WYKŁAD 1: 12.10.2007
TEMAT: ZDROWIE I JEGO KONCEPCJE.
ZDROWIE:
· To proces dynamiczny, system wzajemnych uwarunkowań w relacji organizm- środowisko.
· To potencjał zdolności przystosowania się organizmu do wymogów środowiska, wyposażający organizm w dyspozycję do utrzymania równowagi pomiędzy nim a wymogami środowiska.
· Jeżeli możliwości przystosowawcze organizmu przekraczają granicę wymogów środowiska, to można mówić zdrowiu optymalnym. Jeżeli pokrywają się z wymogami środowiska to mówimy o zdrowiu minimalnym.
R. Bures
LAICKIE KONCEPCJE ZDROWIA
· Nieprofesjonalne koncepcje zdrowia kształtowane w toku zdobywania przez jednostki doświadczenia życiowego w określonym kontekście społeczno- kulturowym i określonych warunkach bytu. Wiadomo, że ludzie pochodzących z różnych kultur odmiennie definiują zdrowie.
· Wiele koncepcji zdrowia jest zależnych od wieku, płci i statusu społecznego np. znaczenie sprawności fizycznej jako elementu zdrowia zmienia się wraz z wiekiem i może różnić się w przypadku kobiet i mężczyzn.
· Dobrze znane są różnice w koncepcjach zdrowia ludzi o wyższym i niższym statusie społecznym.
Z punktu widzenia skuteczności działań podejmowanych w promocji zdrowia jest niezwykle istotne, by posiadać informacje na temat, czym dla ludzi jest zdrowie, jak rozumieją oni sposoby dochodzenia do zdrowia oraz jaką wagę przywiązują do zachowań prozdrowotnych.
POZYTYWNE ZDROWIE:
· Stan zdrowia będący czymś więcej niż tylko brakiem objawów chorobowych.
Koncepcje pozytywnego zdrowia zwykle dotyczą jakości życia i potencjału, jakim dysponuje człowiek. Składają się na nie:
· Samospełnienie,
· Zdolność do aktywnego życia i twórczości.
Pozytywne zdrowie jest bardziej związane z rozwojem niż prostym radzeniem sobie.
Rozważania związane z pozytywnym zdrowiem w sposób oczywisty wykraczają poza tradycyjne zainteresowania medycyny tzn. ochronę i przywracanie zdrowia. Stanowi ono centralne pojęcie w filozofii promocji zdrowia.
WSKAŹNIK ZDROWIA:
· To poddająca się bezpośredniemu pomiarowi zmienna, która odzwierciedla jeden lub więcej aspektów stanu zdrowia osób należących do danej populacji.
· Za przykłady wskaźników zdrowia posłużyć mogą:
ü Poziom odżywiania,
ü Rozwój psychospołeczny,
ü Wskaźnik immunizacji,
ü Współczynniki chorobowości i umieralności
· Wskaźnik zdrowia może być użyty do konstruowania indeksów zdrowia, jako ich komponent.
Dwojakie zastosowanie wskaźników zdrowia:
- z jednej strony mogą one być użyte do oceny zmian w stanie zdrowia populacji; z drugiej strony w sposób bezpośredni lub pośredni do oceny stopnia, w jakim są osiągane cele wdrażanych programów.
Dla celów promocji zdrowia powinny być przede wszystkim wykorzystywane, dające się określić ilościowo „ pozytywne wskaźniki zdrowia”, ale również wskaźniki jakościowe.
Zdrowie jednostki populacji uwarunkowane jest wieloma czynnikami, które można podzielić na cztery podstawowe grupy:
1. STYL ŻYCIA w tym zachowanie zdrowia ( 52%);
2. ŚRODOWISKO FIZYCZNE I SPOŁECZNE dotyczące zarówno stopnia zanieczyszczenia powietrza, gleby i wody, jak i ograniczenia w dostępie do podstawowych zasobów materialnych niezbędnych dla utrzymania zdrowia ( 21%);
3. CZYNNIKI GENETYCZNE ( 16%);
4. DZIAŁANIA SŁUŻBY ZDROWIA zarówno z zakresu medycyny naprawczej jak i oświaty czy promocji zdrowia ( 10%).
CZYNNIK RYZYKA:
· Termin ten obejmuje zachowania, ekspozycję środowiskową ( biologiczną, ekonomiczną, społeczną), a także cechy jednostki wrodzone lub nabyte, o których wiadomo, że związane lub są przyczyną zwiększonej podatności na specyficzne choroby, zaburzenia w stanie zdrowia lub wypadki.
