Grypsera To niepisane zasady postępowania w poprawczaku i więzieniu; to także tajny, nielegalny sposób porozumiewania się skazanych za pomocą tylko sobie znanej gwary, alfabetu mimicznego i innych znaków np. poprzez pukanie czy za pomocą lusterek. Grypsery używają tylko recydywiści, także na wolności. Różni się w zależności od rejonu kraju, w którym jest stosowana. Grypsera łódzka powstała w 1965 roku i charakteryzuje się wieloma wulgarnymi słowami. Rok wcześniej powstała warszawska grypsera - poważniejsza niż łódzka, nie uznająca wulgaryzmów. - Są takie rodziny, gdzie grypsuje dziadek, ojciec, starszy syn i wszyscy wujowie - twierdzi dyrektor jednego z poprawczaków w centralnej Polsce. - Kiedy do poprawczaka trafi chłopak z takiej rodziny, musi grypsować, bo inaczej w oczach swego własnego ojca będzie uchodził za "frajera".
Prawdziwą grypserę tworzyli złodzieje i oszuści. W tworzeniu tego specyficznego języka nigdy nie brali udziału mordercy i gwałciciele, bowiem za kratkami tworzą oni niższą kastę osadzonych. Grypsera rządzi się własnymi prawami. Wskazuje one, jakie działania są akceptowane, o które zabronione. Nikt ich nie spisał na popierze, a jednocześnie w niezmiennej formie są przestrzegane co najmniej od 30 lat. Reguły brzmią ogólnie: "Nie kabluj", albo zaskakują uszczegółowieniem: "Muszlę ustępową można czyścić tylko za pomocą drążka lub szczotki, na które może być nawinięta szmata, przy czym wolno trzymać za czysty koniec drążka". Najwyższym wymiarem kary w tej grupie jest "przecwelenie" - homoseksualny, często grupowy i sadystyczny gwałt. Więzień przestaje być "człowiekiem", staje się "cwelem" spadając jednocześnie na sam dół więziennej hierarchii. Grypsujący rozmawiają gwarą, niezrozumiałą dla ludzi z zewnątrz. Potrafią komunikować się między sobą w sposób niezrozumiały nawet dla więziennej administracji np. przy pomocy "miganki" (język migowy), "stukanki" (wystukiwanie sygnałów Morsea o rury kanalizacyjne, kaloryfery, ściany, podłogi itp.) grypsów (pisanych np. niewidzialnym atramentem - wodą mieszaną z cukrem, która po podgrzaniu ciemnieje( lub "dmuchanką" (przy pomocy zwiniętej w rulon gazety niektórzy potrafią wysłać gryps na odległość 20-30 metrów). Tylko grypsujący wiedzą, że "patrol" to symboliczne napiętnowanie "cwela" dokonywane przez dotknięcie go szczotką do czyszczenia muszli klozetowych, a w skrajnych przypadkach męskim członkiem; "pierzynka" to sweter, "mona" -ukochana dziewczyna albo narzeczona, która gdzieś na wolności czeka na swojego chłopaka, "szkiełko" to telewizor, zaś "kruk" to kapelan, który zaprasza np. na sobotnie spotkania ruchu oazowego. Przez wiele lat w większości zakładów poprawczych każdy nowy wychowanek poddawany był swoistemu egzaminowi. W drzwiach wejściowych do pokoju, w którym miał zamieszkać, kładziono duży, czysty biały ręcznik. Jeżeli na nim stanął - to był "swój" człowiek, jeśli ominął - "frajer". Świat widziany oczami grypsujących jest jasny i prosty. Elitę poprawczaka tworzą właśnie oni, czyli "LUDZIE" a wśród nich najważniejsi są "mąciciele" nazywani niekiedy "git-ludźmi". Kiedyś byli oni elitą wśród grypsujących. "Mąciciel" musiał mieć twardy charakter, być sprawnym fizycznie i umieć podporządkować sobie