Prawo Rolne
Specyfikacja produkcji rolnej – mamy do czynienia z siłami przyrody, na które człowiek nie ma wpływu, związek z ziemią jako czynnikiem produkcji, losowość produkcji rolnej (związana z siłami przyrody co rzutuje na zdolność planowania, która jest obniżona) Cykliczność produkcji rolnej (wynika z sił przyrody, nie można dokonywać szybkich obrotów kapitałowych) – 1 rok
Lata 45-48 – I okres, gdy rolnictwo rozwijało się w sposób autarkiczny, dekret o reformie rolnej, bitwa o handel (samopomoc chłopska) – należało przejąć władzę w spółdzielniach, spółdzielnie zaczęły realizować interesy planu centralnego, ustawodawca ma wpływ na funkcjonowanie gospodarstwa – tzn. mógł narzucać ceny towarów.
Lata 48 – 65 – nasilenie się walki rewolucyjnej, gospodarstwa większe są gospodarstwami przeciwnymi rewolucji w związku z czym powinny być zlikwidowane, wprowadzono bardzo szybkie nasilenie progresji (większe podatki), zakaz obrotu gospodarstwami rolnymi, dominujący jest problem kołchozów, problem zaopatrzenia miast w 51r. wprowadzono obowiązkowe dostawy, które były realizowane po cenach stałych rolnictwo więcej wysyłało do przemysłów, równowaga pracujących na wsi, mechanizacja była sterowana przez plan centralny a nie rolników
Lata 65 – 70 – rolnictwo obciążone, walka z kołactwem, wprowadzono ograniczenia w podziale rolnym (wprowadzone ) na początku lat 60 – tych, w sferze organizacyjnej, rozwój formuły przedsiębiorstw, w sferze gospodarstw prywatnych wprowadzono rozwój mechanizacji, odnowiono kółka rolnicze. W 59 r. pojawiły się pierwsze kółka rolnicze które kupowały sprzęt dla gospodarstw rolnych, wprowadzono nawozy mineralne (ustawa o obowiązku stosowania nawozów mineralnych) co spowodowało znaczny wzrost produkcji rolnej
Lata 70 – okres dużych zmian w rolnictwie, zniesiono dostawy obowiązkowe, „ciągnik stał się normalną maszyną”, brak rąk do pracy na wsi, gospodarstwa prowadzone przez rolników w wieku przedemerytalnym, silna przebudowa rolnictwa polegająca na dwóch kierunkach: gospodarstwa zespołowe i specjalizacyjne, (pojawiły się zespoły rolników indywidualnych), tworzenie kombinatów PGR, tworzono zespołowe gospodarstwa rolne przy spółdzielniach, wyspy socjalizmu, wprowadzono możliwość odchodzenia rolników na renty w zamian za oddanie gospodarstwa państwu, w 77r. pojawiła się ustawa, że rolnik może otrzymać emeryturę po przekazaniu gospodarstwa swemu następcy, państwu zaś w ostateczności.
Lata 80 – zasada równouprawnienia sektorów w rolnictwie (po raz pierwszy się pojawiła) rolnicy byli opodatkowani, wprowadzono dostępność do środków produkcji, nastąpiło uzdrowienie gospodarki rolnej rozwiniętej, zlikwidowano dyrektywne wskaźniki planowania ( po raz pierwszy), zlikwidowano dotacje do produkcji, nastąpiła stagnacja, postępował proces starzenia się rolnictwa, w końcu lat 80 – tych powierzchnia średnia gospodarstwa liczyła niecałe 5 ha, starość demograficzna rolnictwa (60% prowadzących gospodarstwa znajdowała się w wieku przedemerytalnym), mała wydajność pracy w rolnictwie (25% pracujących, która uzyskuje 7 % dochodu narodowego ze względu na niskie wykształcenie mała podatność na innowacje,
układ stosunków w (rolnictwie) własnościowych ustrój rolnictwa
formy organizacji produkcji, organizacja rynku rolnego
Produkcja rolna odbywa się w gospodarstwach rolnych
Czynnikami produkcji rolnej są:
- ziemia
- kapitał
- praca
- organizacja
Ograniczenia w rozwoju wynikają z :
- przy sporym znoszeniu współwłasności gospodarstw rolnych
- przy ustawowym dziedziczeniu gospodarstw przekraczających 1 ha
Znoszenie współwłasności gospodarstw rolnych:
1. podział rzeczy wspólnej
2. przyznanie rzeczy jednemu właścicielowi
3. sprzedaż rzeczy i obdzielenie gotówką w stosunku do wkładów
Ad.1.)