ZACHOWANIA ZAGRAŻAJĄCE ZDROWIU:
· To termin wykorzystywany zarówno w obszarze prewencji chorób, jak i promocji zdrowia. W prewencji chorób zachowanie zagrażające zdrowiu zaliczone jest do kategorii czynników ryzyka i oznacza specyficzne formy zachowania, co, do których wiadomo, że zwiększają podatność na określone choroby lub zaburzenia stanu zdrowia.
· Promocja zdrowia mając na uwadze zwiększenie efektywności oddziaływania, zakłada konieczność poszukiwania źródeł powstawania zachowań zagrażających zdrowiu, przede wszystkim poprzez identyfikację roli, jaką pełnią te zachowania w życiu człowieka. W promocji zdrowia przyjmuje się, że zachowania zagrażające zdrowiu rodzą się z bezsiły.
· Zgodnie z tym założeniem kluczem do właściwego rozumienia istoty zachowań zagrażających zdrowiu jest rozpatrywanie ich z perspektywy mechanizmów radzenia sobie. Zachowanie zagrażające zdrowiu może, bowiem stanowić sposób, w jaki jednostka próbuje radzić sobie z trudnościami dnia codziennego oraz odzyskiwać psychiczną i fizyczną równowagę.
· Niektóre z zachowań zagrażających zdrowiu są wzmacniane przez kulturowo uwarunkowaną akceptację społeczną dla ich występowania. O istnieniu takiej akceptacji świadczy używanie takich powiedzeń jak: napij się, zapal sobie itp., Jeśli te kulturowo wyznaczone zachowania dostosowawcze z zachowań sporadycznych przekształcają się w elementy stylu życia, mogą stać się bardzo groźne dla życia.
STYL ŻYCIA:
· Odnosi się do zespołu codziennych zachowań, specyficznych dla danej jednostki lub zbiorowości. Styl życia kształtuje się w procesie wzajemnego oddziaływania bardzo szeroko pojętych warunków życia oraz indywidualnych wzorów zachowań, zdeterminowanych przez czynniki społeczno- kulturalne i cechy osobiste jednostek.
· Standardowe reakcje i wzory zachowań decydujące o kształcie stylu życia przekazywane są jednostkom w procesie socjalizacji, w toku społecznych interakcji z rodzicami, rodzeństwem, grupami rówieśniczymi, przyjaciółmi, a także poprzez wpływ szkoły, środków masowego przekazu itp. Nie są one ustalone raz na zawsze, podlegają zmianom w wyniku nieustannych interpretacji i sprawdzania w różnych sytuacjach społecznych.
WYKŁAD 2: 26.10.2007
TEMAT: ZARYS TERMINOLOGICZNY
EDUKACJA dzieli się na WYCHOWANIE i KSZTAŁCENIE. KSZTAŁCENIE zaś na NAUCZANIE I UCZENIE SIĘ.
WYCHOWANIE całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie. ( Suchodolski).
KSZTAŁCENIE sposoby nauczania innych i uczenia się, niezależne od tego czy w szkole, poza szkołą czy w codziennych sytuacjach życiowych. ( Okoń).
· To nie tylko brak choroby, lecz pełny dobrostan społeczny, psychiczny i biologiczny. ( WHO).
· To nie tylko brak choroby, lecz zespół cech pozytywnych pozwalających człowiekowi na wykorzystanie wszelkich możliwości twórczych oraz osiągnięcie siły i szczęścia. ( R. Dubois).
· Proces dynamiczny nie tylko brak choroby czy niedomagania, lecz dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania się biologicznego i społecznego do środowiska, jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach. ( M. Kasprzak).
EDUKACJA ZDROWOTNA- jest to proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i zdrowie społeczności, w której żyją.
