1. Mikroflora jelitowa:
- mikroflora fizjologiczna:
+ drobnoustroje zasiedlające skórę, błony śluzowe dróg oddechowych, przewód pokarmowy
+ przewód pokarmowy:
- śluzówka żołądka – bakterie oporne na środowisko kwaśne – Lactobacillus, Streptococcus, H. pylori
- jelito cienkie – Lactobacillus, Enterobacteriaceae, Bacteroides
- jelito grube – Bacteroides, E. coli
- rozmieszczenie mikroflory:
+ mikroflora jelitowa – głównie beztlenowce; najwięcej w okrężnicy
+ mikroflora żołądka – głównie tlenowce; najmniej bakterii
- mikroflora jelit:
+ 400 gatunków bakterii; jakość mikroflory zależy od równowagi między gatunkami
+ zaburzenia równowagi:
- antybiotykoterapia
- radio- i chemioterapia
- zakażenia wirusowe
- długotrwały stres
- nieodpowiednia dieta
+ przeważnie znajdują się tu bakterie mikroflory fermentacji mlekowej
+ funkcje mikroflory:
- ochrona organizmu przed bakteriami chorobotwórczymi i grzybami (pokrywa nabłonek jelitowy – bariera dla antygenów pochodzących z diety i innych szkodliwych substancji w jelicie)
- wspomaganie trawienia i przyswajania składników odżywczych – ułatwiają wchłanianie żelaza, fosforu, wapnia, wytwarzają witaminy K i B
- bierny udział w metabolizmie kwasów żółciowych, regulują wchłanianie cholesterolu
+ zaburzony ekosystem – biegunki, wzdęcia, stany zapalne, zwiększenie czynników kancerogennych w treści jelita
- wpływ gatunków bakterii:
+ korzystne – Bifidobacterium, Lactobacillus; stymulują odporność
+ mieszane – Bacteroides, E. coli
+ negatywne – Clostridium, Staphylococcus; ich działanie jest niwelowane przez korzystne bakterie; ilość Clostridium zwiększa się z wiekiem; szkodliwy wpływ mikroflory – produkcja toksyn, kancerogenów, enzymów
- czynniki wpływające na układ mikroflory: DOCZYTAĆ!!!!!!!!
+ wiek, płeć
+ stres
+ choroby
+ klimat, region zamieszkania
- flora bakteryjna a otyłość:
+ przyswajanie pożywienia i regulacja procesów energetycznych zależy od mikroflory; skład mikroflory u ludzi szczupłych i otyłych jest odmienny – ludzie różnią się składem mikroflory
+ flora bakteryjna osób otyłych zawiera mniej Bacterioides i więcej Firmicutes w porównaniu z osobami szczupłymi
- enterotyp:
+ zależy od tego jaki typ dominuje w mikroflorze
+ typy (nazwy pochodzą od dominujących bakterii):
- Bacterioide
- Prerotella
- Ruminococcus
+ różnice w mikroflorze mogą mieć wpływ np. na różne działanie leków u różnych osób
- u dzieci mikroflora ustala się ok. 2 r.ż.; na wpływ składu mikroflory ma także rodzaj porodu (korzystny jest poród naturalny, ponieważ kobieta ma w drogach rodnych bakterie fermentacji mlekowej)
- probiotyki:
+ żywe mikroorganizmy wywierające korzystny wpływ na organizm przez poprawę mikroflory jelitowej
+ muszą być podawane w odpowiedniej ilości
+ u małych dzieci są jedynym środkiem stosowanym w leczeniu biegunek
+ właściwości probiotyczne – kilkanaście szczepów bakterii kwasu mlekowego (Lactobacillus, Bifidobacterium), drożdże Saccharomyces
+ właściwości probiotyczne są związane ze szczepem, a nie z gatunkiem; szczepy o właściwościach probiotycznych – L. casei, L. acidophilus, L. rhamonua, B. bifidus
+ probiotyczne bakterie muszą przenikać do jelita grubego w stanie żywym, osiedlić się i namnażać → korzystny wpływ na układ pokarmowy