Niedopuszczalny podział rzeczy następuje gdy :
- podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy
- ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem rzeczy
- pociągałby zmniejszenie wartości tej rzeczy
1. spadkobranie następuje w momencie otwarcia spadku. Stwierdzenie nabycia spadku następuje przez sąd w ciągu 6-miesięcy
2. pierwszeństwo dziedziczenia testamentowego (kręgi dziedziczenia)
I kręg dziedziczenia to małżonek i zstępni
II kręg dziedziczenia to małżonek, rodzeństwo, rodzice, zstępni rodzeństwa
W I kręgu udziały są równe, współmałżonek ¼
W II kręgu współmałżonek ½
Zachowek – gdy ktoś dziedziczy ustawowo, lecz nie został wymieniony w testamencie. Zachowek wynosi ½, lub 2/3 gdy jest niezdolny do pracy.
- rolniczy z wykształcenia i osoby, które dopuszcza się do dziedziczenia ze względów socjalnych (małoletni, niezdolny do pracy)
Spadkodawca musi trwale pracować przy produkcji rolnej, w chwili otwarcia spadku:
- przygotowanie zawodowe do produkcji rolnej (prowadzenia) (przynajmniej 1 rok należy pracować przy produkcji rolnej, aby mieć przygotowanie zawodowe)
- osoby małoletnie, niezdolni do pracy, emeryci.
1. Możliwe jest zrezygnowanie z dziedziczenia, gdy do dziedziczenia nie znaleziono osób spełniających choćby jeden z warunków lub trwale niezdolni do pracy
2. Instytucja dziedziczenia tytułem szczególnego zastępstwa
- gdy bliżsi krewni nie spełniają warunków z art. 1059 k.c., a dalsi 1 lub 2 warunki z art. 1059 k.c.
3. kategorie krewnych
- dalsi zstępni, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa
- Agencja własności rolnej Skarbu Państwa – ma możliwość sprzedaży gruntów S.P. (musi nastąpić ogłoszenie o sprzedaży nieruchomości ). Ogłoszenie lokalne – w przypadku mniejszych nieruchomości, a przy większych w prasie przynajmniej na skalę województwa, sama agencja decyduje o wyborze nabywcy przetarg licytacyjny i konkurs ofert (mają tu służyć względy gospodarcze, socjalne)
- Ustanowienie zarządu – odnoszona jest do państwowych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej np. szkoła rolnicza
Możliwy jest czas ograniczony i nieograniczony
- Dzierżawa i najem (to forma najliczniej stosowana) – dlatego, że grunty zostały bardzo szybko sprywatyzowane i sprzedane. Dzierżawa obejmuje leasing. Przy sprzedaży jak i przy dzierżawie nie stosuje się żadnych ograniczeń podmiotowych.
- Ustalenie administratora – dotyczy gruntów, które nie mogą znaleźć jakiegokolwiek użytkownika i ustala się im administratora.
- Wniesienie gruntu do spółki jako aport rzeczowy – podstawowe formy rozdysponowania gruntami
Pozostałe:
- przekazanie gruntów w celu zalesienia, bądź infrastrukturalne
- grunty mogą być odłogowane
1. prawo pierwokupu dla każdego dzierżawcy (umowa na 3 lata lub trwała – faktycznie trwa 10 lat)
2. stabilizowanie umów długotrwałych (po 30 latach jest czas nieoznaczony
Czyn dzierżawny można potwierdzić w umowie dzierżawy (dzierżawca płaci podatek i inne opłaty)
Wymiana pokoleń powinna być bardzo dynamiczna (tak jest w UE)
Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników. Ubezpieczenia społeczne mają dwa wymiary: gospodarczy i socjalny.
Kto podlega ubezpieczeniom społecznym?
- jest ono powszechne (obowiązkowe) – podlega rolnik, małżonek rolnika, domownik, (który ukończył 16 lat, pracuje z rolnikiem w gospodarstwie i w nim zamieszkuje) – zostają wyłączeni z tego obowiązku jeżeli są ubezpieczeni gdzie indziej.
Ubezpieczenie rolnicze składa się z dwóch części :
1. ubezpieczenie chorobowe, wypadkowe, macierzyńskie – powyżej 1 ha przeliczeniowego (obowiązkowe) lub tzw. dział specjalny np. produkcja pieczarekdomownik rolnika – na wniosek rolnika może się ubezpieczyć Świadczenia z tego ubezpieczenia :
- zasiłek chorobowy – przysługuje każdemu ubezpieczonemu, który jest chwilowo niezdolny do pracy np. grypa (jeżeli jest niezdolny przez 30 dni)
- świadczenie z tytułu wypadku przy pracy – gdy powstaje uszczerbek na zdrowiu, który powstał w drodze do pracy, z pracy czy też w pracy.
Finansowanie ubezpieczenia chorobowego, wypadkowego i macierzyńskiego - ogłasza się w Monitorze Polskim ile wynosi składka.
2.
