przepisane wykady - TiF marek.doc

TiF

Pojęcie „legalności” - ustalenia zgodności relacji z prawem, pojęcie pasożytnicze :)

Łatwe przypadki stosowania prawa – te wypadki, dla których nie stosuje się interpretacji, nie wymagają jej, clara non sunt interpretanda.

Jest podstawowa różnica między rozumieniem, a interpretacją → interpretacja bez rozumienia jest zawieszona w próżni.

Trudne przypadki stosowania prawa – anomalie prawnicze, podlegają dogłębnej interpretacji przy uwzględnieniu szerokiego zakresu możliwości, kilka możliwych uzasadnionych rozwiązań

Rozumienie a interpretacja – nie można dokonać interpretacji, jeżeli coś jest niezrozumiałe;

Interpretacja to wybór spośród różnych rozumień.

legalność prima facie → do pewnego momentu mamy roszczenie prawne; „na pierwszy rzut oka”

legalność ostateczna → decyzja, która przyznaje ostatecznie komuś rację, rozwiązuje problemy praworządności;

dyskrecjonalność – zakres swobody sądu

„nasze decyzje nie są ostateczne, dlatego że są nieomylne, ale są nieomylne, dlatego że są ostateczne” - sędzia Jackson;

„pewność prawa” (przewidywalność)

Wykładnia językowa – tak naprawdę nie ma wykładni językowej. Najbardziej językowa jest wykładnia celowościowa; wszystkie argumenty oparte są na tekście.

Poradnik małego interpretatora (przebieg wykładni):

→ czy są w tekście definicje legalne:

1. jak rozpoznać, który fragment jest def. legalną, a który nie jest;
2. dokonanie prawidłowej wykładni def. legalnej;
3. zasięg def. legalnych (definicje obowiązują w zakresie danego aktu i w zakresie aktów wykonawczych do tego aktu)

- zasada jednolitości terminologii prawa – można korzystać z def. zawartej w innej ustawie

- autonomia danej gałęzi prawa – brak możliwości zastosowania def. Legalnej z innych aktów normatywnych

4. poszukiwanie rozwiązań w języku prawniczym (doktrynie i orzecznictwie);
5. domniemanie języka potocznego – odwoływanie się do słowników;

Syntaktyka – budowa tekstu

1. rola przecinka;
2. spójniki ( „i”, „lub”);
3. reguła „tego samego rodzaju” - eiusdem generis (katalog otwarty - wyliczenie i na końcu „i inne”, „w szczególności”, „w tym”);
4. reguła „expressio iunis”(katalog zamknięty -„tylko do”, „jedynie”) - jeżeli wymienia jedno, to wyklucza inne;
5. zakaz wykonywania wykładni synonimiczniej (różnym zwrotom nie należy nadawać tego samego znaczenia); (akcja≠udział; pracownik≠osoba współpracująca – może być odmiennie)
6. zakaz wykonywania wykładni homonimicznej (dyrektywa konsekwencji terminologicznej);
7. zakaz wykładni „per non est” (nie wolno interpretować przepisów tak, aby pewne elementy okazały się zbędne);
8. „lege non distinguente” - jeżeli rozróżnień nie wprowadza ustawodawca, to nie wolno tego robić interpretatorowi.

Wykładnia systemowa:

-         nadać przepisom takie znaczenie, które będzie pasowało do całości – każdy fragment tekstu prawnego jest elementem większej całości;

wewnętrznie – kiedy poruszamy się w ramach jednego aktu prawnego;

zewnętrznie – kiedy wychodzimy poza ramy jednego aktu prawnego;

-         wykładnia w zgodzie z Konstytucją;

-         wykładnia prounijna;

-         wykładnie zgodna z zasadami w danym akcie

-         argument a rubrica – wynika z systematyki, miejsce danego przepisu, np.: w części ogólnej nie jest przypadkowe, to także pomaga nam w interpretacji;

-         interpretacja nie może prowadzić do powstania luk;

-         luki techniczne (konstrukcyjne) – stosujemy analogię;