+ cechy probiotyku:
- zawartość bakterii nie mniejsza niż 1 mln/ml
- bakterie naturalnie występujące w przewodzie pokarmowym
- przeżywalność i adhezja do jelitowych komórek nabłonkowych
- odporny na niskie pH, soki żołądkowe, trawienie
- działanie antagonistyczne w stosunku do mikroorganizmów chorobotwórczych
- aktywność fermentacyjna i enzymatyczna
- wspomaganie wchłaniania składników pokarmowych, wytwarzanie witamin i enzymów
- przeżywalność w procesie zamrażania i suszenia w podwyższonej temperaturze
- nie może przenosić genów odporności antybiotykowej
+ niestrawne składniki pożywienia, które korzystnie wpływają na organizm przez wybiórczą stymulację wzrostu i/lub aktywności określonych grup bakterii
+ większość to oligosacharydy i błonnik pokarmowy
+ pieczywo, napoje mleczne, mleko dla niemowląt
+ cechy:
- nie mogą ulec trawieniu przez enzymy
- powinny stymulować korzystne bakterie w przewodzie pokarmowym (głównie Bifidobacterium)
- znana budowa chemiczna
- łatwe do pozyskiwania w skali przemysłowej; na skalę przemysłową pozyskuje się je z cykorii
- produkty ich rozpadu przez bakterie jelitowe powinny obniżać pH treści pokarmowej
+ najlepiej poznane są sacharydy (otrzymywane na drodze hydrolizy polisacharydów lub przez hydrolizę enzymatyczną):
- galaktooligosacharydy
- fruktooligosacharydy – inulina i oligofruktoza (najczęściej stosowana); karczochy; szparagi, por, cebula, pomidory, banany, cykoria
- izomaltooligosacharydy
- maltooligosacharydy
- laktozosacharoza.
2. Gruczoły zewnątrzwydzielnicze:
- ślinianki:
+ 3 pary – przyuszne, podżuchwowe, podjęzykowe
+ wytwarzają 95% śliny; pozostała ślina jest wytwarzana przez mniejsze gruczoły:
- okres podstawowy (międzytrawienny):
+ przyuszne – 20%
+ podżuchwowe – 70%
+ podjęzykowe – 5%
- okres po pobudzeniu:
+ przyuszne – 35%
+ podżuchwowe – 50%
+ budowa ślinianki:
- pęcherzyk wydzielniczy – ślina pierwotna (skład zbliżony do osocza)
- przewody wyprowadzające – napływ/odpływ jonów, tworzenie składu śliny ostatecznej
+ największa rola – jony Na+ i HCO3- (wpływ na osmolarność i właściwości buforujące); wraz ze wzrostem objętości śliny wzrasta stężenie jonów sodowych i wodorowęglanowych
+ rola komórek mioepitelialnych – kurcząc się powodują wypływ śliny
+ średnio 1,5l śliny na dobę; cykl dobowy – większe wytwarzanie śliny w dzień (0,5 ml/min), mniejsze w nocy (0,1 ml/min); cykl sezonowy – ilość wytwarzanej śliny zależy od pory roku (zimą więcej niż latem)
+ inne czynniki wpływające na produkcję śliny – hormony (mineralokortykosteroidy, hormony płciowe; w ciąży (ok. 3 miesiąca) następuje zmniejszenie ilości wytwarzanej śliny), leki (antycholinergiczne, antyhistaminowe, leki zmniejszające ciśnienie krwi – głównie diuretyki)
+ skład śliny:
- woda (99%)
- jony
- białka:
+ przeciwbakteryjne – lizozym, laktoferryna, defensyny, mucyny (najważniejsze)
+ przeciwgrzybiczne – histatyny
+ przeciwwirusowe – nystatyny
- enzymy – α-amylaza ślinowa, lipaza językowa, peroksydaza
+ kserostomia – zmniejszenie ilości wytwarzanej śliny (leki, hormony); występuje często w chorobach autoimmunologicznych i po radioterapii w okolicy jamy ustnej; objawy – suchość w jamie ustnej
