Literatura współczesna – wykłady
15.10.2012
Literatura w czasie drugiej wojny światowej
- rozproszenie lit. pol. Generalnego Gubernatorstwa
-jesień 1939 r. – 1. ośrodek życia literackiego poza Polską: Francja
· uchodźcy uciekali przez Rumunię i większość z nich tam pozostała
· Istniały tam instytucje, znane z czasów Wielkiej Emigracji, których rodowód sięga XIX w., była to m.in. Biblioteka Polska; umożliwiały one przyjmowanie polskich literatów
· w listopadzie1939 r. został uruchomiony Uniwersytet Polski za granicą; wykłady z literatury prowadził z nim Jan Lechoń
· do Francji docierają: obóz sanacyjny (starsi pisarze, mający konflikty z elitami politycznymi), Skamandryci, Baliński, Tuwim, Lechoń
· czasopismo „Wiadomości polskie i literackie” od marca 1940 r., redaktorem jest Grydzewski; są umieszczane w nim teksty Skamandrytów; jest to kontynuacja „Wiadomości Literackich”; prowadzili go Piłsudczycy i Skamander (pisarze po 40-stce); centroprawica; brakuje tych, którzy debiutowali w latach 30’; tradycyjna estetyka, konserwatyści
· gdyby we Francji byli wielcy-młodzi, to inaczej wyglądałaby tam literatura; „cofnięcie zegara”; literatura, która robi kilka kroków do tyłu
· przeniesienie pisma do Londynu lipcu; nie zmieni to jednak jego profilu
- od lipca środowisko przenosi się do Londynu
· środowisko londyńskie było coraz bardziej konserwatywne; spory w tym środowisku
· z tego środowiska wyłoni się kilku demokratów i liberałów: Antoni Słonimski; założy on ugrupowanie Nowa Polska, gdzie będą dominowały liberalne tendencje, będą tam Maria Kuncewiczowa, Ksawery Prószyński
· tradycyjna poezja będzie najbardziej nośnym modelem i na taki model czekał odbiorca; realizuje ona proste strategie poetyckie; model poezji tyrtejskiej bazujący na somatycznych wzorach: krzepienie serc, poezja pobudki, odnowienie poezji towarzyszącej walce; Kazimierz Wierzyński, Antoni Słonimski „Alarm dla miasta Warszawy” – pobudka do ratowania tożsamości
· nie ma nowych rozwiązań poetyckich
· wiersz-modlitwa suplikacji czasów wojny; „Święty Boże” Wierzyński, Bóg – przywódca ojczyzny, opieka boska nad rodzinami, bardzo stare modele wierszy modlitw; wiersze patriotyczno-religijne; nie jest to czysta liryka religijna; to nie wyznania wiary, ale prośby kierowane do Boga
· nostalgie poetyckie, tęsknota za ojczyzną (nawiązania do Epilogu w Panu Tadeuszu); idealizacja kraju, wspominki, elegie, „3 poematy o Warszawie” Stanisław Baliński, „Popiół i wiatr” Antoni Słonimski; obaj byli z podobnego środowiska literackiego, „Kwiaty polskie” Julian Tuwim, poemat dygresyjny oparty na romantycznym poemacie dygresyjnym, satyryczny obraz dwudziestolecia, nie była to idylla, w tym czasie było wiele prześladowań pisarzy pochodzenia żydowskiego, rozdziela to co było sympatyczne od tego co było paskudne
· Stefan Borsukiewicz, żołnierz sił zbrojnych; poeta, wiersz „Kontrasty”, poezja awangardowa
Rosja
· Lwów: Julian Przyboś, Aleksander Wat, Adam Ważyk, Władysław Broniewski, Tadeusz Boy-Żeleński, Jastruń; mogli tworzyć pod kontrolą sowietów
· czasopismo „Czerwony sztandar”; początek całkowitej kontroli, 1940 r., pierwsze aresztowania; wśród zaaresztowanych pisarzy polskich byli: Beata Starobielska, Czapski – zginął w Katyniu, Wat, Broniewski (znalazł się na czarnej liście NKWD za „Bagnet na broń”, w którym zakwestionował to, że proletariat jest ważniejszy od ojczyzny”; wszyscy niewygodni zostali zesłani na Syberię
· Wanda Wasilewska
Proza 1939-45
· odejście od fikcji
· polska proza, której siłą była powieść, odchodzi od fikcji literackiej
· rozwijanie się reportażu (20-lecie, Przedmieście, Wańkowicz)
· dopiero lata wojny cechują się zwrotem ku prozie nie fikcjonalnej; jest to zwrot wyraźny i nieodwracalny
·
anna.dobrut