swoje przewrotne poczucie humoru. Tym samym pokazał, że współczesna mu ikonosfera to linie, rastry i punkty, plus oczywiście tekst wpisywany w klasycznych "dymkach".
Wyróżnikiem jego malarstwa staje się właśnie komiks, a cechą charakterystyczną jest drobna siatka - taka, jaką spotkać możemy w druku. Dzięki tej siatce, obszary pokryte farbą wyraźnie odcinają się od tła, są bardziej żywe, dynamiczne. Lichtenstein wystawia swoje obrazy od roku 1951, lecz na początku spotyka się to z wyraźną niechęcią odbiorców. Na początku lat 60 - tych jego sztuka zostaje uznana i staje się jednym z czołowych przedstawicieli pop - artu.
Mimo że Lichtenstein sięgał po wyobrażenia z pogranicza kiczu, jego obrazy odznaczają się mistrzostwem kompozycji, rozwiązań kolorystycznych. W połowie lat 60 zaczął, stosując tę samą technikę, przetwarzać znane dzieła malarskie w wyobrażenia komiksowe, odwracając proces wcześniejszy, kiedy z obrazków komiksu robił dzieło sztuki. W późniejszym okresie zajmował się również rzeźbą, najczęściej z polerowanego mosiądzu i naśladującą formy art deco z lat 30..
Lichtensteinowi udało się wymyślić własną metodę uzyskiwania efektu trójwymiarowości.
Pomysły do swoich obrazów Lichtenstein czerpał najczęściej z komiksów i magazynów mody. Jego prace dowodzą, że współczes-ną ikonosferę tworzą linie, rastry i punkty, że słowa można umieszczać na obrazach, tak jak w komiksowej opowieści. Artysta ma przewrotne, często czarne poczucie humoru.
W swej sztuce poszukiwał prostoty. Charakterystyczna jest jego praca pod tytułem "Tonąca dziewczyna"(1963), skopiowana z komiksu, pokazuje typowe, sprowadzone do stereotypu przeżycia. Ten bardzo wyabstrahowany obraz jest zredukowany do kolorów podstawowych, skonstruowany za pomocą wyraźnie nakreślonych konturów, jego cienie utworzone są przez setki małych kropek.
Na obrazie "As I Opened Fire" lufy karabinów maszynowych myśliwca wypluwają pociski z ogromną prędkością. Łuski wysypują się ze skrzydeł samolotu, gdzie umieszczone są karabiny, niczym pestki słonecznika z rozerwanej torebki. Żółte i czerwone napisy "Rataataataataa!" potęgują komizm tej dramatycznej sytuacji. Całe wydarzenie komentuje dzielny pilot. Lichtenstein wzorował się na słynnym amerykańskim komiksie wojennym "All American Men of War", który w latach 60. bił rekordy popularności. Roy Lichtenstein uwielbiał cytować innych artystów. Jego obraz "Non - objective II" z 1964 r. przywołuje na przykład dzieła Paula Cezanne'a i Pabla Picassa. Patrząc z kolei pod odpowiednim kątem na "Haystacks" (1968), można dostrzec żaglówki, jakie na swoich obrazach malował Claude Monet, cytat z Henry'ego Mattise'a to "Martwa natura ze złotą rybką". W obrazie "Magnifying Glass" Lichtenstein prowadzi grę z widzem niczym Hans Holbein (1497-1543) w słynnych "Ambasadorach". W tej kompozycji malarz umieścił lupę, pod którą widać większe kropki rastra. Lichtenstein jak lupa powiększa rastrowe plamy i nadaje im nowy wymiar.
"Nie będę czerpał z estetyki komiksu, bo nie byłbym w stanie zrobić tego lepiej od Roya Lichtensteina" - stwierdził w jednym z wywiadów Andy Warhol, klasyk pop-artu. W przeciwieństwie do Warhola Lichtenstein nie kopiował przedmiotów codziennego użytku, takich jak puszki po coca-coli czy zupach Campbella. Może dlatego jest tak ceniony - zarówno przez krytyków, jak i kolekcjonerów.
Obraz "Kiss II" (1962 r.), namalowany na kartonie, został sprzedany za 2,5 mln dolarów. Natomiast przy 7. Alei (między 51. i 52. Ulicą) w Nowym Jorku można podziwiać malowidło o rozmiarach 20x10 m będące największym komiksem świata. W 1984 r. zarząd firmy ubezpieczeniowej Equitable Life złożył u Lichtensteina zamówienie na dekorację swojej siedziby. Dwanaście miesięcy później dzieło było gotowe: zużyto 112,5 litra płynnego akrylu.
TOM WESSELMANN
· Pewien malarz belgijski przyszedł do mnie, do pracowni i myśli, że moja praca ma coś wspólnego z kapitalizmem, ponieważ wykorzystuje realne przedmioty. Nie bardzo - chodzi mi bowiem o afirmację świata w całej jego pełni.
o Autor: Tom Wesselmann
Tom Wesselmann ur. w 1931 roku w Cincinnati w stanie Ohio. W latach 1954 - 56 odbywa służbę wojskową i właśnie tam odkrywa swoje powołanie - wykonuje rysunki humorystyczne. W 1959 roku otrzymuje dyplom nowojorskiej Cooper Union School of Art. Jego dzieła noszą ślady rysunku Matisse'a, a także widać w nich kubizm oraz coś zbliżonego do estetyki kolażu.
Charakterystyczną rzeczą dla Wesselmanna jest ukazywanie postaci kobiecej w otoczeniu przedmiotów konsumpcyjnych, martwe natury, większość prac jest trójwymiarowych. Akty Toma Wesselmanna miały ton parodiowy. Od początku jego twórczość cieszy się dużym sukcesem.
CLAES OLDENBURG
· Mój zamiar jest dydaktyczny - poprzez te kompozycje pragnę by ludzie zaczęli być świadomi mocy przedmiotów.
o Autor: Claes Oldenburg
Claes Oldenburg ur. 1929, rzeźbiarz i grafik amerykański, pochodzenia szwedzkiego; przedstawiciel pop-artu, autor happeningów, environments; tworzył monumentalne „pomniki” przedmiotów codziennego użytku. Podkreślał banalność przedmiotów produkowanych seryjnie, odtwarzając w gigantycznej skali kielnie czy wyłączniki światła szyte z miękkiego materiału, a także gipsowe hamburgery, torty, i inne potrawy w...
prejsma