EDUKACJA ZDROWOTNA obejmuje swoim zakresem:
· Wiedza o czynnikach społecznych, politycznych i środowiskowych wpływających na zdrowie;
· Wiedzę o zdrowiu związaną z funkcjonowaniem własnego organizmu;
· Umiejętności zapobiegania i radzenia sobie w sytuacjach trudnych;
· Wiedzę i umiejętności związane z korzystaniem z opieki zdrowotnej.
EDUKACJA ZDROWOTNA to proces oparty na naukowych zasadach stwarzającym sposobność planowego uczenia się zmierzającym do umożliwienia jednostkom podejmowania świadomych decyzji dotyczących zdrowia i postępowania zgodnie z nim. Odpowiedzialność za ten bardzo złożony proces ponosi rodzina, system edukacji i społeczeństwo.
Rezolucja Rady Wspólnoty Europejskiej
Edukacja przebiega dwutorowo:
1. bezpośrednia edukacja jednostek;
2. poprzez użycie w celach edukacyjnych środków masowego przekazu.
Działania skierowane na edukację i rozwój jednostek obejmują:
· podnoszenie poziomu wiedzy o zdrowiu,
· poradnictwo z zakresu zagrożeń zdrowia,
· budowanie wysokiej samooceny oraz samodzielności.
Proces edukacji przebiega w relacji:
NAUCZYCIEL- UCZEŃ; LEKARZ- PACJENT.
Edukacja poprzez mass media ma charakter bezosobowy i obejmuje:
· podnoszenie poziomu świadomości społecznej,
· kreowanie właściwego klimatu wokół problemów zdrowotnych,
Nowoczesna edukacja zdrowotna powinna przebiegać na trzech etapach:
1. Podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności związanych z chorobą, funkcjonowaniem własnego organizmu, zapobieganiem, radzeniem sobie w sytuacjach trudnych.
2. Podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności związanych z korzystaniem z systemu opieki zdrowotnej i podejmowaniem zasad jej funkcjonowania.
3. Zwiększenie poziomu świadomości co do czynników społecznych, politycznych i środowiskowych wpływających na zdrowie.
„ Edukacja dla zmiany” ma tę przewagę nad tradycyjną, iż:
ü Uwzględnia fakty wieloprzyczynowości chorób biorąc pod uwagę nie tylko behawioralne ale także społeczne, ekonomiczne i polityczne determinanty stanu zdrowia oraz konieczność budowania programów edukacyjnych na trzech poziomach: jednostki, społeczności i społeczeństwa.
ü Posługuje się różnorodnymi strategiami, a programy interwencyjne są tak planowane by jedne działania nasilały oddziaływanie innych.
ü Zwraca uwagę ku żywotnym problemom ludzi, których rozwiązania oni sami się domagają.
ü Zakorzeniona jest w popularnych ruchach na rzecz sprawiedliwości społecznej- takie ruch jak ruch narzecz zdrowia kobiet czy ochrony środowiska od dawna walczyły o wprowadzenie zmian w polityce zdrowotnej i instytucjach związanych ze zdrowiem
Pierwszoplanowy cel „ Edukacji dla zmiany” jest stworzenie bardziej humanitarnego, demokratycznego, zdrowego i sprawiedliwego społeczeństwa.
Edukacja odpowiadająca na wyzwania związane z promocją zdrowia powinna:
ü Wykorzystać pojęcia- pozytywnego zdrowia,
ü Stosować innowacyjne podejścia i technologie edukacyjne,
ü Ukierunkowywać się na działania społeczne i społeczne uczestnictwo ( nieprofesjonalne),
ü Stosować wielosektorowe i wielodyscyplinarne podejścia,
ü Rozwijać nowe strategie związane z różnymi poziomami działania ( rządowym, legislacyjnym, profesjonalnym, społecznym),
ü Brać pod uwagę społeczne i środowiskowe czynniki wpływające na decyzje związane ze zdrowiem.
Edukacja zdrowotna w szerszym znaczeniu to kluczowe narzędzie promocji zdrowia.
PROMOCJA ZDROWIA to proces umożliwiający ludziom uzyskanie kontroli nad swoim zdrowiem oraz jego poprawę. ( Karta Ottawska 1986).
Edukacja zdrowia ma do spełnienia ogromną rolę w procesie socjalizacji młodych ludzi.
