Niektóre rodzaje odpowiedzialności

Odpowiedzialność cywilna (zasady ogólne)

1.       Immisje – zakaz ponad przeciętną miarę

2.       Szkoda – z zasady i lucrum cessans i damnum emergens (choć niekiedy ograniczenie ustawowe do samego damnum emergens)

-         Przedmiotem szkody – środowisko (ale co jeśli element środowiska będący rzeczą niczyją, albo rzeczą niebędący?)

·         Wobec braku poszkodowanego nie ma szkody (ale ustawa wprowadza często odpowiedzialność quasi-odszkodowawcza (np. prawo atomowe)

3.       Związek przyczynowy

-         Między szkodą a zdarzeniem musi zachodzić normalny związek przyczynowy

-         Podstawy odpowiedzialności

1)       Odpowiedzialność na zasadzie winy

-         Należy wykazać winę sprawcy (naruszenie nakazu lub zakazu) lub niezachowanie należytej staranności

-         Kiepskie w prawie ochrony środowiska

2)       Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

-         Dotyczy prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwa (zakładu) wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody lub wytwarzający czy posługujący się materiałami wybuchowymi

-         Podmiot taki ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu powstałą wskutek ruchu takiego zakładu chyba, że nastąpiła wskutek:

·                     Siły wyższej

·                     Wyłącznej winy poszkodowanego

·                     Wyłącznej winy osoby trzeciej za którą prowadzący przeds. odpowiedzialności nie ponosi

3)       Odpowiedzialność za produkt niebezpieczny

-         Dotyczy tego kto w zakresie działalności gospodarczej wytwarza produkt niebezpieczny

-         Odpowiada za szkodę wyrządzoną przez taki produkt (na mieniu tylko wśród rzeczy przeznaczonych do osobistego użytku i tak wykorzystywana)

-         Produkt niebezpieczny to (przesłanki łączne)

·                     Rzecz ruchoma, nawet połączona z inną rzeczą (w tym zwierzęta i energia elektryczna)

·                     Nie zapewnia bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać przy normalnym użyciu

4.       Sposób naprawienia szkody

-         Decyduje poszkodowany

-         Czy restytucja naturalna(nie można gdy niemożliwa lub pociągająca za sobą nadmierne trudności lub koszty) czy restytucja pieniężna

5.       Roszczenie o zapobieżenie szkodzie

Niektóre szczególne zasady odpowiedzialności odszkodowawczej

1.       W prawie ochrony środowiska

-         Odesłanie do przepisów kodeksu cywilnego

1)       To samo rozumienie szkody (choć rozszerzona bo chodzi o szkody w środowisku pojmowanym jako „dobro wspólne”)

2)       Te same podstawy odpowiedzialności

-         Rozszerzenie odpowiedzialności opartej na zasadzie ryzyka na wszystkie zakłady o „zwiększonym ryzyku” lub „dużym ryzyku”

-         Jest to odpowiedzialność sprawcza (jeśli w dacie powstania szkody nie istnieje sprawca ani jego następca prawny to roszczenie odszkodowawcze nie powstaje)

·         Ale możliwa jest odpowiedzialność gwarancyjna jakiegoś podmiotu (np. SP)

-         odpowiedzialność cywilna nie wyłącza innej odpowiedzialności

-         tryb dochodzenia roszczeń – w postępowaniu cywilnym

·         organizacje ekologiczne mogą wstąpić do postępowania za zgodą powoda

-         ułatwienia procesowe – możliwość żądania od pozwanego udzielenia informacji niezbędnych do ustalenia zakresu odpowiedzialności

·         na koszt pozwanego, chyba że roszczenie okaże się bezzasadne

1

by Jakub Kowalski 2008

2.       W prawie geologicznym i górniczym

-         Przedsiębiorca odpowiada za szkodę wyrządzoną ruchem zakładu górniczego

-         Nie ma roszczenia negatoryjnego wobec ruchu zakładu zgodnego z ustawą

-         Odpowiedzialność sprawcza z modyfikacjami

·         Zasada- odpowiada sprawca (lub jego następca prawny)

·         Gdy nie można go ustalić – uprawniony w chwili ujawnienia szkody do wydobywania kopaliny w granicach obszaru górniczego

·         Ostatecznie – SP (organ nadzoru górniczego)