- system finansowy musi być spójny (instrumenty nie mogą działać przeciwstawnie)
Zasilenie finansowe – skąd biorą się pieniądze w gospodarstwie?
§ Dotacje, kredyty, ceny (podstawowych dochodów rolniczych )Dotacje mogą być dotacjami bezpośrednio do produkcji rolnej i pośrednimi oraz przedmiotowymi (przesyłane są do gospodarstwa rolnego, kiedy zajmuje się określoną działalnością) i podmiotowe (bez względu na zachowania gospodarstw otrzymują je pewne gospodarstwa, które podlegają ochronie)Bezpośrednie – wpływają do gospodarstwa rolnego; pośrednie (dotyczą one otoczenia rolnictwa np. postęp naukowy w rolnictwie, zabiegi melioracyjne, budowa infrastruktury, oświata, edukacja etc.
§ Kredyty – są zwrotnym sposobem działalności gospodarczejAgencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa – powstała w 1994 r. jest agendą rządową, która ma realizować pewien segment rolnictwa.
Zadania:
- ma wspierać otoczenie rolnictwa i inwestycje
- poprawa struktury agrarnej w rolnictwie, rozwój infrastruktury na wsi
Formy działania agencji:
- dopłata do oprocentowania kredytów rolnych
- udział w finansowaniu inwestycji infrastrukturalnych
- udzielenie gwarancji, poręczeń majątkowych
Agencja nie ma możliwości skontrolowania na jaki cel był zaciągnięty kredyt (negatywna strona). Instytucja ta nie działa na tereny najuboższe
- udzielanie poręczeń i gwarancji – agencja może wspomóc tych inwestorów którzy mają dobry pomysł lecz nie mają zabezpieczenia, pokrycia
Organizacja agencji – Prezesa Agencji powołuje prezes R.M. na wniosek ministra rolnictwa i finansów, istnieje też Rada Agencji jako ciało opiniodawczo – doradcze (składające się z poszczególnych ministrów)
Skąd Agencja bierze środki na swe działania:
Środki budżetowe, pochodzące z oprocentowania rezerw odprowadzanych do NBP, uzyskane w ramach bezzwrotnej pomocy zagranicznej.
Cena na produkty rolne – wyznaczane są przez prawa ekonomiczne. Powstała Agencja Rynku Rolnego. (Od połowy lat 90-tych funkcjonuje)
Podstawowym jej zadaniem jest – stabilizowanie cen produktów rolnych (ma to nastąpić poprzez oparcie się o naturalne modele)
- agencja prowadzi tzw. państwowe rezerwy strategiczne
- badanie rynków produktów rolnych i informowanie producentów (ma ocenić warunki krajowe jak i światowe)
Zorganizowanie Agencji – podstawowym jej organem jest Prezes powoływany i odwoływany przez Prezesa R.M. na wniosek ministra rolnictwa. Jest organem zarządzającym i wykonawczym.
Istnieje również Rada Agencji
Powoływana jest na 3 lata, składa się z 20 członków (trzy kategorie przedstawicieli, producentów rolnych i konsumentów i przetwórstwa rolno-spożywczego. Agencja finansowana jest ze środków budżetowych.
Opodatkowanie działalności gospodarczej (rolnictwa)
1. Podatek rolny – opodatkowanie nie może prowadzić do nieopłacalności, podatek musi być kosztem działalności gospodarczej
- ma charakter majątkowy (opodatkowane jest gospodarstwo, potencjał produkcyjny) obciąża wszystkie gospodarstwa.
2. Podatek liniowy – każdy hektar opodatkowany jest identycznie)
- gospodarstwo rolne jako obszar wytwarzający użytki rolne, zbudowanych rolniczo 1 ha ogólnie, lub 1 ha przeliczeniowy, albo ustanowić własność lub był w posiadaniu os. Fizycznej (użytki rolne też są opodatkowane jako 1 ha przeliczeniowy)
Użytki konkretnego gospodarstwa przelicza się na hektary.
- I klasa gruntów
- Rodzaj użytkowania gruntów (grunty orne i użytki zielone(łąki pastwiska))
- Okręg podatkowy (I okręg – to najlepsze warunki klimatyczne i ekonomiczne)
IV okręg to najgorsze warunki klimatyczne i ekonomiczne)
Wskaźniki przeliczenia
Z każdego hektara rolnik płaci 2,5 kwintala żyta
- zwolnienia podatkowe dotyczą użytków 2 klas:
gruntów marginalnych, tych o które gospodarstwo zostało powiększone (klasa 5,6, i położne w pasie granicznym) – najlepsze są grunty klasy VRolnik nie płaci przez 5 lat za te grunty o które gospodarstwo zostało powiększone
- użytki rolne, na których zaprzestano pracować (ugorowane) może dotyczyć nie więcej niż 10 ha (zwolnienie) i nie dłużej niż 3 lata) i 20 % powierzchni. Rada Gminy może przenosić wsie do innego okręgu podatkowego i stosować Gusowską wysokość kwintala żyta.
