Ubezpieczenia spoleczne – zobowiazania, które wynikaja z konstytucji (emerytura, leczenie, zabezpieczenie gdy tracimy mozliwosc podjecia pracy)
Akty prawne mówiące o charakterze zabezpieczen, ochrony przed utrata podstawowych potrzeb społecznych:
- Deklaracja praw człowieka
- rady Europy
- akty prawne narodow zjednoczonych
- akty dot ubezpieczen człowieka z 97r.
Gwarancje z konstytucji:
- ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wpadkowe
- inwalidztwo lub utrata pracy
Metody realizowania zabezpieczeń społecznych:
- ubezpieczenia społeczne
- zaopatrzenie społeczne (MOPS)
- opieka spoleczna – inwalidztwo
Zabezpieczenia społeczne – elementy:
- podmiot zabezpieczający - gmina lub administracja rzadowa
-element finansowania – fundusze składkowe, budzet centralny lub budzet gminy
- uprawnienia – czynni zawodowo, ogol ludności, grupa obywateli
- świadczenia – zalezne od pracy i potrzeb, sytuacji indywidualnej obywatela
Zabezpieczenia zaopatrzen społecznych:
- element finansowania – fundusze składkowe, z budżetu gminy, z budżetu centralnego
- świadczenia – zarobek od pracy, od potrzeb, od sytuacji indywidualnej obywatela (renta rodzinna, emerytura po wspolmalz.)
Związek pracy – przynależność do określonej grupy, rozszerza na dzieci i współmałż.
Konieczność placenia składek do ZUS, ZUS do OFE.
FUS – niezarobkowy charakter
Cena ubezpieczenia społecznego – świadczenie zalezne od wpłaconych składek i utraconych dochodow (2x srednia krajowa – naliczone składki emerytalne)
Świadczenia przedemerytalne i zasilek pielęgnacyjny sa placone z budżetu panstwa.
System ubezpieczen społecznych sklada się z:
- ZUS
- Towarzystwa Emerytalne (zarządzają funduszami emerytalnymi)
- OFE
Pracodawcy powinni oferowac pracownicze programy emerytalne.
Modele ubezpieczen społecznych:
- KRUS
- ZUS – metody współuczestniczenia (pobieranie składki, wyplacane dla innych, którzy wypracowali
PRAWO DO EMERYTURY WG DATY URODZENIA
Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r: E = C + Ind.
a) wiek podstawowy (60/65 lat) + staz (20/25 lat)
b) wiek nizszy (40-60 lat) + staz 20/25 lat, w tym 5-10-15 lat pracy szczególnej
c) wczesniejsza emerytura
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r: E=suma S – (Kp)/n + (KT)/(n)
A) osoby urodzone 01.01.1949 – 31.12.1968
1) osoby które wybraly OFE
skladka – ZUS - OFE
2) osoby które nie wybraly OFE
skladka = ZUS
3) osoby z grupy 2) które spełnia warunki do 31.12.2007 r oraz gornicy (zawsze)
B) osoby urodzone po 31.12.1968
Skladka – ZUS
C – kwota stala, Ind. – kwota indywidualna, suma S – suma składek, Kp – kapital początkowy, KT – kapital transferowy, n – liczba miesięcy do przezycia na emeryturze
BUDOWA SYSTEMU EMERYTUR BAZOWYCH
A) pierwszy filar:
Skladka – FUS – wyplata
1) jako „stary” ZUS -
E = C + Ind. – emerytura bazowa
2) jako pierwszy filar
od 2009
[EI = (suma S + Kp)/n] +
[EII = KT/(n1/n2) -
emerytura bazowa
B) drugi filar: OFE – zakład emerytalny – wyplata z drugiego filaru
Jw. Jako pierwszy filar
Skladka pracodawcy tylko do FUS, skladka ubezpieczonego do FUS i OFE
OCHRONA INTERESOW UBEZPIECZONYCH W II FILARZE
Regulacje prawne: bezpieczne zasady inwestowania, nadzor panstwa, przechowywanie składek przez depozytariusza
Depozytariusz: ponosi finansowa odpowiedzialność za niezgodne z przepisami decyzje inwestycyjne towarzystwa emerytalnego
Min.stopa zwrotu: jeżeli zyski z inwestycji będą mniejsze o polowe lub o 4 ptk procentowe niż zyski we wszystkich funduszach emerytalnych, PTE musi dopłacić z wlasnych środków
Fundusz Gwarancyjny: towarzystwo ma za malo środków, aby dopłacić do min stopy zwrotu, FG tworzony przez wszystkie PTE pokrywa roznice
Gwarancje panstwa: jeżeli w FG nie ma wystarczających środków – doplaca budzet panstwa
Metoda emerytury składkowej – dot. ZUS
Metoda kapitalowa – czesc środków jest wyplacana, czesc splywa na nasze konta na poczet naszej emerytury. Okres składkowy min 30-40 lat, na dzien dzisiejszy 10 lat.