-         Odpowiedzialność solidarna przedsiębiorcy i podwykonawców trudniących się zawodowo powierzonymi czynnościami

-         Podstawowy sposób naprawienia szkody – restytucja naturalna

·         Możliwa ugoda na podstawie której poszkodowany sam wykona przywrócenie na koszt przedsiębiorcy

·         Restytucja pieniężna tylko gdy naturalna:

1)       Jest niemożliwa

2)       Niesie ze sobą koszty rażąco przekraczające wysokość szkody

-         Zapobieganie skutkom – stosuje się odpowiednio przepisy o naprawie szkód

·         W praktyce – roszczenie o zwrot zwiększonych kosztów budowy na terenie górniczym (dla wzmocnienia konstrukcji zmierzającego do zapobieżenia szkodzie)

-         Tryb dochodzenia roszczeń – modyfikacje:

·         Konieczność wyczerpania postępowania ugodowego (odmowa lub milczenie przez 30 dni)

·         Zwolnienie od kosztów sądowych powoda

3.       W prawie atomowym

-        

Ograniczenie do 150mln SDR (specjalnego Prawa Ciągnienia)

-        

Szkody jądrowe:

1)       Szkody na osobie i mieniu (także lucrum cessans)

2)       Szkody na środowisku (koszty środków w celu przywrócenia)

3)       Koszty zastosowania środków zapobiegawczych lub ratunkowych

-         Zaostrzone ryzyko, wyłączenia tylko dla:

1)       Szkody bezpośrednio wskutek wojny

2)       Umyślne przyczynienie się poszkodowanego

-         Przedawnienie szkód

·         Na osobie – nie przedawniają się

·         W mieniu lub środowisku – 3 lata od dnia dowiedzenia się o szkodzie i osobie odpowiedzialnej (nie więcej niż 10 lat od wypadku jądrowego)

4.       W ustawie o GMO

-         Użytkownik GMO odpowiada za szkodę wyrządzoną wskutek zamkniętego użycia GMO lub uwolnienia GMO (w szczególności wprowadzenia do obrotu)

-         Jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

-         Gdy szkoda na środowisku jako dobru wspólnym to roszczenie mają:

1)       SP

2)       Jednostka samorządu terytorialnego

3)       Organizacja ekologiczna

5.       W ustawie o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie

-         Ustawa te reguluje wyłącznie szkody w:

1)       Chronionych gatunkach oraz siedliskach przyrodniczych

2)       Wodach

3)       Powierzchni ziemi przez zanieczyszczeni gleby

Ochrona środowiska a prawo własności

1.       Ochrona konstytucyjna podlega ograniczeniom

1)       Wymagania ochrony środowiska mogą uzasadniać ograniczenie ale w stopniu nie naruszającym istoty prawa własności

2)       Ochrona środowiska to cel publiczny uzasadniający wywłaszczenie

2.       Wykup i odszkodowanie w ustawie prawo ochrony środowiska:

-         Gdy wskutek wymagań ochrony środowiska (będących aktami generalnymi) korzystanie z nieruchomości stało się niemożliwe lub istotnie utrudnione

-         Roszczenie posiadacza prawa rzeczowego do nieruchomości (przez 2 lata od aktu generalnego)

-         Dotyczy tylko ochrony środowiska przez:

1)       Ustanowienie obiektów i obszarów podlegających ochronie

2)       Ustalenie warunków korzystania z regionu wodnego lub zlewni

3)       Wyznaczenia obszarów cichych

-         Odszkodowanie na wniosek

-         Orzeka starosta

-         Niezaskarżalna decyzja, w ciągu 30 dni powództwo do sądu powszechnego (tak samo gdy 3 miesiące bezczynności starosty)

-         Skarb Państwa reprezentuje zasadniczo wojewoda (wyjątkowo dyrektor rzgw)

3.       Roszczenie w razie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania

-         Roszczenie o odszkodowanie lub wykup kieruje się w stosunku do podmiotu, którego działalność spowodowała konieczność ustanowienia obszaru

Odpowiedzialność administracyjna

1.       Ustalone przez organ administracyjny nakazy/ zakazy:

1)       Wstrzymanie działalności

2)       Cofnięcie/ ograniczenie decyzji zezwalającej na dany sposób korzystania ze środowiska

3)       Wykonania stosownych urządzeń ochronnych, usunięcie uchybień lub ich następstw

2.       ...