+ funkcje śliny:
- tworzenie kęsa
- właściwości przeciwbakteryjne
- trawienie:
+ α-amylaza ślinowa (wytwarzana przez ślinianki) – rozkłada skrobię (wiązania β-1,4-glikozydowe); działa w pH 6-7
+ lipaza językowa (wytwarzana przez gruczoły na języku) – rozkład triglicerydów
+ podział ślinianek w zależności od rodzaju wytwarzanej śliny:
- surowicze – ślinianki przyuszne; ślina bogata w wodę i α-amylazę
- śluzowe – głównie ślinianki podjęzykowe; lepka ślina bogata w mucynę
- mieszane – ślinianki podżuchwowe i pewna część podjęzykowych
- żołądek:
+ budowa żołądka:
- wpust – zewnątrzwydzielnicze gruczoły wpustowe wytwarzające śluz i lizozym
- trzon i dno:
+ główna część żołądka
+ zawierają gruczoły żołądkowe właściwe zbudowane z 5 typów komórek (nabłonkowych, okładzinowych, głównych, śluzowych i wewnątrzwydzielniczych)
+ wytwarzają sok żołądkowy (pochodzi z komórek okładzinowych, głównych i śluzowych)
- odźwiernik:
+ w odźwierniku występują komórki G (wytwarzają gastrynę)
+ w błonie śluzowej odźwiernika występują komórki D (wytwarzają somatostatynę)
+ produkcja soku żołądkowego:
- komórki okładzinowe – kwas solny, czynnik wewnętrzny Castle’a (IF), woda
- komórki główne – pepsynogen, lipaza, woda, elektrolity
- komórki śluzowe – śluz, wodorowęglany
+ funkcje kwasu solnego:
- bakteriobójcza
- zakwaszanie środowiska w celu aktywacji pepsynogenu → pepsyna (pepsyna nie jest niezbędna do trawienia, ponieważ mogą ją zastąpić enzymy jelitowe)
- częściowo trawienie
+ czynnik wewnętrzny (IF):
- łączy się z witaminą B12 (odczepienie witaminy od białek)
- po połączeniu z witaminą jest ona wchłaniana w jelicie – bez tego czynnika witamina B12 się nie wchłonie
- ilość czynnika zależy od stanu błony śluzowej żołądka
- niedobór B12 – niedokrwistość megaloblastyczna
+ komórki główne – pepsynogen pepsyna
+ komórki śluzowe – śluz i wodorowęglany → ochrona żołądka przed HCl
+ renina – enzym występujący doi ok. 3 r.ż. w soku żołądkowym; powoduje przejście kazeina prokazeinian wapnia (łatwiej trawiony przez pepsynę)
+ sok żołądkowy:
- wytwarzany zarówno na czczo (mało), jak i po posiłku (dużo)
- dobowo ok. 2,5l
- sok na czczo ma pH obojętne, po posiłku jest silnie kwaśny
- wydzielanie na czczo jest spowodowane samoistną działalnością komórek okładzinowych, a także działaniem acetylocholiny, gastryny i histaminy (z komórek ECL)
+ wydzielanie popokarmowe:
- głowowa (nerwowa):
+ 40%
+ zachodzi nim pokarm dotrze do żołądka
+ pobudzenie receptorów zapachem, smakiem, widokiem, żuciem
+ za pośrednictwem ośrodków korowych i podkorowych – pobudzenie nerwów błędnych (przez które impulsacja jest przekazywana do żołądka)
- żołądkowa:
+ 50%
+ zachodzi gdy pokarm dostanie się do żołądka
+ trwa tak długo jak długo pokarm jest w żołądku (1-5 h)
+ kwas solny ma wtedy największe stężenie
+ wydzielanie w tej fazie to głównie efekt gastrny
+ bodźce – rozciąganie przez pokarm części odźwiernikowej i trzonowej żołądka, stymulacja komórek G przez alkalizację powierzchni błony śluzowej, działanie pokarmu (pobudzenie komórek G)
- jelitowa:
+ 10%
+ gdy pokarm dostaje się z żołądka do dwunastnicy i dalszych odcinków jelita cienkiego
...
dietetykaCMUMK