Ubezpieczenia społeczne:
- uprawnieni sa pracownicy czynni zawodowo
- świadczenia maja charakter roszczeniowy
- metoda finansowania scentralizowanego
- administracja – składki publiczne
Zaopatrzenie społeczne:
- finansowane z budżetu centralnego
- uprawnieni sa wszyscy obywatele spełniający określone kryteria
- gminy maja możliwość swobody regulowania kryteriow, wedle potrzeb
- świadczenia maja charakter uznaniowy, roszczeniowy wg potrzeb
Pomoc spoleczna:
- zajmuje się gmina, jednostki samorządu terytorialnego
- finansowane przez Budzet gminy lub budzet panstwa
- uprawnieni sa wszyscy obywatele
- świadczenie zalezne od potrzeb
Prawna klasyfikacja zdarzen losowych:
- choroba
- kalectwo
- śmierć
mogą być tez ubezp.prywatnym
~ samoistne – ogolny stan zdrowia
~ spowodowane przyczyna zew.: związane z praca
- upadek przy pracy
- nie bezpośrednio przy pracy
- poza terytorium pracy
oraz dotyczące spraw prywatnych
Strony:
- ubezpieczycie – instytucja
- ubezpieczający – ten, co zapłacił składkę
- ubezpieczony – ten, dla którego oplacane sa składki
19,52% - skladka emerytalna
Terminy – 5, 10, 15 kazdego miesiąca
Stary system do 1 stycznia 1948 r.
Liczenie emerytury:
(1,3% * lata przepracowane składkowe + 0,7% * lata nieskladkowe (urlopy macierzyńskie, studia dzienne, wojsko)) * podstawa wymiaru + 2,4% kwoty bazowej FUS
Dodatki do emerytury:
- dodatek pielęgnacyjny – ok. 100 zl, dla osob powyżej 70 r.z., 55 lat kobiety, 60 lat mężczyźni – nie można zwolnic bez szczególnego powodu
Ubezpieczenia o charakterze rentowym:
- zasilek pogrzebowy
- renta z tyt niezdolności do pracy: ~ orzeczenia przez komisje ZUS ~niezdolnosc musi wynosic 90% wtedy przyznawana jest renta stala
- renta okresowa – chwilowa niezdolność do pracy
- renta szkoleniowa: ~dla osob
POWIAZANIA ORGANIZACYJNO-PRAWNE (STRUKTURA DZIALANIA II FILARU)
1)SKLADKA –>OFE suma składek osob uczestniczących w danym funduszu; składki sa przeliczane na jednostki rozrachunkowe, zyski z inwestycji powiększają kapital zgromadzony na rachunku -> PODMIOT WYPLACAJACY EMERYTURE wyplaca emeryture wykupiona za zgromadzony kapital transferowy -> DRUGA CZESC EMERYTURY
EII = KT/n
2)POWSZECHNE TOWARZYSTWO EMERYTALNE zarządza funduszem – inwestuje i pomnaża składki -> OFE to samo jw. -> DEPOZYTARIUSZ bank lub Krajowy Depozyt Papierow Wartościowych przechowuje instrumenty finansowe zakupione przez fundusz emerytalny za składki
ZAKRES PRZEDMIOTOWY UBEZPIECZENIA RENTOWEGO
Ubezpieczenie rentowe:
A) niezdolność do pracy
1) z przyczyny wewnętrznej -> renty z tzw ogolnego stanu zdrowia
2) z przyczyny wewnętrznej
a) w sferze spraw prywatnych -> renty z tzw ogolnego stanu zdrowia
b)w czasie drogi do/z pracy -> renty z wypadku w drodze do/z pracy
KONSTRUKCJA RYZYKA NIEZDOLNOSCI DO PRACY
Niezdolność do pracy (utrata zdolności + brak rokowań)
A) całkowita
1) trwała (brak rokowań) -> renta stala
2) okresowa (sa rokowania) -> renta okresowa
B) czesciowa
1) trwała
a) brak rokowan ->renta stala
b) sa rokowania + celowość przekwalifikowania -> renta szkoleniowa
niezdolnych do określonej pracy ~przekwalifikowuje się ich
- renta rodzinna
- świadczenia rehabilitacyjne: ~po wypadku ~decyduje o nim komisja
System społeczny w UE:
- oparte glownie na III filarze (u nas I i II)
- pracodawca odprowadza składki
- państwowe – ubezpieczenie wszystkich
- prywatne – ubezpieczenie tylko tych, którzy maja 1,5 sredniej krajowej netto
Gdy ktos wyjezdza za granice panstwa, w którym pracuje, powinien mieć przy sobie dowod ubezpieczeniowy.