-         luka aksjologiczna – wydaje się nam, że jest luka, ale nie możemy nic zrobić, jednakże nie jest to prawnie obojętne

-         SN luki w prawie dzielą się na:

a)      Luki prawnie nieuregulowane

b)     Luki celowo nieuregulowane (regulacja negatywna)

Wykładnia celowościowa: (wykładnia ta to ustalenie intencji, polega na ustaleniu znaczenia przepisu biorąc pod uwagę jego cel)

- wykładnia polega na ustaleniu intencji – art. 65§2 K.c. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

-         ustalenie pewnego rozumienia, znaczenia tekstu (ustalając rozumienie, bierze się pod uwagę cel);

-         ustalić co jest celem przepisu (sądy piszą różnie – cel prawodawcy albo cel przepisu);

-         o jakiego prawodawcę chodzi? (aktualny czy historyczny);

-         wielość celi (polityczne, gospodarcze, kulturalne, społeczne, osobiste podatnika, pozytywne, negatywne)

-         sposób ustalania celów:

a) sięganie do materiałów poprzedzających uchwalenie danego aktu

b) powołanie się na poglądy doktryny

c) odwołanie się do orzeczeń innych sądów

d) najczęstszym źródłem – sam tekst

-         wymogi skuteczności przepisu:

a) z treści musi wynikać, że przepis jest skuteczny i

b) przepis musi być przestrzegany

- ustalenie w jaki sposób cel wpływa na takie właśnie rozumienie przepisu – np. najlepszy (skuteczny) środek do realizacji celu

Wykładnia funkcjonalna: (prof. Tobor nie widzi sensu rozróżniania celowościowej od funcjonalnej).

-         należy ustalić jakie skutki przyniesie przyjęcie danej interpretacji;

-         argument ad absurdum – należy odrzucić taką interpretację, która prowadzi do absurdalnych i niemożliwych do zastosowania konsekwencji;

Relacja między wykładnią językową, a celowościową:

-         rozróżnienie na wykładnię językową, systemową  i celowościową jest umowne;

-         wyciąganie pierwszeństwa jakiejkolwiek jest nieporozumieniem

-         nie można wartościować poszczególnych narzędzi

W rozumieniu lingwistycznym wykładnia systemowa zawiera się w wykładni językowej.

Stanley Fish – no textual position – na każdy tekst patrzymy przez pryzmat celu (np. „i” jako koniunkcja oraz jako wyliczenie enumeratywne)

                            T

              P                            I

Charakterystyka prawodawcy, tekstu i interpretatora

Prawo = tekst + intepretator2

Interpretator: przynależność do kontekstu socjolingwistycznego, należy do wspólnoty interpretacyjnej. Konieczna akceptacja paradygmatu interpretacyjnego. Powinien dokonywać takiej interpretacji, która jest akceptowana przez wspólnotę.

Kwintesencja interpretacji: wybranie i uzasadnienie swojego rozumienia pośród wielu możliwych.

Autorytety interpretacyjne:

-         Autorytet represyjny.

-         Autorytet instytucjonalny.

-         Autorytet intelektualny

Centralna kategoria hermeneutyki → PREROZUMIENIE – bez niego jakiekolwiek rozumienie nie byłoby możliwe, każdy ma inne prerozumienie.

Rodzaje prerozumień:

1. prerozumienie intelektualne – świat, jaki widzimy, zależy od naszej wiedzy;
2. prerozumienie aksjologiczne – postrzeganie zależy od rodzaju akceptowanych wartości;
3. prerozumienie wolicjonalne – to, co widzimy zależy od naszego nastawienia.

Charakterystyka interpretatora = kontekst + prerozumienie.

Tekst – to zbiór aktów normatywnych w danym ..............................

l        język a rzeczywistość → język jest odzwierciedleniem rzeczywistości

→ kreatywna funkcja języka; język nie tylko odtwarza, ale jest czymś, co kreuje rzeczywistość.

Język potoczny, a język prawny – 2 światy istniejące równocześnie.