innych osadzonych. Był to przeważnie zatwardziały przestępca ("garucha"), sławny za swoje dokonania. Dzięki posiadanemu autorytetowi rozsądzał wszelkie spory, niekiedy wymierzał sprawiedliwość... ("spuścić manto na parkiecie"). Z reguły miał swoich służących tzw. satelitów. W odróżnieniu od "zwykłych" członków grypsery, których poznawało się po wytatuowanej kropce koło lewego oka, "mąciciel" w tym samym miejscu miał wielkie serduszko. Niżej niż "ludzie" stoją "szwajcarzy". To nastolatkowie, którzy nie chcą lub którym nie pozwolono grypsować, ale za zgodą "grypsujących" są traktowani jak "ludzie". Z kolei "solówkarz" to osoba grypsująca, która jednak nie chce należeć do ogółu grypsujących. Niżej są już tylko "frajerzy", którzy zawsze usługują "ludziom". Muszą za nich prać, sprzątać, czyścić buty. Najlepsza pozycję ma "frajer w porządku" - to ten, który nie zagraża grypsującym i niekiedy po cichu może liczyć na ich względy, Na samym dnie jest "cwel". Ten ostatni jest zerem i nie ma praktycznie żadnych praw. "Człowiek" nie może podać ręki cwelowi, co najwyżej przez rękaw od swetra. Jeżeli bierze od niego papierosa, to tylko przez serwetkę. Nigdy nie może użyć dotkniętego frajerską ręką talerza, kubka, noża czy widelca, bo były "brudne". Dotknięty przez "frajera" chleb polewało się jeszcze niedawno wodą albo herbatą. Każdy grypsujący musi znać główne normy i zasady. Dla ułatwienia został nawet stworzony swoisty dekalog, w którym zawarto owe podstawowe przykazania:
1. Nie wolno podawać ręki członkom innej grupy.
2. Nie wolno siadać przy stole z frajerem (poszkodowanym).
3. Nie wolno jeść posiłków, gdy wydaje je poszkodowany.
4. Nie wolno korzystać z kranu lub klozetu po poszkodowanych, jeśli pierwej nie zostały umyte.
5. Nie wolno spożywać posiłków, żuć ani łykać niczego, gdy otwarty jest klozet lub ktoś załatwia potrzeby fizjologiczne. 6. Nie wolno kraść w obrębie własnej grupy.
7. Nie wolno samotnie i bez wezwania chodzić na rozmowę do wychowawcy lub działu ochrony.
8. Nie wolno nigdy okazywać lęku, ani żadnej zaczepki pozostawiać bez agresywnej odpowiedzi.
9. Należy słuchać poleceń wyżej postawionych w hierarchii grupowej.
10. "Człowiekowi" nie wolno brać do ręki kluczy, a także zamykać od zewnątrz celi.
Dyrektorzy domów poprawczych od lat zawzięcie walczą ze wszelkimi objawami grypsery. -Długo pracowaliśmy nad rozmiękczeniem granic pomiędzy podkulturami i wychowawcami - wspomina dyrektor poprawczaka w Lublinie. - Stosowanie siły nigdy nie przynosi większego efektu. Można upokorzyć szefa "gitów", ale w takiej sytuacji grypsera odrodzi się tylko ze zdwojoną siłą. Nam pomógł trochę przypadek... Podczas jednej z wycieczek górskich, wychowawca pierwszy wspiął się na skałę i podał rękę wychowankowi. W tym momencie nastąpiła pełna konsternacja. Bez tej pomocy niemożliwe byłoby wdrapanie się po ścianie, ale jak podać dłoń "frajerowi". Zdecydowali się na ten krok dopiero po jego solennym przyrzeczeniu, nikt nigdy się o tym nie dowie. Słowa dotrzymał, ale od tamtej pory "drugie życie" skończyło się jak ręką odjął. Mowa Czarnoziemu jest bardzo nieczysta. Kto nie przeklina ten towarzysko się nie liczy. Frajerzy mówią językiem normalnym, codziennym. Ludzie zaś grypserką.