REALIZACJA IDEI ZABEZPIECZENIA SPOLECZNEGO (METODY)
v Ubezpieczenia społeczne (skladka przymusowa)
- emerytalne – emerytury
- rentowe:
> renty z tyt.niezdolnosci do pracy
> renty rodzinne
> zasilek pogrzebowy
- chorobowe:
> zasilek chorobowy
> świadczenie rehabilitacyjne
> zasilek wyrównawczy
> zasilek macierzyński
> zasilek opiekuńczy
- wypadkowe:
> renty z tyt niezdolności do pracy
> jednorazowe odszkodowanie
v Zaopatrzenie społeczne (budzet)
Ø emerytury i renty służb mundurowych, sędziów i prokuratorow
Ø renta socjalna
Ø świadczenia dla kombatantow
Ø zasilek dla bezrobotnych
Ø świadczenie przedemerytalne
Ø zasilek pielęgnacyjne
v pomoc spoleczna (budzet)
Ø zasilki rodzinne i dodatki
Ø świadczenie pielęgnacyjne
Ø zasilek staly
Ø zasilek celowy
Ø świadczenia rzeczowe
METODY FINANSOWANIA SYSTEMU EMERYTALNEGO
Metoda repartycyjna: emerytury ze składki odprowadzonej do ZUS:
Ø metoda zdefiniowanego świadczenia E = C + Ind.
Ø Metoda zdefiniowanej składki E = suma S / n
Metoda kapitalowa – emerytury ze składki odprowadzonej do OFE:
Ø metoda zdefiniowanej składki E = KT / n
RODZAJE RYZYK I ODPOWIADAJACYCH IM SWIADCZEN WYPLACANYCH Z UBEZPIECZENIA CHOROBOWEGO
SWIADCZENIA Z UBEZP CHOROBOWEGO Z P WIDZENIA KLASYFIKACJI PRAWNEJ CZASOWEJ NIEZDOLNOSCI DO PRACY
Zdarzenia losowe (choroba, kalectwo)
A) spowodowane przyczyna wew à czasowa niezdolność do pracy z tzw ogolnego stanu zdrowia à zasilek chorobowy 80% ià świadczenie rehabilitacyjne 90% (75%)
B) spowodowane przyczyna zew w okolicznościach ze sfery spraw prywatnych à zmniejszona sprawność do pracy z tzw ogolnego stanu zdrowia à zasilek wyrównawczy na jednakowych zasadach
C) spowodowane przyczyna zew w drodze do/z pracy
1) zmniejszona sprawność do pracy z tyt wypadku w drodze à zas wyrównawczy ina jednakowych zasadach
2) czasowa niezdoln do pracy z tyt wypadku w drodze à zasilek chorobowy 100% à świadczenie rehabilitacyjne 90% (75%)
PRAWNA KLASYFIKACJA ZDARZEN LOSOWYCH
Zdarzenia losowe (choroba, kalectwo, śmierć):
A) samoistne (przyczyna wewnetrzna):
- zdarzenia kwalifikowane jako z tzw ogolnego stanu zdrowia
B) spowodowane przyczyna zewnetrzna
1) w okolicznościach ze sfery spraw prywatnych – zdarzenia kwalifikowane jako z tzw ogolnego stanu zdrowia
2) w okolicznościach ze sfery spraw związanych z praca (publicznych):
a) wykonywanie pracy lub innej działalności – wypadek przy pracy i choroba zawodowa
b) czynności zrównane z praca – wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy
c) odbywanie drogi do/z pracy – wypadek w drodze do/z pracy
d) okoliczności społecznie wazne – wypadek w szczególnych okolicznościach
ROZNICE W TRESCI RYZYKA EMERYTALNEGO I ZASADACH ZAWIESZANIA PRAWA DO EMERYTURY
Spełnienie warunkow ( wiek + staż):
A) Stosunek pracy:
1) nierozwiazanie stosunku pracy
2) rozwiązanie stosunku pracy
a) wyplata emerytury (zajscie ryzyka) – podjecie pracy
- emeryt ukończył 60/65 lat – możliwość zarobkowania bez ograniczen
- emeryt nie ukończył 60/65 lat:
x 70% < zarobek < 130% = zmniejszenie emerytury
x zarobek > 130% = zawieszenie prawa do emerytury
B) inny tytuł
b) wyplata emerytury (zajscie ryzyka) – podjecie pracy
FINANSOWANIE SWIADCZEN W RAZIE CZASOWEJ NIEZDOLNOSCI DO PRACY
Klasyfikacja prawna ze względu na okoliczności zajscia
1. ogolny stan zdrowia
2. wypadek w drodze
3. wypadek przy pracy
4. choroba zawodowa
chronione skutki
1.1. czasowa niezdolnosc
2.1. czasowa niezdolność
3.1. czasowa niezdolność
4.1. czasowa niezdolność
świadczenia
1.1.1. wynagrodzenie chorobowe lub gwarancyjne
1.1.2. zasilek chorobowy 80%
2.1.1.zasilek chorobowy 100%
2.1.2. wynagrodzenie chorobowe lub gwarancyjne 100%
...
kamcia1348