Problematyka zasad prawa:

-         zgodnie z wykładnią systemową, należy jej dokonywać zgodnie z zasadami prawa

zasady – reguły, które mają charakter podstawowy dla systemu;

zasada w znaczeniu normatywnym – postulat, jakie normy powinny być zasadami;

zasada w znaczeniu opisowym – opis tego, co rzeczywiście ma charakter podstawowy.

Trzy sposoby tworzenia zasad:

-         ethos nie lex – „zasadami jest coś co nie jest prawem”, normy spoza systemu prawa; wywodzą się z norm etycznych, polit., moralnych, ekonom.;

-         lex nie ethos – odnajdywanie zasad w samym prawie.

Wyodrębnienie zasad:

-         wnioskowanie indukcyjne (z części do całości) (na bazie kilku przepisów konstruuje się normę ogólną – zasadę).

-         nie wszystkie zasady mogą być tworzone w drodze wnioskowania indukcyjnego, gdyż zasadą może być pojedynczy przepis o podstawowym znaczeniu (np. art. 5 K.p.k. domniemanie niewinności; In dubio pro reo)

Zasady prawa -> przewartościowanie prawa; u podstaw leżą oceny; powinno się mówić o ideologii zasad, nie o zasadach.

Pogląd Ronalda Dworkina

H.L.A. Hart – pozytywista miękki, pozytywista wyrafinowany – prawo skł. się z reguł, są 2 rodzaje reguł: pierwotne i wtórne.

3 rodzaje reguł wtórnych:

-         reguła zmiany (pozwala dostosować prawo do norm społecznych)

-         reguła orzekania

-         reguła uznania (pozwala stwierdzić co jest prawem, zakwalifikować normę do systemu prawnego)

To, że dana norma obowiązuje wywodzi się z faktów społecznych, np. wydana przez kompetentny organ albo może mieć wyraz moralności, która może decydować o obowiązywaniu normy prawnej.

pozytywizm twardy – prawo to rozkaz suwerena zawarowany sankcją; prawo z moralnością nie ma nic wspólnego, norma należy do systemu, bo została ogłoszona przez kompetentny organ, należycie ogłoszona etc. nie uznają nieposłuszeństwa obywatelskiego.

Dworkin – integralna teoria prawa, niepozytywista, trzecia droga między prawami natury, a pozytywizmem – stwierdził, że prawo składa się z dwóch rodzajów norm (reguł i zasad).

R. Alexy – dostosował naukę prawa Dworkina do norm kontynentalnych; zasady mają optymalizacyjny charakter, wskazują pewien cel, do którego powinniśmy dążyć w możliwie najwyższym stopniu, ale stopień jego spełnienia zależy od prawnych i faktycznych możliwości (np. prawo do bezpłatnej nauki, prawo do pracy).

Definicje projektujące, zaproponowali nową charakterystykę w rozumienia prawa;

reguły mają charakter konkluzywny -są one stosowane na zasadzie „wszystko albo nic”

zasady są niekonkluzywne, czyli mogą znaleźć zastosowanie w mniejszym lub większym stopniu.

Zasady mają wymiar wagi, którego reguły są pozbawione (zasady podlegają ważeniu), tzn., że wszystkie reguły są tak samo ważne.

W przypadku kolizji reguł stosujemy: lex superior derogat legi interiori; lex posterior derogat legi priori; lex specjalis derogat legi generali.

Jednakże w stosunku do zasad → w każdym indywidualnym przypadku, jeśli dochodzi do kolizji zasad – dokonuje się ważenia i przyznania pierwszeństwa jednej z nich.

Kolizja reguł – zastosowanie może znaleźć tylko jedna z nich.

Kolizja dwóch zasad – dwie kolidujące zasady przyznają zastosowanie obu z nich.

Kolizja zasad z regułami – pierwszeństwo ma reguła → reguła wyznacza prawne możliwości realizacji zasady.

Wyjątek: chyba, że zasada wynika z aktu hierarchicznie wyższego, to zasada ma większą wagę w systemie (np. klauzula współżycia społecznego).

Dworkin – prawo należy brać poważnie – dostrzegać je w głębszych warunkach życia społecznego.

Kryterium obowiązywania zasady                             i                                          reguły.

                                                        ↓              ...