Słownik prawdziwej Grypserki
blit - złoto bryndza - braki, trudna sytuacja materialna. doliniarz - kieszonkowiec. "Doliniarz dzwiga na ostro zza parkanu". dźwigać - kraś filunek - patrzenie, obserwacja. "Załóż no filunek, czy ogon się nie pęta" flota - pieniądze grandessa - bardzo słaba prostututka gruzinka - prostututka najgorszej kategorii (od spotkań na gruzach, żeby ukryć swe zaniedbanie i zdegenerowanie) kindybał - kutas kryzys - braki, trudna sytuacja materialna. kufa - twarz lipo - oko mineciarz - osobnik specjalizujący sie w minecie na wydrę - wyrywanie łupu z rąk ofiary napada z kindybałem w ręku - gwałt ogon - śledzący policjant. "Ogon przytargać na melinę". olaboga - (paragraf) pała metalowa, gazrurka, łom owinięty w coś i służący do ogluszania ciosem w głowę oliwa - pijak omega - więzień wykształcony omłot, omłoty - pobicie operacja - kradzież oporek - kraniec opędzlować - okraść, wypić alkohol, sprzedać organki - płyca orgietka - ładna, zgrabna dziewucha orient - uwaga, szybka orientacja orzechy - jądra oskubać - okraść ze wszystkiego oszamać - zjeść ołów - złoto paciakować - jebać pająk - złodziej strychowy papier - kradzież z włamaniem polegająca na wypchnięciu szyby oklejonej jakimś materiałem papierm lub taśmą parafia - grupa przestępcza paragraf - pręt metalowy owinięty w pokrowiec służący do obezwładniania ofiar parawan - poła marynarki z wewnętrzną kieszenią parkan - poła marynarki z wewnętrzną kieszenią pasztet, pasztetówa - skarpeta wypełniona piaskiem, kamieniami lub monetami. Słuzy do bicia pasówka - kradzież z włamaniem polegająca na posiadaniu dopasowanego klucza patelmistrz - osobnik specjalizujący sie w minecie patrzałka - oko period - barszcz czerowony picer - oszust, kłamca pierdolnica - kobieta, dziewczyna pierzynka - sweter pieszczotu - surowe dręczenie pietrucha - kłodka pikawa - serce pinkiel - kłopot, problem piter - portwel, teczka, torba pitrówa - kłodka pizdoliz - osobnik specjalizujący sie w minecie plantówka - bardzo słaba prostututka plereza - fryzura plery - włosy plomba - zakaz. "Plomba na piździe" - odmowa współżycia seksualnego ze strony kobiety. podbicie - ciąża. "Podbita dupa" - kobieta ciężarna podrywka - wyrywanie łupu z rąk ofiary pogrom - braki, trudna sytuacja materialna. "U nas pogrom gromki podkopsajcie szlugów i żarek" potrzonko - odwiedziny w więzieniu przelew - przepicie pieniędzy. "Ta flota poszła na przelew" puder - forma ataku polegająca na supnięciu czymś żrącym ofierze w oczy, twarz. pukane, na pukanego - złodziej przed robotą puka do drzwi by zobaczyć czy ktoś jest w środku. pyrgnąć - popchnąć, przesunąć płot - poła marynarki z wewnętrzną kieszenią płótno - papier samara - brzuch stuchujnica - prostututk szamać - jeść. "Zważać, szamie się" tufta - prostututka tycer - pomocnik złodzieja wpych - kradzież z włamaniem polegająca na wypchnięciu szyby oklejonej jakimś materiałem papierm lub taśmą zakrystia - wejście od tyłu zakupy - proces okradania Kmina, grypsera Czarnoziemu banany - cenny lup bigos - klopoty burak - wyzszy ranga straznik miejski chwast - przedstawiciel prawa człowiek - złodziej, bandzior, nierób, niefrajer druty - wytrychy dynie - piersi dziurkacz - alfons farba - krew filowac - patrzec flekowac - bic flisak - przemytnik frajer - ktos kto nie jest zlodziejem gnida - szpieg, zdrajca gnoj - klopoty golda - wodka jad - trucizna kafel - 1000 srebrnikow (100 zl.) karaluch - zebrak kitrac - chowac kly - zeby kmina - grypsera, mowa kosa - noz kotwica - wlamywacz kret, nietoperz - slepiec kretowisko - burdel kroic - napadac kulas - noga kupiec - kieszonkowiec lajno - klopoty mieszac - krecic, klamac mlotek - glupek, duren nietoperz - slepiec nosic - krasc w noc obierki - malo warty lup palce, paluch - kieszonkowiec patrzalki - oczy pies - straznik pocic sie - miec cos na sumieniu pojsc pod fleki - byc bitym pukac - jebac raczka - kieszonkowiec robic zza parkanu - okradac zza pazuchy rybak - kieszonkowiec rzeznia - miejsce kazni dla wrogow rzeznik - morderca spichlerz - upatrzone miejsce do wlamania srac - siedziec w pierdlu sracz - wiezienie stukać - napadać lub jebać szamać - jesc szkola lwowska - czosnek i setka dla kieszonkowcow szpadel - skrytobojca sztućce - narzedzia do wlaman, rzadziej bron wesz - szpieg, zdrajca widok - obraz, pejzaz wykalaczki - wytrychy wyrwac chwasta - zabic przedstawiciela prawa wziac kogos na fleki - pobic mocno w kilku na jednego zbierac plony - okradac, napadac lub przemycac zboże - pieniadze żenic kosa - jebnac z majchra żywy majcher - kutas Gryspera z Mechanicznej Pomarańczy aut - zalatwiony, na zewnatrz baszka - glowa biżut - klejnot blut - krew burba - walka bych - osilek, wykidajło cepki - łańcuch chamajda - agresywny i wielki cham chlipadło - język chuć - ochota ciurmak - strażnik więzienny cykacz - serce cyrkuł - blockhauz czasik - godzina czasowy - strażnik członio - facet dmuchawka - prącie dogitarzyć - uderzyć dosadzać - dokuczać, drażnić drenkrom - jakiś narkotyk dwadzieścia w jedno - zapewne tyle palców u rąk i nóg co bije i kobie przeciwnika dziarmaga - zbir diengi - pieniadze dziobać - spółkować dziobka, dziunia - dziewczyna dżem ehem - dżem dżem - trucizna do posiłku fafle - coś obwisłego, uszy wargi... fekał - kupa fifa - kobieta giczka - nóżka głaz - oko gnojnia - więzienie grabnąć - chwycić grudki - piersi horror szoł - strasznie świetnie japsko - usta jechidny - złośliwy, jadowity, przewrotny jubka - sukienka kafle - zęby karman - kieszeń karypel - kurdupel kasabubu - pieniądze kidać - zucać kluf - dziub, nos kocur - erotycznie nastawiony chłopak kuwszyn - dzbanek lib lib - kochać się loch - dziura luknąć - spojrzeć maraset - narkotyk międzynoże - pachwina mięsochłap - podłe mięso w ochłapach młyn - więzienie mudak - facet niełowki - niezgrabny oderżnięty - modnie wystrojony oczewidno - oczywiste obezjajec - eunuch odkazać - odpowiedzieć, odmówić odkluk - otwierać z klucza odmigać - gestami skłonić do oddalenia okraina - skraj, przedmieście oskorbić - obrazić, dotknąć ostrzak - ktoś ostry z charakteru i zachowania patrzałki - oczy piąchnąć - jebnąć z piąchy pieczalny - żałosny pizga - taka co się rzuca i robi zgiełk pizgnąć - rzucić pleczo - ramię płocho - słabo, źle płyć - ciało ...
ToshiTanaka