Ulgi podatkowe – ze względu na okoliczności występujące w gospodarstwie podatek powinien być obniżony:
- ulgi losowe (nieszczęścia)
- ulgi inwestycyjne (wpływ na decyzję producenta) nie można z tej ulgi korzystać dłużej niż 15 lat
Opodatkowanie działów specjalnych w gospodarstwie rolnym – np. uprawa w szklarniach powyżej 25 (ogrzewanych), hodowla kur. Jest naliczany niezależnie od podatku rolnego
- podatek od nieruchomości – dotyczy gospodarstw mniejszych obszarów. Liczy się go z zależności od uchwały rady gminy. Budynki mieszkalne, które są na terenie gospodarstwa nie podlegają podatkowi.
- Podatek leśny – opodatkowanie lasów mają 1 ograniczenie – drzewostany młodsze niż 40 lat zwolnione są z podatku a powyżej 40 lat nie są zwolnione i wynosi równowartość 0,2 m3 za 1 ha przeliczeniowy
Składki na ubezpieczenia społeczne – nie mają charakteru podatkowego, ale są obowiązkowe. Są też składki na ubezpieczenie majątkowe – system ograniczania ryzyka produkcyjnego. Ryzyko to jest związane zwłaszcza z siłami przyrody np. susze, mrozy, ulewy etc.
Ubezpieczenia majątkowe:
- ubezpieczenia zakładowe – jest najbardziej popularne. Rolnik opłaca składki, a jeśli poniesie straty w produkcji to dostanie odszkodowanie.
- Ubezpieczenia wzajemne – grupa rolników organizuje towarzystwa wzajemnej asekuracji – nie są to instytucje dochodowe, jest to system tańszy. Wypłacają odszkodowania w wysokości zgromadzonego kapitału (składek). Gdy straty wystąpią masowo wówczas ubezpieczenie to nie będzie w stanie pokryć kosztów strat. Ubezpieczenia majątkowe są dobrowolne.
Istnieją II rodzaje przymusowych ubezpieczeń:
- odpowiedzialność cywilna z tytułu prowadzenia gospodarstwa
- ubezpieczenia budynków gospodarskich (to odszkodowanie wypłaca się za zniszczenie budynku (a nie ich zawartość) np. w skutek pożaru, uderzenia pioruna.
W tych dwóch przypadkach ubezpieczenie jest obowiązkowe, ale ubezpieczający sam może dowolnie wybrać w jakim zakładzie ubezpieczeniowym to chce zrealizować.
Wszystkie te instrumenty systemu finansowego są skuteczne, gdy wspomagają siebie, nie wykluczają się, są sprawne .
Integrator – jest to formuła funkcjonowania gospodarstwa rolnego. Polega ona na konsolidowaniu niektórych funkcji gospodarstw. Najpowszechniejszą formą jest spółdzielnia. W zależności od wyboru rolników zakres uprawnień takiego integratu może się rozszerzać lub zwężać.
Inną formą integratora może być spółka, stowarzyszenie. Rolnik europejski jest średnio członkiem 2 spółdzielni ( w USA 5 spółdzielni). Funkcjonowanie polega na tym, aby zapewnić odpowiedni poziom słabszym stronom gospodarstw – ważne by interes spółdzielni był taki sam jak pojedynczego jej członka. Celem spółdzielni nie jest zarobek własny (tylko przy spadku produkcji) ważne by zarabiał należący do niej poszczególny rolnik.
Instytucje w Polsce:
1. Umowa kontraktacji – to trwała więź między producentem a jednostką skupującą. Producent zobowiązuje się dany produkt wytwarzać i dostarczać go, a kontraktująca jednostka produkt odebrać i za niego zapłacić. Po stronie producenta ma wystąpić osoba mająca zdolność posiadania środków produkcji (nie musi być rolnikiem) ale zazwyczaj tak jest. Po stronie kontraktującego nie ma żadnych ograniczeń – każdy może nim być. Preferuje się umowy kontrakcyjne wieloletnie – zakreśla się tylko normy produkcji, a w poszczególnym roku ustala się wszystko dokładniej (w jakiej ilości, kiedy, etc.)Występują świadczenia dodatkowe: - kontraktacja handlowa i więzi handlowe - kontraktacja produkcyjna
Struktury przestrzenne (rolnicza przestrzeń produkcyjna)
1. model zabudowy kolonijnej
2. model zabudowy zwartej (okres powojenny) tereny budowlane, problematyka scalania, wymiany gruntów
- postęp wszczyna się na wniosek zainteresowanych (musi to być przyjęty wniosek przez większość rolników, czy...
OpravcaOpravca