Trzy modele edukacji zdrowotnej w różnym stopniu przydatne dla promocji zdrowia:
ü Model zorientowany na chorobę,
ü Model zorientowany na czynniki ryzyka,
ü Model zorientowany na zdrowie.
1. Model przyjmuje jako główny cel zapobieganie określonym chorobom.
2. Kładzie nacisk na eliminację poszczególnych czynników ryzyka tj. prewencję kilku rodzajów chorób na raz, które mogą się pojawić w populacji. Niestety pomija się tu korzyści płynące ze zwiększenia potencjału zdrowia.
3. Model niekorzystnych dla człowieka uwarunkowań uwzględnia czynniki związane z aktywnym współuczestnictwem jednostki w procesie zachowania dobrego zdrowia.
Edukacja zdrowotna jako synteza wychowania i kształcenia jest to proces, w którym uczeń będzie nie tylko posiadał wiedzę, zainteresowania, zamiłowania, sprawności i nawyki, ale także wykształcą się u niego dyspozycje kierunkowe osobowości, do których zaliczamy wartości, postawy, potrzeby oraz przekonania.
Nadrzędnym celem jest by ucznia wdrożyć do przestrzegania zasad kultury zdrowotnej, a więc do życia polegającego na świadomej i stałej pracy nad sobą, na poczuciu odpowiedzialności za zdrowie własne i publiczne oraz owocnej wrażliwości na potrzeby zdrowotne.
WYCHOWANIE ZDROWOTNE: to część oświaty zdrowotnej, która odnosi się do kształtowania i rozwoju osobowości człowieka oraz tej wartości jaką jest zdrowie, a która realizowana jest głównie w rodzinie, przedszkolu i szkole jako wiodących środowiskach wychowawczych. ( Śliwa 2001).
WYCHOWANIE ZDROWOTNE jest częścią składową kształtowania pełnej osobowości, a polega na:
ü Wytwarzaniu nawyków bezpośrednio i pośrednio związanych z ochroną i doskonaleniem zdrowia fizycznego i psychicznego,
ü Wyrabianiu odpowiednich sprawności,
ü Nastawieniu woli i kształt odpowiednich postaw,
ü Pobudzenie pozytywnego zainteresowania sprawami zdrowia.
WYKŁAD 3
TEMAT: EFEKTYWNE UCZENIE SIĘ.
PO, CO SIĘ UCZYĆ?:
· Bezinteresowna potrzeba wiedzy,
· Stawanie się mądrym,
· Rozumienie samego siebie,
· Zachowanie sprawności umysłowej,
· Zyskanie prestiżu otoczenia,
· Możliwość kształtowania świata.
Jedna z przeszkód efektywnego uczenia to:
ZMĘCZENIE- pomiędzy pracą a odpoczynkiem musi być zachowana proporcja. Wybieramy wypoczynek aktywny.
NAJLEPSZY OKRES SKUPIENIA UWAGI:
- u dorosłych to 20- 25 minut z przerwami 2- 5 minut,
- u 10 letnich dzieci 10 minut z przerwami do 5 minut,
- u dzieci sześcioletnich nie więcej niż 6 minut z przerwami 2- 3 minuty.
WSKAZANIA DOTYCZĄCE TECHNIK I HIGIENY PRACY UMYSŁOWEJ:
· Przygotuj odpowiednie materiały do pracy,
· Dbaj o porządek i czystość pomieszczenia,
· Ułóż plan pracy ( po godzinie intensywnej nauki należy odpocząć 5- 10 minut),
· Co 10- 15 minut stosuj tzw. mikropauzy np. spojrzenie w dal,
· Oświetlenie odpowiednie miejsca pracy,
· W czasie pracy przestrzegaj zasad higieny ogólnej i osobistej.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PROCES UCZENIA SIĘ:
· Czas trwania,
· Sposób uczenia się ( np. czytanie, notowanie, powtarzanie, przerwy na odpoczynek),
· Warunki uczenia się ( oświetlenie, meble),
· Odżywianie,
· Nastawienie,
PSYCHOLOGICZNE WARUNKI UCZENIA SIĘ:
· Wysokie poczucie własnej wartości,
· ...
SOLARIX33